به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی در یکی از سخنرانی‌های خود به «شرح دعای روز چهاردهم ماه مبارک رمضان» پرداختند که تقدیم شما فرهیختگان می‌شود.

«اللَّهُمَّ لا تؤاخِذْنِی فِیْهِ بِالعَثَراتِ، وَأَقِلْنِی فِیْهِ مِنَ الخَطایا وَالهَفَواتِ، وَلا تَجْعَلْنِی فِیْهِ غَرَضا لِلْبَلایا وَالآفاتِ، بِعِزَّتِکَ یا عِزَّ المُسْلِمِینَ.»

«خدایا مؤاخذه نکن مرا در این روز به لغزش‌ها، و درگذر از من در آن از خطاها و بیهودگی‌ها، و قرار مده مرا در آن نشانه تیر بلاها و آفات‌، ای عزت دهنده مسلمانان.»

فراز اول دعا؛ «اللَّهُمَّ لا تؤاخِذْنِی فِیْهِ بِالعَثَراتِ»

در تفسیر فراز اول این دعای شریف «اللَّهُمَّ لا تؤاخِذْنِی فِیْهِ بِالعَثَراتِ» (خدایا مرا به لغزش‌ها مؤاخذه نکن)، باید گفت که انسان گاهی دچار لغزش می‌شود؛ ایمانش ضعیف می‌گردد و تقوایش کاهش می‌یابد.

این لغزش‌ها همان گناهانی هستند که انسان مرتکب می‌شود و در این دعا از خداوند درخواست می‌کنیم ما را به خاطر این لغزش‌ها مؤاخذه نکند.

گاهی خداوند در اثر گناهان بندگان غضب می‌کند و مصیبت‌هایی را نازل می‌فرماید.

بسیاری از مردم امروزه در اثر گناهانشان گرفتار سیل، رانش زمین، زلزله و آتش‌سوزی می‌شوند. حتی در مواردی که ساختمان‌سازی غیراصولی انجام می‌دهند، ساختمان فرو می‌ریزد. همه این‌ها می‌تواند نتیجه گناهان باشد.

در گذشته می‌گفتند «چوب خدا صدا ندارد»، اما مردم به این هشدارها توجه نمی‌کنند.

تصادفات جاده‌ای که رخ می‌دهد، مانند حادثه جاده کازرون که در آن راننده خواب‌آلود به سمت چپ منحرف شد و چندین خودرو با هم تصادف کردند و هجده نفر جان باختند و دوازده نفر مجروح شدند، همه این‌ها می‌تواند به دلیل بی‌توجهی به واجبات الهی باشد.

یکی از این بی‌توجهی‌ها، نخواندن نماز اول وقت است.

شخصی که نماز اول وقت نمی‌خواند و پشت فرمان می‌نشیند، ممکن است نماز او را نفرین کند و دچار تصادف شود، اما اگر ابتدا نماز اول وقت را بخواند و سپس سوار ماشین شود، چنین حوادثی برایش پیش نمی‌آید.

نماز اول وقت اهمیت بسیاری دارد. اگر کسی نماز اول وقت نخواند، نماز او را نفرین می‌کند و می‌گوید: «ضیعک الله کما ضیعتنی» (خدا تو را ضایع کند همانطور که مرا ضایع کردی).

اگر نماز اول وقت خوانده شود، نماز برای او دعا می‌کند و می‌گوید: «حفظک الله کما حفظتنی» (خداوند تو را حفظ کند همانطور که مرا حفظ کردی).

تجربه نشان داده است که خواندن نماز اول وقت برکات فراوانی دارد. همانطور که شاعر می‌گوید: «تو با خدای خود انداز کار و دل خوش دار، که رحم اگر نکند مدعی، خدا بکند».

این شعر زیبا که استاد ما حدود شصت و چهار یا پنج سال پیش می‌خواند، بیانگر این حقیقت است که انسان باید به خدا توکل کند و با او ارتباط برقرار نماید.

این شعر خطاب به کسی است که نگران است فردا در دادگاه، طرف مقابل (مدعی) با دادن رشوه، قاضی را به نفع خود متمایل کند.

شاعر به او می‌گوید: نگران نباش و با خدا ارتباط برقرار کن؛ نماز بخوان و از خدا بخواه کارت را درست کند. اگر مدعی رحم نکند، خدا رحم خواهد کرد.

این موعظه بسیار ارزشمندی است که به ما یادآوری می‌کند با خدا بودن و توکل به او، انسان را از نگرانی‌ها رها می‌سازد. هر کس علیه ما اقدام کند، اگر با خدا باشیم، نمی‌تواند به ما آسیبی برساند.

فراز دوم دعا؛ «وَأَقِلْنِی فِیْهِ مِنَ الخَطایا وَالهَفَواتِ»

خدایا از خطاها و لغزش‌های من درگذر؛ در این بخش از دعا، مفهوم «اقاله» مطرح شده است.

اقاله در فقه اسلامی مفهومی دقیق دارد که با موضوع استغفار و طلب بخشش ارتباط معنایی عمیقی پیدا می‌کند. اقاله در اصطلاح فقهی به معنای فسخ معامله با توافق طرفین است.

در کتب فقهی آمده است که اگر شخصی کالایی را خریداری کند و بدون دلیل خاصی بخواهد آن را پس دهد، فروشنده می‌تواند آن را پس بگیرد که این عمل را اقاله می‌نامند.

البته در برخی موارد خاص، حق فسخ معامله به صورت یک‌طرفه نیز وجود دارد؛ مثلاً در خرید حیوان، مشتری تا سه روز حق دارد آن را پس دهد (خیار حیوان).

همچنین طبق روایات، «البیعان بالخیار»؛ یعنی فروشنده و خریدار تا زمانی که در مجلس معامله حضور دارند، حق فسخ معامله را دارند (خیار مجلس).

فقها بر اساس این روایت فتوا داده‌اند که طرفین معامله تا یک ساعت پس از انجام معامله، حق فسخ دارند.

مستحب است که فروشنده، کالای بازگشتی را بدون چون و چرا پس بگیرد.

به عنوان مثال، اگر شخصی کالایی خریده و به منزل برده، سپس متوجه شود که به آن نیاز ندارد و آن را بازگرداند، مستحب است فروشنده آن را پس بگیرد، حتی اگر کالا کمی استفاده شده باشد.

این پس گرفتن بدون دلیل را اقاله می‌گویند و فروشنده نباید در چنین مواردی از قیمت کالا بکاهد.

حال در این فراز از دعا، ما از خداوند می‌خواهیم با ما همان معامله‌ای را بکند که در اقاله مطرح است.

یعنی خداوندا، گناهان ما را بدون دلیل و بدون کم کردن از ثواب اعمال نیک ما ببخش و از ما درگذر. همانطور که در معامله، اقاله یک عمل مستحب است، ما از خداوند می‌خواهیم که بر اساس فضل و کرمش با ما معامله کند.

یکی از بزرگان هنگام دعا می‌گفت: «خدایا مفتکی ما را ببخش»، یعنی بدون جهت و بدون دلیل خاصی این معامله گناه را فسخ کن.

این مفهوم در دعای کمیل نیز مطرح شده است، جایی که ما از خداوند طلب بخشش می‌کنیم و از او می‌خواهیم که از خطاها و لغزش‌های ما درگذرد.

فراز سوم دعا؛ وَلا تَجْعَلْنِی فِیْهِ غَرَضا لِلْبَلایا وَالآفاتِ

وَلا تَجْعَلْنِی فِیْهِ غَرَضا لِلْبَلایا وَالآفاتِ؛ خدایا مرا هدف تیر بلاها و آفات قرار مده؛ در این بخش از دعا، واژه «غَرَض» به معنای هدف یا نشانه تیر است.

در واقع، ما از خداوند می‌خواهیم که ما را هدف بلاها و مصیبت‌ها قرار ندهد. حوادثی مانند سیل، رانش زمین، سقوط هواپیما و فروریختن ساختمان‌ها که گاهی به طور ناگهانی رخ می‌دهند و موجب از بین رفتن جان انسان‌ها می‌شوند، همگی مصادیقی از بلاها و آفات هستند.

این حوادث در بسیاری از موارد، نتیجه اعمال و رفتار خود انسان‌هاست. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَ مَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ»؛ یعنی هر مصیبتی که به شما می‌رسد، به سبب دستاورد خود شماست. این آیه بیانگر رابطه مستقیم بین اعمال انسان و پیامدهای آن است.

همان‌طور که شاعر گفته است: «دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر، ای نور دیده! به جز از کشته ندروی»؛ یعنی هر چه بکاری، همان را درو می‌کنی.

اگر گندم بکاری، گندم درو می‌کنی و اگر جو بکاری، جو درو خواهی کرد. این حقیقت در تمام جنبه‌های زندگی صادق است.

قرآن کریم همچنین می‌فرماید: «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ، وَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ»؛ یعنی هر کس به اندازه ذره‌ای کار نیک انجام دهد، [نتیجه] آن را می‌بیند و هر کس به اندازه ذره‌ای کار بد انجام دهد، [نتیجه] آن را می‌بیند.

برای مثال، اگر با عروس خود به خوبی رفتار کنی، زمانی که دخترت ازدواج می‌کند، مادرشوهر او نیز با دخترت به خوبی رفتار خواهد کرد؛ اما اگر با عروست بدرفتاری کنی، دخترت نیز در خانه شوهر با رفتاری مشابه مواجه خواهد شد.

روایات متعددی از حوادثی نقل شده که نشان می‌دهد پرداخت حقوق مالی مانند خمس و زکات، انسان را از آفات حفظ می‌کند.

به عنوان مثال، درباره باغداری در شهریار تهران نقل شده که در زمانی که تمام باغ‌های منطقه به آفت دچار شدند، تنها باغ او سالم ماند، زیرا او زکات مالش را می‌پرداخت.

همچنین در زمان رضاشاه، حادثه‌ای در سبزه میدان رخ داد که در آن، تمام مغازه‌ها به جز یکی در آتش سوختند. این نشان می‌دهد که عمل نیک و بد هر کس، نتیجه متناسب با خود را به دنبال دارد.

قرآن کریم در آیه دیگری می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ»؛ یعنی خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است، تغییر دهند.

این آیه نشان می‌دهد که تغییر در سرنوشت انسان‌ها، به دست خود آنهاست. اگر انسان‌ها به سمت انحراف و گناه بروند، دچار عذاب الهی خواهند شد.

فراز پایانی دعا؛ بِعِزَّتِکَ یا عِزَّ المُسْلِمِین

به عزت تو، ای عزت دهنده مسلمانان؛ در فراز پایانی این دعا، از خداوند می‌خواهیم که به عزت خودش، این دعاها را درباره ما مستجاب کند.

عزت مسلمانان در دست خداست و مسلمانان با توکل به او و ایستادگی در برابر دشمنان، می‌توانند به عزت و سربلندی برسند.

همان‌طور که در شعر آمده است: «عزیزان را عزیزی او دهد، او به هر ناچیز چیزی او دهد».

این شعر بیانگر آن است که عزت بخشیدن، کار خداست. گاهی افرادی که از نظر ظاهری ضعیف و ناتوان هستند، با اتکا به خداوند، به مقامات بالا می‌رسند، در حالی که برخی با وجود داشتن مدارک تحصیلی و امکانات فراوان، به جایی نمی‌رسند.

در نهایت، عزت واقعی در دست خداست و ما باید از او بخواهیم که این دعاهای ما را در روز چهاردهم ماه مبارک رمضان مستجاب فرماید.

برای دانلود صوت اینجا را کلیک کنید