به گزارش خبرگزاری حوزه، تربیت نسل جدید، به‌ویژه متولدین دهه نود، چالشی اساسی در عصر حاضر محسوب می‌شود؛ نسلی که در بطن تحولات شگرف فناوری و تغییرات فرهنگی و اجتماعی چشم به جهان گشوده و با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، نیازمند رویکردهای تربیتی نوینی است. از این رو، شناخت عمیق ویژگی‌ها و نیازهای این نسل، گامی ضروری در راستای تربیت مؤثر و هدفمند آنان به شمار می‌رود و در همین راستا، به گفتگو با حجت‌الاسلام محمد تقیان، کارشناس خانواده و نوجوان پرداختیم تا با بهره‌گیری از دیدگاه وی، به درک عمیق‌تری از این موضوع دست یابیم.
* ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید بفرمایید تربیت دهه نودی ها چگونه باید باشد و کودکان این دهه چه ویژگی هایی دارند که در تربیت آنها و مسئولیت پذیری آنها باید به آن توجه داشت؟
تربیت دهه نودی‌ها نیازمند شناخت عمیق این نسل است. برای آنکه بتوانیم تربیتی مؤثر و مناسب برای آنان ارائه دهیم، باید به درک درستی از ویژگی‌ها و نیازهایشان دست یابیم. کودکان و نوجوانان دهه نودی، به دلیل رشد در دوره‌ای که فناوری و فرهنگ اجتماعی دستخوش تغییرات شگرفی شده، ویژگی‌های منحصربه‌فردی را به خود اختصاص داده‌اند.
این نسل از بسیاری جهات با کودکان دهه‌های گذشته تفاوت دارد و این تفاوت‌ها به شیوه زندگی، ابزارهای ارتباطی و سبک تربیتشان ارتباط دارد. شناخت این ویژگی‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا رویکردهای تربیتی بهتری را برای آنان طراحی کنیم.
دهه نودی ها چه خصوصیاتی دارند؟
۱. آشنایی گسترده با فناوری:
کودکان دهه نودی از سنین کم با تلفن‌های هوشمند، تبلت‌ها، بازی‌های دیجیتال و اپلیکیشن‌ها آشنا شده‌اند. این آشنایی سبب شده است که آنان مهارت‌های تکنولوژیکی بیشتری نسبت به نسل‌های پیشین کسب کنند.
این نسل به اطلاعات گسترده ای دسترسی دارند و در دنیای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی پرورش یافته و به همین دلیل، اطلاعات را سریع‌تر و آسان‌تر از نسل‌های گذشته دریافت می‌کند.
۲. هوشیاری و توانایی تحلیل
کودکان دهه نودی به واسطه استفاده روزانه از ابزارهای دیجیتال، توانایی تصمیم‌گیری سریع و تحلیل اطلاعات را به دست آورده‌اند.
آنها از طریق منابع آنلاین، به دانش‌های متنوعی دسترسی دارند و می‌توانند در زمینه‌های گوناگون خود را توانمند سازند.
این ویژگی‌ها نشان‌دهنده‌ی پتانسیل بالای این نسل در مواجهه با چالش‌های دنیای مدرن است..
۳. سبک ارتباطی متفاوت
این نسل تمایل بیشتری به برقراری ارتباط از طریق پیام‌های آنلاین، تماس تصویری و شبکه‌های اجتماعی دارد، در حالی که کودکان دهه‌های قبلی بیشتر به ارتباط حضوری وابسته بودند.
آنها در تولید محتوای دیجیتال، مثل عکس‌ها و ویدئوهای کوتاه، توانایی خلاقانه دارند.
۴. انتظارات بالاتر از زندگی
کودکان دهه نودی به دلیل دسترسی به اطلاعات بیشتر، از سنین پایین‌تر به مسائل مهم جامعه و جهان آگاه‌اند و انتظارات بالاتری از زندگی دارند.
این نسل کمتر تمایل به پیروی کورکورانه از قواعد دارد و بیشتر به دنبال درک علت‌ها و تاثیرگذاری بر محیط هستند.
۵. چالش‌های تربیتی
کودکان دهه نودی تحت تاثیر شبکه‌های اجتماعی و افراد محبوب آنلاین هستند و این ممکن است رفتار و سبک زندگی آنها را تغییر دهد.
آنها بیشتر از روش‌های دیجیتال و تعاملی برای یادگیری استفاده می‌کنند تا از روش‌های سنتی.
۶. توجه به تنوع فرهنگی
این نسل به دلیل دسترسی به اطلاعات و ارتباطات جهانی، تنوع فرهنگی و اجتماعی بیشتری را درک می‌کند و پذیرای تفاوت‌هاست.
کودکان دهه نودی به فرهنگ‌های مختلف علاقه‌مندند و تمایل دارند تجربیات خود را با جهان به اشتراک بگذارند.
۷. چالش‌های عاطفی
گاهی به دلیل فشارهای اجتماعی آنلاین یا مقایسه‌های مکرر، کودکان دهه نودی حساسیت عاطفی بیشتری نسبت به نسل‌های قبل دارند.
این نسل به دلیل مواجهه با اطلاعات گسترده و سریع، ممکن است به حمایت‌های روانی و مشاوره بیشتری نیاز داشته باشد.
* ویژگی‌های خاصی که بچه‌های دهه نودی داشته؛ اما دهه های قبلی نداشتند چیست؟
کودکان دهه‌های قبل عمدتاً با بازی‌های فیزیکی و ارتباطات حضوری رشد کردند، در حالی که دهه نودی‌ها در دنیای دیجیتال غرق شده‌اند.
کودکان نسل‌های قبلی مجبور بودند به منابع محدودتری برای یادگیری و رشد دسترسی داشته باشند، در حالی که دهه نودی‌ها در هر لحظه با انبوهی از اطلاعات مواجه‌اند.
والدین و مربیان این نسل مجبور به تطابق با روش‌های جدید تربیتی و ارتباطی هستند، در حالی که نسل‌های قبل بیشتر از روش‌های سنتی استفاده می‌کردند.
دهه نودی‌ها نسل بسیار جذابی هستند که به دلیل ویژگی‌های خاصشان، نیازمند رویکردهای تربیتی و آموزشی متفاوتی نسبت به دهه‌های قبلی هستند.
* با توجه به این خصوصیات، برای پرورش حس مسئولیت‌پذیری در کودکان و نوجوانان دهه نودی چه کارهایی باید انجام داد؟
برای ایجاد حس مسئولیت پذیری نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، رفتار مناسب والدین و مربیان، و استفاده از ابزارهای تربیتی متناسب با زمانه هستیم و در ادامه، به طور مفصل به راهکارهایی که می‌تواند به مسئولیت‌پذیرتر شدن این نسل کمک کند اشاره می‌کنم:
* آموزش مفهوم مسئولیت
کودکان ابتدا باید بفهمند مسئولیت چیست و چرا اهمیت دارد؟
ما باید به زبان ساده به کودک توضیح دهید که هر فرد وظایفی دارد که باید آنها را انجام دهد، مثل مرتب کردن اتاق یا مراقبت از وسایل شخصی.
برای این منظور میتوانیم نقش‌های مورد علاقه کودک را در نظر بگیریم؛ مثلاً تو مثل یک کاپیتان تیم هستی که باید مسئولیت اعضا را به خوبی مدیریت کنی
* ایجاد حس مالکیت
کودکان و نوجوانان زمانی مسئولیت کارها را می‌پذیرند که به آن کار احساس تعلق کنند پس بهتر است ابتدا کارهای کوچک مثل مرتب کردن میز یا نگهداری از یک گیاه را به آنها واگذار کنیم
و آنها را برای مدیریت کارهای شخصی تشویق کنیم مثلاً به آنها بگوییم: «این اتاق مخصوص تو است و باید مرتب باشد.»
* الگوسازی
یکی از مهم‌ترین ابزارهای تربیتی، الگوسازی مناسب است.
کودکان بیشتر از رفتار والدین یاد می‌گیرند تا از نصیحت‌ها. برای مثال اگر ببینند والدینشان بعد از خوردن غذا، ظرف‌ها را شسته یا محیط را مرتب می‌کنند، احتمالاً همین رفتار را تقلید خواهند کرد.
و همینطور برای کودکان از شخصیت‌های محبوب یا داستان‌های الهام‌بخش استفاده کنیم تا به آنها نشان دهیم مسئولیت‌پذیری چقدر ارزشمند است.
* تقسیم‌بندی وظایف
مسئولیت‌ها باید به صورت شفاف و قابل مدیریت باشند.
برای تقسیم بندی وظایف ما باید لیستی ساده و جذاب از کارهایی که باید انجام دهند تهیه کنیم، باید توجه کنیم زمان انجام وظایف باید با برنامه روزانه کودک هماهنگ باشد تا فشار زیادی وارد نشود.
* تشویق و پاداش‌دهی
کودکان و نوجوانان به انگیزه نیاز دارند، برای انجام مسئولیت‌ها به آنها امتیاز یا پاداشی بدهید، مثلاً اجازه بازی بیشتر به آن ها بدهیم یا هدیه‌ای کوچک برای آنها تهیه کنیم.
همینطور میتوانیم از طریقرتشویق کلامی و با گفتن جملات مثبت مثل «خیلی عالی انجامش دادی!» یا «به تو افتخار می‌کنم» به آنها اعتماد به نفس دهیم.
* ایجاد چالش‌های جذاب
چالش‌ها می‌توانند حس رقابت و انگیزه را در کودکان افزایش دهند.
از جمله این بازی ها میتوانیم به بازی های مسئولیت پذیری اشاره داشته باشیم وظایف را به صورت بازی درآورید، مثلاً مسابقه‌ای برای مرتب کردن اتاق.
برای جذابیت داشتن انجام مسئولیت برای کودکان میتوانیم انجام مسئولیت‌ها به صورت گروهی با دوستان یا خانواده انجام دهیم.
* آموزش پیامدها
کودکان باید بفهمند که انجام ندادن مسئولیت‌ها پیامد دارد.
ما باید برای کودک توضیح دهیم که اگر اتاقشان را مرتب نکنند، ممکن است وسایلشان گم شود یا خراب شود.
و همینطور به آنها اجازه دهیم پیامدهای کوچک رفتارشان را تجربه کنند تا از طریق دیدن پیامد آن ببینند و یاد بگیرند.
* تعامل و گفتگو
صحبت کردن با کودکان درباره مسئولیت‌ها به ایجاد اعتماد و درک بیشتر کمک می‌کند.
با گوش دادن به نظرات آنها بگذاریم کودکان درباره مسئولیت‌هایی که به آنها واگذار می‌شود نظر دهند.
و تجربیاتشون را درباره مسئولیت‌پذیری در میان بگذارند.
* محیط مناسب
محیط کودک نقش مهمی در تربیت او دارد، محیط خانه باید منظم باشد تا کودک به نظم و مسئولیت‌پذیری عادت کند.
ابزارهای تشویقی و وسایلی مثل تقویم وظایف یا برچسب‌های تشویقی برای مرتب کردن اتاقشان تهیه کنیم
* توجه به نیازهای نسلی
دهه نودی‌ها به دلیل زندگی در دوران دیجیتال ممکن است به رویکردهای خاص نیاز داشته باشند.
مثلا از فناوری استفاده کنیم از اپلیکیشن‌ها و ابزارهای مدیریت وظایف برای کودکان استفاده کنیم تا مسئولیت‌پذیری برای آنها جذاب‌تر شود.
و همینطور میتوانیم مسئولیت‌هایی مثل مدیریت زمان بازی‌های دیجیتال یا رسیدگی به وسایل الکترونیکی خودشان را به آنها بدهیم.
در پایان باید گفت پرورش حس مسئولیت‌پذیری در کودکان و نوجوانان دهه نودی نیازمند صبر، توجه و استفاده از روش‌های خلاقانه است.
مهم این است که والدین و مربیان با توجه به ویژگی‌های فردی هر کودک، مسیر تربیتی مناسب را انتخاب کنند و به تدریج مسئولیت‌ها را به آنها واگذار کنند.
گفت‌وگو از: سمیرا گلکار
نظر شما