گزارش مرکز خبر حوزه، از مراسم گوناگون آغاز سال تحصیلی در کانون های متعدد طلبه پرور، حکایت از آن دارد که فعالیت های حوزه در عرصه بین الملل باید شتاب بیشتری بگیرد تا وعده امام خمینی(ره) مبنی بر صدور انقلاب اسلامی به دنیا بیش از گذشته تحقق یابد.

*تصریح مراجع و بزرگان به ورود حوزه در عرصه بین الملل

مراجع و بزرگان حوزوی تاکید دارند که ریشه‌دارترین دانشگاه‌های علمی جهان در طول تاریخ، از آن حوزه های شیعی است و به این افتخار می‌کنند، به عنوان مثال حضرت آیت الله مکارم شیرازی در سخنرانی مراسم آغاز سال تحصیلی جدید، حوزه علمیه قم را بزرگترین حوزه جهان اسلام دانسته و تاکید کردند: « حوزه علمیه قم بزرگترین حوزه علمیه جهان اسلام است چون از نظر وسعت و عظمت هیچ حوزه ای در جهان به پای آن نمی رسد، علاوه بر تحصیل جوانان ایرانی در آن، بیش از ده هزار نفر از یکصد کشور جهان، با ملیت‌های مختلف در این حوزه تحصیل می‌کنند»، همچنین در ادامه سخنانشان گفتند:« حوزه هیچ محدودیتی برای جذب افراد مشتاق به تحصیل علوم دینی و معارف اهل بیت‌(ع) از ملیت‌های مختلف ندارد و این روند حضور افراد از کشورهای مختلف برای تحصیل در حوزه علمیه باید ادامه داشته باشد».

همچنین حضرت آیت الله سبحانی نیز در مراسم آغاز سال تحصیلی جامعة‌المصطفی العالمیه تصریح کردند:« طلاب می بایست در عرصه های مختلف بین المللی حضور داشته باشند و از قبل، ابزار و الزامات این حضور را در خود مهیا کنند؛ مهمترین ابزار برای ورود در عرصه های بین المللی زبان خارجی است که حوزه باید عنایت بیشتری داشته باشد، ایشان آشنا بودن طلاب با زمان و مکان را از دیگر الزامات موفقیت در تبلیغ دین در عرصه بین الملل برشمرده و گفتند: ‌منظور از زمان، شرایط حاکم بر زندگی و فرهنگ بشریت است، یعنی طلبه اگر شرایط را بداند و نسبت مسیر حرکت جامعه و جهان پیرامون آگاه باشد، منبر و قلمش اثرگذار می‌شود در نشر تعالیم دینی موفق خواهد بود.

این مرجع تقلید افزودند: امروز اگر طلبه‌ای تنها در چارچوب مساجد فعالیت کند و از  حرکت‌های منطقه آگاهی نداشته باشد، نمی‌تواند موفقیتی به دست آورد».

همچنین نظیر همین اظهارات در سخنرانی مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در مراسم آغاز سال تحصیلی حوزه نیز به وضوح دیده می شود، آنجا که با اشاره به نیاز رو به گسترش جهانیان به آشنایی با معارف اهل بیت‌(ع) و آموزه‌های اسلامی و فراهم شدن شرایط مناسب برای تبلیغ در گوشه و کنار جهان بیان داشت:« امروز مبلغان دینی باید با تسلط بر زبان‌های مختلف بتوانند در گوشه و کنار جهان نیازها را بر طرف کرده و تشنگی مردم جهان در زمینه آشنایی با اسلام و آموزه‌های اهل بیت‌(ع) را مرتفع کنند».

آیا تاکیدات مراجع تقلید و تصریح مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور، نگاه عمیق و دقیق بزرگان حوزه به ورود در عرصه بین المللی را نمی رساند؟

*تعامل بین المللی حوزه قم با حوزه های علمیه جهان اسلام

در بخش دیگری از سخنان حضرت آیت الله مکارم شیرازی، مسئله تعامل حوزه علمیه قم با سایر مراکز، دانشگاه ها و حوزه های علمیه جهان اسلام مطرح شد که به نوبه خود مسئله ای مهم و استراتژیک در شرایط کنونی منطقه است. ایشان تصریح داشتند: « حوزه علمیه قم دوست دارد در کنار الازهر مشکلات جهان اسلام را حل کند» همچنین ادامه دادند: « در حالیکه ما حتی یک وجب از خاک این کشورها را نمی‌خواهیم و قرار نیست تسلطی بر آنها داشته باشیم و با کسی جنگ نداریم و به مقدسات دیگران احترام می‌گذاریم، دشمنان سعی در اسلام هراسی و ایران هراسی دارند؛ حوزه‌های علمیه دوست دارند در کنار الازهر باشند و دست در دست برادران مسلمان داده و مشکلات جهان اسلام را حل کنند».

*رسالت حوزه های علمیه در برابر بیداری های اسلامی

ایران اسلامی به عنوان پیش قراول و پرچم دار بیداری اسلامی در جهان وظیفه مهمی در ایجاد تحرک و انگیزه هرچه بیشتر جهت نیل به همگرایی امت اسلامی دارد بنابراین، نظام جمهوری اسلامی نه تنها باید همواره به عنوان مدل موفقی از مردم سالاری دینی محسوب شود، بلکه می بایست در عرصه های حکومتی و نهادسازی، رشد و توسعه علمی، الهام بخش کشورهای اسلامی باشد.

در شرایط جدید بین المللی هر گونه بحث از زمینه ها، فرصت ها و محدودیت های همگرایی جهان اسلام، بشدت نیازمند مطالعه در حوزه است، زیرا مطالعه همگرایی و حتی عوامل واگرایی کشورهای اسلامی امروز می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات کشورهای اسلامی منطقه باشد.

توجه به ابعاد مختلف تعاملات بین المللی حوزه با کشورهای اسلامی مسئله مهم دیگری است که از نگاه بزرگان حوزه غافل نمانده تا جایی که حضرت آیت الله مکارم شیرازی بر ضرورت انتقال اطلاعات و تجربات حوزه های علمیه شیعی به جهان اسلام تاکید کرده و با اشاره به تحولات اخیر منطقه گفتند:« امروز موج بیداری اسلامی در سراسر جهان به پا خاسته و دشمنان چه بخواهند یا نخواهد، این مبارزات صبغه اسلامی دارد، چون قیام‌ها و اعتراضات همواره بعد از نماز جمعه‌ها تشکیل می‌شود و فریاد «الله اکبر» بر این قیام ها طنین انداز است و به تازگی هم مشاهده کردیم مردم با سفارت‌های آمریکا و اسرائیل در کشورهای مختلف چگونه برخورد می‌کنند، حوزه‌های علمیه باید به کمک این قیام‌ها بشتابد و اطلاعات و تجربه این نظام 32 ساله را در اختیار آنها قرار دهد، البته قرار نیست تحمیلی در این زمینه وجود داشته باشد و باید جلوی این ایران هراسی را گرفت، دشمنان نظام اسلامی سعی می‌کنند با القای افکار مخرب، مردم این کشورها را از خدمات نظام اسلامی محروم کنند».

در همین راستا، حضرت آیت الله سبحانی نیز توجه به جوانان منطقه را از الزامات تبلیغ حوزه در عرصه بین الملل دانسته و گفتند: پیش از انقلاب اسلامی، حرکت‌ها و انقلاب‌هایی از سوی افرادی به وجود آمده بود، ولی در نیمه راه این حرکت ها متوقف شدند، ولی امام خمینی(ره) علاوه بر اخلاصی که داشتند، نسبت به شرایط جامعه و منطقه آگاهی کامل داشتند و در این مسیر به جوانان توجه کردند.

به نظر می رسد، نگاه دقیق و جامع به رسالت بین المللی حوزه های علمیه در ابعاد مختلف در جملات بزرگان حوزه به خوبی ترسیم شده است.

*چرا حوزه باید بین المللی باشد؟

حضرت آیت الله مقتدایی، مدیر حوزه های علمیه در پاسخ به این سوال که چرا حوزه باید بین المللی باشد با ابراز نگرانی از حضور فعال نحله ها، مذاهب و ادیان انحرافی در عرصه بین الملل بر این مسئله تاکید کرده و گفت:« امروز در برخی کشور‌ها فعالیت‌های فرقه وهابیت و بهائیت و ... به خوبی به چشم می‌خورد، به عنوان مثال در برلین، وهابی‌ها مسجدی را در هفت طبقه و 4 مناره ساخته‌اند و به صورت گسترده تبلیغ می‌کنند، در حالی که ما شیعیان علی‌رغم فرصت‌های بسیار زیاد معنوی، کاری انجام نداده‌ایم».

همچنین وی خطاب به اساتید، طلاب و فضلای حوزه تصریح نمود: « امروز استقبال جهانی از معارف اسلامی روز افزون است و ‌این‌که در قم بنشینیم و دلمان را به برگزاری سه درس خارج خوش کنیم، کافی نیست؛ جهان اسلام منتظر ارشاد و هدایت‌های طلاب و نشر علوم و معارف اسلامی و آشنایی با مکتب اهل بیت‌(ع) است، طلاب علوم دینی با توجه به امکانات بسیار مناسبی که در اختیار دارند، تبلیغ دین را به کشور محدود نکنند و آن را به سراسر جهان گسترش دهند، چون جهان منتظر نشر علوم اهل بیت‌‌(ع) است».

بنابراین حوزه های علمیه باید بین المللی باشند تا بتوانند عطش جهان منتظر در نشر علوم اهل بیت(ع) را برطرف کنند.

*فلسفه تاسیس معاونت بین الملل حوزه های علمیه

مدیریت حوزه های علمیه در راستای فعالیت جدی در این عرصه، معاونت بین الملل حوزه های علمیه را تاسیس نمود، حجت الاسلام والمسلمین زمانی، معاون بین الملل حوزه های علمیه سراسر کشور در تبیین اهداف و فلسفه تاسیس این معاونت اظهارداشت:« هدف از تأسيس این معاونت، پيدا کردن راه‌هاي ورود حوزه به عرصه بين‌المللي است»، البته باید اذعان داشت، صرف تاسیس یک معاونت بدون همکاری و تعامل سایر مراکز و موسسات حوزوی، نمی تواند پاسخ گوی نیازهای حوزه در این زمینه باشد و قطعاً زمانی شاهد موفقیت این معاونت در عرصه های مختلف ماموریتی خواهیم بود که عوامل متعدد حوزوی و وابسته به حوزه، برای ورود هرچه قوی تر و توانمندتر این معاونت، در عرصه بین الملل دست یاری و همت به یکدیگر دهند.

معاون بین الملل حوزه های علمیه با بیان برخی رویکردها و عملکردهای این معاونت در جهت پیشبرد اهداف بین المللی حوزه عنوان کرد:« تلاش معاونت بین الملل حوزه در تقویت زبان های خارجی در میان طلاب راهبرد مناسبی در توسعه علمکرد بین المللی حوزه است».

همچنین، بررسی، ارزیابی و دستیابی به روش‌هاي آموزشي و پژوهشي مثبت در مراکز مختلف آموزشي دنيا و اجرای آن در مراکز تخصصي‌حوزه، ترجمه پايان نامه‌هاي علمي حوزه به زبان‌هاي مختلف، ایجاد رویکردی جهانی و بین المللی در میان مراکز و موسسات حوزوی و عرضه محصولات علمي حوزه به دنيا از اقدامات موثر در این عرصه محسوب می شود.

*خلأها و کاستی های حوزه در عرصه بین الملل

یکی از محققین حوزه در مقاله طی بررسی خلاها و کاستی های حوزه در عرصه بین الملل بر این باور است که مهم ترین خلأ موجود در برنامه های آموزشی و پژوهشی مراکز حوزوی و یا موسسات آموزش عالی وابسته به حوزه، دایر نبودن رشته روابط بین الملل در سطوح عالیه حوزوی و عدم تمرکز همه جانبه در امر آموزشی و پژوهشی در موضوعات خاص روابط بین المللی است.

 قلمرو دیگری که به نظر می رسد از خلأها و کاستی های موجود محسوب می شود مربوط به تأسیس رشته مطالعات منطقه ای است، بخش مهمی از رسالت های حوزه علمیه و نظام جمهوری اسلامی ایران در ارتباط مستقیم با جهان اسلام است و با توجه به تهدیدات و محدودیت های فزاینده ای که کشورهای اسلامی را مورد هجمه قرار داده، شناخت این وضعیت برای ایران اسلامی که دارای مسئولیت و رسالت ویژه ای نسبت به کشورهای اسلامی است دو چندان می گردد.

با توجه به وجه ديني انقلاب اسلامي و از آنجا كه پيام انقلاب جهاني است ، توجه گسترده اي را در سطح بين الملل به خود جلب كرده است و اين انتظار از حوزه ها مي رود كه در اين زمينه گام هاي شایسته اي بردارند و بتوانند پاسخ هاي مناسبي به عطش فعلي جهان اعم از پيروان اهل بيت (ع) ، ديگر مسلمانان جهان اسلام و مخاطبان عام بشري انقلاب اسلامي ، از منظري فرهنگي و معنوي ارائه كنند.

بنابراین، براساس تحقیقات حوزوی انجام شده، عدم حضور پر رنگ در گفتمان هاي بين المللي، عدم ترجمه آثار حوزوي به زبان هاي رايج دنيا، عدم حضور قوی‌تر رسانه حوزه در عرصه جهانی، بی خبر ماندن مجامع علمی جهان اسلام از فعالیت های علمی در حوزه علمیه، را می توان از مهمترین کاستی های حوزه در این عرصه دانست.

*ظرفيت‏هاي بین المللی موجود در عرصه تبليغ

رییس مرکز اسلامی هامبروگ آلمان در زمینه ظرفیت های بین المللی موجود در عرصه تبلیغ معتقد است که برنامه ریزی برای ایجاد مراكزي بصورت جامع، عدم اكتفا به تبليغ سنتي و بهره مندی از ابزار جديد براي تبليغ و ترويج اسلام، همچنین حضور عالمان و نخبگان در اين مراكز بسیار اهمیت دارد، در این بین وجود سايت‏هاي مراكز اسلامي و مجامع علمي در دنيا و وجود مدارس اسلامي از ديگر ظرفيت‏هاي موجود در زمینه تبليغ در عرصه بين الملل است.

از ديگر ظرفيت‏ها مي‏توان به برگزاری سمينارها و همايش‏هايي اشاره كرد كه به صورت مكرّر در كشورهاي اروپايي برگزار مي‏شود، يكي ديگر از ضرورت‏هاي الزامي براي ورود روحانيت به آن، ورود به كارهاي مقارن و تطبيقي و همچنین جدي‏تر شدن مطالعات نسبت به اسلام در عرصه بين الملل است.

*راهبرد های حضور روحانیت در عرصه بین الملل

حجت الاسلام والمسلین رمضانی، عضو مجلس خبرگان رهبری در بحث راهبردهاي حضور روحانيت در عرصه تبليغ بين المللی بر اين باور است كه:« مي‏بايست فعاليت روحانيت در بحث انستيتوي غرب‏شناسي نسبت به گذشته فعال‏تر شود و بايد از نگاه سطحي به غرب، دوري كرد و هر دو جنبه آن را شناخت؛ بدين‏معنا كه نه بگوئيم غرب هيچ ندارد و نه اين‏كه كاملاً منفعل و غرب‏زده شويم؛ زيرا هر دو نگاه به ضرر اسلام‏گرايي در عرصه بين الملل خواهد بود، همچنین جدي گرفتن بحث اومانيسم، ليبراليسم و فمنيسم نيز از ديگر راهبردهاي حضور روحانيت در عرصه بين الملل است؛ چرا كه غربي‏ها با اين مباني خود، به دنبال استحاله فرهنگي، سياسي و اقتصادي در حوزه اسلام هستند.

تبليغ در هر منطقه مستلزم شناخت آن منطقه به لحاظ جغرافيايي و به لحاظ فرهنگي، آداب، آئين و مذهب و آن‏چه كه مجموعه آن كشور در حقيقت به آن پاي‏بند است، خواهد بود؛ بنابراين اگر كسي بخواهد در غرب تبليغ كند، بدون آشنايي با مباني و فرهنگ غرب، توفيق چنداني پيدا نخواهد كرد.

توجه به ابزار تبليغ نيز از ديگر راهبردهاي حضور مؤثر روحانيت در عرصه تبليغ است؛ چرا كه ديگر نمي‏توان صرفاً به ابزار تبليغي سنتي همچون منبر و ... اكتفا كرد، بلكه بايد به ابزارهايي همچون اينترنت، ويدئو كنفرانس و شبكه‏هاي مجازي توجه كرد.

آشنايي مبلّغان با مباني غرب از جمله ليبراليسم فرهنگي، اقتصادي، سياسي و ...، تربيت امامان جمعه و جماعت براي مراكز اسلامي و تربيت مبلّغان با توجه به شرايطي كه در غرب وجود دارد،حضور نخبگان و فرهيختگان براي كنفرانس‏ها و سمينارهاي علمي كه در حال حاضر به صورت يك خيزش و به صورت يك جنبش در اروپا موجود است، حضور رسانه‏اي و شبكه‏اي براي تبليغ در عرصه بين الملل، تأسيس مراكز و مدارس اسلامي در جاهايي كه امكان آن وجود دارد و تعامل ميان دانشگاه‏هاي غرب و شرق براي معرفي حوزه‏هاي بين المللي اسلام، خصوصاً مباحث مربوط به حقوق بين الملل، اخلاق جهاني، خانواده و مسائل مربوط به زنان.آموزش‏هاي تبليغي بر حسب ضرورت‏ها و نيازها و اولويت‏ها و توجه به وضعيت فرهنگي و نوع گفتمان كشورهاي مربوطه نيز بايد در بخش راهبردي، جزء مباني قرار گرفته و مورد توجه برنامه‏نويسان واقع شود.

*خطراتی که حوزه را در عرصه بین المللی تهدید می کند

نکته قابل توجه در سخنان و بیانات مراجع، مدیران، بزرگان و محققین حوزوی در زمینه خطراتی که حوزه های علمیه را در عرصه بین الملل تهدید می نماید آن که، همگی بر وجود يك تهديد جدّي عليه اسلام، تاکید کرده و تصریح نموده اند که بحث بهائيت و وهابيت مهمترین تهدید حوزه در عرصه بین الملل است كه مي‏بايست روحانيت نسبت به آن حساس باشد و برنامه‏ريزي علمي داشته باشد.

در این زمینه حضرات آیات مکارم شیرازی و سبحانی با اشاره به فعالیت‌های گسترده بهائیت و وهابیت در جهان خاطرنشان کردند:« امروزه در مسیر تشیع و به نوعی در مسیر اسلام، ‌وهابیت قرار گرفته که بدترین دشمن به شمار می‌رود. آنها با مسئله تکفیر که خود را معیار کفر و ایمان قرار داده‌اند و ترور‌هایی که در جهان به وجود آورده‌اند، آبروی اسلام را برده‌اند. دنیا نیز عقل دارد، زمانی که این  خشونت را می‌بیند نسبت به اسلام زده می‌‌شود»، همچنین   از ديگر تهديدات مي‏توان به احزاب ضد اسلامي موجود در اروپا اشاره كرد كه علناً در غرب فعاليت های گسترده ای در زمینه اسلام هراسی و ایران هراسی انجام می دهند؛ به گونه‏اي كه مي‏توان به جرأت ادعا كرد مقابله با اسلام به شکل تئوري، اجرائي و علمي، در دستور كار دشمنان اسلام قرار دارد که توجه بیش از پیش مسئولین در این زمینه را می طلبد.

امید آنکه سال آینده حوزه‌نیوز به جای تبیین ضرورت حضور حوزه در عرصه بین‌الملل گزارش مفصل از دستاوردها و عملکرد حوزه پیرامون ورود موفق حوزه و تشکیل کانون‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی در کشورهای دنیا را منتشر کند.انشاء‌الله

گزارش: سید رضا حسینی