تحول در پژوهش نیازمند تغییر نگاه است
کاربردی نبودن پژوهش‌ها آسیبی در عرصه تحقیق و پژوهش است و داشتن پژوهش‌های کاربردی، انجام آنها به صورت میدانی است.
مسئول پژوهش مرکز تخصصی تاریخ اسلام در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه با اشاره به اهمیت پژوهش و با تأکید بر این مطلب که پژوهش از دو منظر نظری و عملی باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: در بعد اول هنوز هم از نظر ساختاری پژوهش مورد کم‌توجهی برخی مسئولان حتی در مراکز تخصصی می‌باشد.
علیرضا عالمی تصریح کرد: تا زمانی که پژوهش خارج از آموزش در نظر گرفته و به نگاه دروس غیر اصلی نگاه شود، نمی‌توان شاهد موفقیت‌هایی در این عرصه بود، لذا نیازمند تغییر نگاه در این زمینه هستیم.
* کم‌توجهی به نوشتن، آسیبی در عرصه پژوهش
وی با اشاره به برخی از اشتباهات نظری در حوزه، نسبت به پژوهش، افزود: علم اندوزی در حوزه گفتار محور است، به این صورت که تنها فن خطابه و روش تدریس مورد توجه قرار می‌گیرد ولی کمتر جایی درباره فن نوشتن، روش تحقیق به صورت عملی و پایان‌نامه نویسی به طلاب آموزش می‌دهد.
وی با بیان این که آموزش و پژوهش دو بال برای رشد و ترقی حوزه و سطح علمی طلاب است، گفت: این دو باید با هم و به صورت همزمان به کار گرفته شود و اگر نسبت به هرکدام از آنها کم‌توجهی شود، نمی‌تواند موفقیت چندانی را برای طلبه به همراه داشته باشد.
* پژوهش‌ها باید تولیدی باشد نه تدوینی
عالمی فقر محتوایی را از دیگر مشکلات عرصه پژوهشی برشمرد و خاطرنشان کرد: برخی از پژوهش‌هایی که امروز در حوزه صورت می‌گیرد، بر خلاف روش بزرگان که با امکانات کم پژوهشی کارهای ارزشمندی را تولید می‌کردند، علی‌رغم تمامی امکانات، کارهای پژوهشی تدوینی است.
وی با تأکید بر این که پژوهش‌ها باید کاربردی باشد، بیان کرد: امروز یکی از مشکلاتی که در پژوهش‌های انجام شده در حوزه وجود دارد، کاربردی نبودن آنها است؛ ما باید بررسی کنیم که پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌های ارائه شده در حوزه تا چه اندازه بر اساس نیازهای ضروری جامعه است.
* کتابخانه‌ای بودن، دلیل ناکارآمدی پژوهش‌ها
مسئول پژوهش مرکز تخصصی تاریخ اسلام کتابخانه‌ای بودن پژوهش‌ها را دلیل ناکارآمدی برشمرد و اذعان داشت: پژوهش‌هایی که در حوزه صورت می‌گیرد، اگر میدانی باشد، با توجه به این که درد و نیاز جامعه در آن سنجیده می‌شود، می‌تواند نیازها را برطرف و تبدیل به پژوهش کارآمد شود.
وی در بررسی مسائل عملی ضعف پژوهشی در حوزه خاطرنشان کرد: از بُعد عملی نیز عدم اختصاص بودجه کافی یکی از مشکلات این عرصه است، لذا مسئولان باید برای اساتید و پژوهشگران علاوه بر در اختیار قرار دادن امکانات کافی، از نظر مالی نیز آنها را تأمین کنند.
*مقایسه وضعیت یک منبری با پژوهشگر حوزوی
عالمی عدم توجه اجتماعی به پژوهشگران جامعه را از دیگر موانع رشد پژوهش معرفی نمود و گفت: برای نمونه امروز اعتبار و جایگاه یک واعظ و منبری از نظر وجه اجتماعی و مالی نسبت به یک پژوهشگر در جامعه بیشتر است، * برخی ناشران نگاه محتوایی ندارند
وی یکی دیگر از مشکلات عرصه پژوهش را دشواریهای چاپ و نشر آثار دانست و ادامه داد: امروز یک پژوهشگر پس از صرف زمان و مطالعه، متن یا مقاله‌ای را ارائه می‌کند، اما نمی‌داند که باید چگونه آن را منتشر سازد. ناشران نیز بیشتر به فکر درآمد بوده و کمتر به محتوای کتاب توجه دارند، از این رو ترجیح می‌دهند آثار پژوهشگران مطرح و تراز اول را منتشر سازند.
مسئول پژوهش مرکز آموزش تخصصی تاریخ اسلام خاطرنشان کرد: در این شرایط معاونت پژوهش می‌تواند نقش فراوانی را ایفا نمایند؛ البته این سخن به این معنی نیست که هر پژوهش با هر کیفیتی باید منشتر شود، بلکه باید از سوی کارشناسان بررسی و از نظر سطح کیفیت و علمی بودن مورد بررسی و در صورت تأیید منتشر نمود.
*راهکارهایی برای تقویت پژوهش در حوزه
وی در تبیین راهکارهای برطرف ساختن این مشکل اذعان داشت: فرهنگ‌سازی نخستین کاری است که در این عرصه باید انجام گیرد؛ طلاب از همان زمان که وارد حوزه می‌شوند باید در کنار آموزش، با پژوهش نیز آشنا شوند تا به جای این که تنها سخنان استاد رانوشته یا کتاب‌ها را حفظ کنند، آموزه‌های خود را نیز تقویت نمایند.
عالمی با تأکید بر این که باید بسترسازی مناسب برای پژوهش صورت گیرد، اضافه کرد: همانگونه که حوزه از طلاب نخبه و ممتاز در ارائه خدمات آموزشی و رفاهی حمایت می‌کند، امتیازاتی نیز برای پژوهشگران برتر قائل شود تا آنها در این عرصه تشویق شوند.
*هدف مرکز تخصصی تاریخ اسلام، به دنبال پرکردن خلأها
وی با اشاره به راه‌اندازی مرکز تخصصی تاریخ اسلام در سال 80، هدف از فعالیت این مرکز را پرکردن خلأی آموزشی متون تاریخی در حوزه دانست و بیان داشت: در گذشته بیشتر توجه حوزه به فقه و اصول بود، از این رو مرکز تخصصی تاریخ اسلام، برای پر کردن این خلأ، کار خود زیر نظر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در سطح2 و 3 آغاز کرد.
مسئول پژوهش مرکز تخصصی تاریخ اسلام فعالیت‌های پژوهشی این مرکز را مدنظر قرار داد و بیان کرد: این مرکز در کنار اجرای برنامه‌های معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه، برنامه‌های دیگری چون برگزاری همایش‌‌ها، نشست‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی مقاله نویسی، پایان‌نامه‌نویسی و دعوت از اساتید برجسته تاریخ‌پژوهشی را انجام می‌دهد.
وی انتشار فصل‌نامه ره‌آورد اندیشه را از دیگر اقدامات پژوهشی در مرکز تخصصی تاریخ اسلام معرفی و خاطرنشان کرد: هم‌اکنون گروه‌های علمی تاریخ اسلام در سطح2 و تاریخ تشیع در سطح3، تفسیر علوم قرآنی، فلسفه و کلام، اخلاق و فقه و حقوق زیر نظر این مرکز در حال فعالیت هستند که دستاوردهای علمی خود را در این نشریه منتشر کرده و در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند.
عالمی خاطرنشان کرد: علاوه بر این نشریه تخصصی، بروشور‌هایی در سطح داخلی، جهت اطلاع‌رسانی در میان دانش‌پژوهان توزیع می‌شود.
وی در ادامه به برنامه‌های این مرکز تخصصی در راستای تقویت پژوهش در حوزه پرداخت و گفت: در راستای تقویت بنیه‌های پژوهشی و دانش‌پژوهان این مرکز، چندین کارگاه آموزش مقاله‌نویسی و پایان‌نامه نویسی برای طلاب برگزار می‌شود.
* معاونت پژوهش نقشی اساسی دارد
مسئول پژوهش مرکز آموزش تخصصی تاریخ اسلام در بخش پایانی سخنان خود با بیان این که معاونت پژوهش در تقویت امر پژوهش نقش اساسی دارد، تصریح کرد: با توجه به ظرفیت‌های علمی موجود در حوزه، اگر معاونت پژوهش حوزه در کنار کارهای ارزشمندی که در عرصه پژوهش انجام داده است، اهتمام بیشتری به ساماندهی پژوهش‌ها و بر نظارت آنها داشته باشد، می‌توان شاهد پیشرفت ارزشمندی در عرصه پژوهش بود.
