به گزارش خبرگزاری حوزه، انچه در پی می آید، ویراسته مباحثی است که در جلسات اولیه مطالعاتی «آشنایی با جهان اسلام» اتحادیه بین‎المللی امت واحده در قم از سوی آقای یاسر عسکری محقق پژوهشگاه بین المللی المصطفی(ص)ارائه شده است.

■ کار بدون شناخت و آگاهی ممنوع!

فعالیت های ما باید بر اساس آگاهي و شناخت باشد. در حديثی حضرت علي(ع) فرمودند «كسي كه آداب و احكام تجارت را نداند، دچار ربا مي شود». این حدیث قابل تعميم است. یعنی هر كس عملي را بر اساس فقدان شناخت و آگاهي انجام دهد، دچار خسران و حتي خيانت مي شود. چگونه فردی دغدغه فعالیت در زمینه مسائل جهان اسلام دارد در صورتی که شناختی نسبت به این موضوع و مشکلات و چالش های پیش روی آن نداشته باشد. لذا فعالیت در هر زمینه ای، خصوصاً مسائل جهان اسلام، که تبعات فراوانی دارد، مطالعات عمیق و دقیق و جامعی نیاز دارد.

■ رعایت سطح و نیاز مخاطبان در سیرهای مطالعاتی

بايد به گونه اي مطالعه كنيم كه هم نياز ما را مرتفع كند و هم اينكه احساس رضايت خودمان را به همراه داشته باشد. بحث احساس رضايت از مطالعه و هر فعاليت جمعی، امر بسيار مهمي است كه معمولاً كمتر به آن توجه مي شود. احساس رضایت از مطالعه و فعالیت، باعث می شود که فرد با انگیزه بیشتری فعالیت می کند. چرا که احساس می کند همسو با نیازهای خودش و جامعه و در راه پیشرفت گام بر می دارد.

■ سیرهای مطالعاتی زمان مند

تجربه نشان داده است سيرهاي مطالعاتي نامحدود و بلند مدت، اثرات لازم را نداشته و به اهداف مورد پيش بيني نمي رسند. مشكلات و معايب فراوانی هم دارد. سیرهای مطالعاتی فراوانی است که با 40 یا 50 نفر شروع می شود ولی پس از چند جلسه به 5 ـ 4 نفر می رسد. بهترين شيوه، سيرهاي مطالعاتي با زمان محدود و معين است.

■ مطالعه فردی یا جمعی؟!

هر كدام از اين شيوه ها، محاسن و معايبي دارند. از آسیب های مطالعه فردي اين است كه ممكن است فرد در ادامه سير، كم انگيزه و بي رغبت شود و سير را جدي نگيرد يا احياناً برداشت هاي درستي از كتب نكند، از مشكلات سير مطالعاتي جمعي هم اين است ممكن است همه اعضاي گروه در يك سطح و انگيزه نباشند و مطالعه نكنند و مطالعات به كندي پيش برود و اعضای اهل مطالعه و فعال حلقه، احساس خسران وقت كنند.

لذا بهترين شيوه تلفيق مطالعه جمعي و فردي است. اولويت مطالعه جمعي با محوریت خاص است و در حاشيه آن، مطالعات فردي است. یعنی هر کس که علاقمند به مطالعات بیشتر است به منابع بیشتری رجوع کند تا اطلاعات خودش را آن زمینه ها عمق ببخشد.

■ ضرورت شناخت کلی از موضوع

براي سير مطالعاتي حوزه جهان اسلام، دو رويكرد داریم؛ يكي شناخت كلي مسائل جهان اسلام و كشورهاي اسلامي ثانياً رويكرد تاريخي.

مطالعه تاريخ کشورها، حركت ها و جنبش ها، انقلاب ها و شكست ها و پيروزي ها بسيار ضروري است و باعث می شود که ما تحلیل واقع بینانه تری از مسائل و مشکلات جوامع اسلامی داشته باشیم. آینده را با توجه به تاریخ و اوضاع یک کشور می توان حدس زد. لذا برای شروع مطالعات مقدماتی، مطالعه کتاب «جغرافياي جهان اسلام» غلامرضا گلي زواره ـ که از سوی موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) منتشر شده است ـ یا کتاب «سرزمین اسلام: شناخت کشورهای اسلامی» از همین نویسنده و بوستان کتاب قم، كتاب های خوبي هستند.

■ مطالعه خاطرات فعالان جهان اسلام

مطالعه خاطرات و زندگي فعالان جهان اسلامي ـ چه ایرانی و چه غیر ایرانی ـ بسيار الگوبخش و انگيزه دهنده است. مانند مجموعه طلايه داران تقريب، زندگاني امام موسي صدر، شهيد سيد عباس موسوي، شهيد محمدباقر صدر، خاطرات شيخ مصطفي رهنما، خاطرات انصاري محلاتي (سفر به كشورهاي مختلف مرکز اسناد انقلاب اسلامی)، آیت اله صابري همداني (مرکز اسناد انقلاب اسلامی) و خاطرات استاد خسروشاهي و دیگر کتاب هایی كه عمدتاً از سوي انتشارات سوره مهر و مركز اسناد انقلاب اسلامي منتشر شده اند. از اين نوع كتاب ها مي‏توان به عنوان چاشني مطالعات يا به تعبير ديگر دِسر تغذيه مطالعاتي استفاده كرد كه برخي از تجربيات فضاهاي عيني فعاليت را به ما انتقال مي دهند و از سويي ديگر ما را با روحيات شخصيت ها، مردم کشورهای مختلف، و جنبش ها و همچنین نقشه های دشمنان و مخالفان آشنا مي كنند.

■ نبايد تابع مشهورات و رسانه ها باشيم

بايد كليت جهان اسلام و اقليت هاي مسلمان دنيا را شناخت. سپس جريان ها و جنبش هاي اثرگذار و سپس به صورت موضوعي يا منطقه اي وارد عمل شد. ضرورتي ندارد كه ما فقط به مناطق يا جنبش هايي بپردازيم كه معروف تر يا موثرترند. در ابتدای فعالیت بايد نگاهي جامع به همه مناطق و جريانات اسلام گرا در دنيا داشته باشيم و سعی بعدی ما این باشد بتوانيم با آنها ارتباط برقرار كنيم.

الآن بسياري از كشورها و مناطق در آستانه انقلاب يا بيداري اسلامي هستند یا جریانات اسلام گرایشان در حال فعالیت هستند كه ما از آنها مطلع نيستيم. چون تابع مشهورات و رسانه¬ها هستيم و از اتفاقات و تحولات اخير مناطق مختلف جهان آگاهي نداريم. براي نمونه الآن كشور آذربايجان يا ديگر كشورهاي آسياي ميانه مانند تاجيكستان، قرقيزستان، ازبكستان و... زمينه و بسترهاي خوبي براي فعاليت و بروز اسلام گرايان ايجاد شده است. عمدتاً به علت فشارها و محدوديت هاي دولتي و حكومتي كه باعث شده است اسلام گرايان برای حفظ هویت اسلامی، به تلاش و تكاپوي بيشتري افتادند و باعث شد با هم متحد شدند و براي حفظ كيان دين و مذهب خود وارد عمل شوند. امّا غالب اين اتفاقات و خیزش ها و رویش ها، مورد كم توجهي و بي توجهي قرار گرفته مي شود و غالب نگاههای ما به خاورميانه و جهان عرب معطوف شده است. البته تا پیش از تحولات اخیر جهان عرب، ما محدود به عراق، فلسطین و لبنان بودیم و نه جای دیگر. ما به عنوان فعال بين المللي و جهان اسلام و پژوهشگران اين حوزه نبايد تابع مشهورات و رسانه ها باشيم. باید از فضاي تبليغاتي رسانه ها بايد عبور كنيم. جریانات و مناطق مختلف اسلام گرا و انقلابی دنیا را بشناسیم. تجربيات انقلاب هاي اخير منطقه نشان داده است كه رسانه ها و حتي بسياري از سياستمداران ما شناخت درستي از واقعيت‏هاي اجتماعي و مردمي جهان اسلام نداشتند و تصورات ديگري به جهانيان مخابره مي‏كردند. امّا ديديم واقعيت چيز ديگري است. الآن هم به اين گونه‎اي ديگر است. الآن هم بسياري از واقعيت‏هاي انقلاب‏هاي اخير منطقه ذكر نمي‏شود تا اينكه يك دفعه مي‏بينيم جوانان انقلاب مصري، سفارت اسرائيل در قاهره را به تصرف در مي‏آورند يا به سفارت آمريكا در اين كشور حمله مي‏كنند و خواستار اخراج سفير آمريكا مي‏شوند.

اين اتفاقات باعث مي‏شود كه ما دقيق تر و محتاط تر و حتي بدبينانه به اخبار رسانه‏ها و تحليل سياسيون نگاه كنيم. لذا ضرورت دارد فرصت‏هاي مختلف جهان اسلام و مسلمانان دنيا را بشناسيم و براي هر كدام برنامه ريزي داشته باشيم. عدالت را در نگاه به كشورهاي اسلامي و مسلمانان دنيا رعايت كنيم.

■ مطالعات جهان اسلام بر پایه اندیشه های امام و رهبری

یک نكته مغفول، كم توجهي به سخنان و ديدگاههاي رهبران بزرگ مذهبي و مصلحان معاصر از جمله امام خميني(ره) و رهبر معظم انقلاب است. رهبر انقلاب درباره ضرورت و اهميت توجه به مسائل جهاني و جهان اسلام خطاب به تشكل هاي دانشجويي و بسيجي بيان مي‏دارند: روي ريزترين پديده‏هاي فكري دنيا فكر و تحليل كنيد. (ص17، تشكل نظم يافته). سخن ايشان اين است كه ما بايد روي ريزترين مسائل فكري دنيا فكر و تحليل كنيم. حال ما نه تنها درباره ريزترين كه درباره مهمترين مسائل فكري دنيا هم فكر نمي كنيم و تحليل نداريم. نمي دانيم كه مهمترين مسائل فكري روز دنيا چيست؟ جريانات فكري و جهاني موثر را نمي شناسيم و راجع به آنها تحليل نداريم.

ايشان در جايي در خصوص سياسي بودن مي گويند كه سياسي بودن يعني اينكه فرد داراي بينش و آگاهي نسبت به آنچه كه در جهان و كشورش مي گذرد، باشد. (ص 18، تشكل نظم يافته)

ايشان در خصوص وظايف دانشجويي بسيجي در قبال جهان و جهان اسلام بيان مي دارند: «بايد بسيجيان جهان اسلام در فكر ايجاد حكومت بزرگ اسلامي باشند. اين شدني است. چرا كه بسيج تنها منحصر به ايران اسلامي نيست. بايد هسته‏هاي مقاومت را در تمامي جهان به وجود آورد و در مقابل شرق و غرب ايستاد. شما در جنگ تحميلي نشان داديد كه با مديريت صحيح و خوب مي توان اسلام را فاتح جهان نمود. شما بايد بدانيد كه كارتان به پايان نرسيده است.» يا مي گويند: «ايجاد اين ديد سياسي كه يك عده دنيا را استعمار كرده‏اند». باید روي همين سخن دقت كنيم. الآن جرياني در فضاي علوم انساني و خصوصاً علوم سياسي دانشگاهها پررنگ شده است كه منكر فعاليت و نقش آفريني استعمار ـ عمدتاً كشورهاي غربي ـ در عقب افتادگي جهان اسلام و جهان سوم شدند و درصدد تطهير غرب و استعمار بر مي آيند. برخی از این رویکردها به علت شیفتگی به خود غرب و نفی فرهنگ و گذشته ماست. برخی از آنها به شدت به تبرئه استعمار می پردازند.

رهبر معظم انقلاب در زمینه دید جهانی داشتن مي فرمايند: «مسأله ما يك مسأله جهاني است به تمام معنا. ما عدالت اجتماعي را براي فرد خودمان و براي جامعه خودمان و براي كل جامعه بشريت مطالبه مي‏كنيم و مي‏خواهيم. ما اگر بحث كرامت انساني را مطرح مي‏كنيم، كرامت انساني در تمام ابعاد آن و در همه مراتب و طبقات آن مورد نظر ماست. بزرگترين اهانت به كرامت انساني، نظام سلطه است. (صص 32 ـ 31)

همچنين اظهار داشته‎اند: «به قضاياي كشور خودتان هم محدود نشويد، بلندنظر باشيد و با نگاه جهاني به مسائل نگاه كنيد. مسائلي در جهان مي گذرد كه به ظاهر بيرون از مرزهاي ماست اما با سرنوشت كشور ما در ارتباط است. يك جوان مومن و روش و آگاه نمي‏تواند از اين مسائل غافل باشد. (ص32، تشكل نظم يافته) سخنان امام و رهبری و دیگر مصلحان و اندیشمندان متعهد در این زمینه زیاد است.

■ استفاده از ابزارها و شیوه های مختلف مطالعاتی

نكته بعدي استفاده از همه ابزارها و پتانسيل‎ها در اين خصوص است. الآن براي سير مطالعاتي در خصوص مسائل جهان اسلام، لازم نيست حتماً محدود به كتاب شويم. خيلي از نكات و تجربيات است كه نمي تواند در كتاب ها و مقالات بيايد. یا تاکنون در کتاب ها نیامده است. برخی از آن موارد را بايد به صورت حضوري از اساتيد و كارشناسان اين حوزه پرسيد. ارتباط با اساتيد و كارشناسان در اين امور خيلي ضروري است. هم استفاده از تجربیات آنهاست و هم مشاهدات آنها. چون در کشور ما نوشتن تجربیات و خاطرات هنوز عمومی و فراگیر نشده است، در اذهان باقی می ماند. از سويي طی سالهای اخیر، فايل هاي صوتي و حتي مستند خوبي در اين خصوص تولید یا توزیع شده است. آن نرم افزارها و مستندها را تهيه كنيد و ببينيد. مثلاً مستندهايي را كه در خصوص لبنان، فلسطين، عراق، افغانستان، بوسني، كشمير، سومالي، آفريقا و مناطق ديگر دنياست ببينيد. خوشبختانه موسسه فرهنگی ـ نرم افزاری آرمان مشهد چندین نرم افزار خوب درباره مقاومت اسلامي، حزب الله لبنان، جنبش‏هاي اسلامي معاصر و ... توليد كرده است یا توزیع می کند. اينها را حتماً ببينيد. از بحث‏هاي حجت‏الاسلام محمدحسين ملك‏زاده ـ که از مبلغان فعال در حوزه جهان اسلام است ـ نرم‏افزار «خیزش» تولید شده است که براي آشنايي مقدماتي با فضاي جهان اسلام و جنبش هاي اسلامي ـ عربي منطقه مناسب است.

■ شناخت كلي از فضا و شخصیت های جهان اسلام

 يكي از ابتدايي ترين و ضروری ترین كارها در خصوص مطالعات جهان اسلام، شناخت جغرافياي سياسي، فرهنگي و ديني جهان اسلام و اقليت هاي اسلامي در دنياست. متأسفانه خيلي از ما فعالان جهان اسلام، تصورات جامع و صحيحي از كشورها و مناطق مختلف دنيا نداريم. لذا لازمه كار جدي و بنيادي در اين حوزه، تهيه بانك اطلاعات راجع به جهان اسلام و افزودن مطالعات درباره کلیات جهان اسلام است. بانك اطلاعاتي در خصوص كتاب هاي خوب منتشر شده در اين حوزه، بانك اطلاعات فعالان و كارشناسان اين حوزه و همچنين آشنايي با اصطلاحات و اسامي قابل توجه در اين حوزه از مقدمات ضروری هر تشکل و مجموعه ای است. لذا شناخت اجمالي نسبت به اصطلاحات و اسامي پركاربرد اين حوزه و جريان‏ها و افراد تأثيرگذار در جهان اسلام باعث می شود تا حدی در جریان اوضاع فعلی و گذشته آنها قرار بگیریم. هر فعال جهان اسلامي بايد تاريخ اجمالي از اخوان‏المسلمين مصر و جريان هاي وابسته و متأثر، جماعت اسلامي پاكستان، حزب التحرير، حزب وحدت افغانستان، حزب الدعوه عراق، مجلس اعلاي شيعيان عراق و لبنان، جريان نورسي‏هاي تركيه، امت محمديه جنوب شرق آسيا، كتاب سبز قذافي، الحوثي هاي يمن، سازمان اماميه، و شخصيت‏هايي چون كليم صديقي، ابوالاعلي مردودي، ابوالحسن ندوي، علامه بلخي، آيت‏اله آصف محسني، سيد قطب، محمود شلتوت، ملاسعيد نورسي، فتح‎اله گولن، نجم‏الدين اربكان، شهيد محمدباقر صدر، محمد جواد مغنيه، امام موسي صدر، ظفر بنگاش، محمد واعظ زاده، محمد العاصي، مجتبي موسوي لاري، راشد الغنوشي، عثمان بن فوديو، ابراهيم زاكزاكي، يوسف قرضاوي، احمد ديدات، عاليجا محمد، لوئيس فراخان، مالكوم ايكس، محمدعلي تسخيري، سيد هادي خسروشاهي، مالك بن نبي، بحران آچه، اوستیای جنوبی، شکل گیری رژیم صهیونیستی، ماجرای سلمان رشدی، انتخابات الجزایر، جنگ بالکان و... را شنيده باشد و اندكي درباره آنان و حوزه كاري شان مطالعه كرده باشد.

صاحب نظران اصلي حوزه جهان اسلام را بشناسد و حداقل آثار آنها را تورق یا مطالعه كرده باشد و در صورت امکان، از نزديك با آنها ارتباط برقرار كرده باشد. مثلاً با اساتیدی چون سيد هادي خسروشاهي، محمدعلي تسخيري، محمد واعظ‏زاده، آصفي، هادوي تهراني، دكتر ولايتي، محمدحسن زمانی، شیخ محسن اراكي و... از نزديك ارتباط داشته باشد یا مباحث آنها را پیگیری کند.

متأسفانه كتاب جامعي كه در اين خصوص منتشر شده باشد، وجود ندارد و جاي خالي چنين كتابي به شدت احساس می شود. غالب كتاب ها به تعداد محدودي از اين جريانات يا منطقه خاصي اشاره مي كنند و كتاب جامعي كه به معرفي اوضاع مسلمانان و جريانات اسلامي در همه مناطق جهان (از خاورميانه و شرق آسيا گرفته تا اروپا و آفريقا و آمريكاي لاتين) وجود ندارد. امّا اوضاع هم به گونه ای نیست که کتابی در این حوزه ها نباشد. کتاب هایی هم موجود است ولی لازمه نگاه جامع پیدا کردن در این حوزه، مطالعه چندین کتاب است که به صورت اجمال، ما را با جهان اسلام آشنا کند.

در اين خصوص «اطلس شيعيان» كه به همت حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفريان منتشر شده است كتاب نسبتاً جامعي درباره اوضاع شيعيان در جهان است كه فعلاً جزو معدود كتاب هاي خوب اين حوزه است كه البته آن هم محدود به شيعيان جهان است. در خصوص اوضاع مسلمانان چند كتاب منتشر شده است از جمله «جغرافياي جهان اسلام» و «سرزمین اسلام، شناخت کشورهای اسلامی» هر دو نوشته آقاي غلامرضا گُلي زواره، مدرس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم است. كتاب دیگر «كشورهاي اسلامي و اقليت‏هاي مسلمان» نوشته علي كتاني (ترجمه محمدحسين آريا و انتشارات اميركبير) است. نشر مشعر (وابسته به نمايندگي ولي فقيه در امور جمع و زيارت) هم كتابي با عنوان «درسنامه آشنايي با كشورهاي اسلامي» منتشر كرده است كه فقط به معرفي 20 كشور اسلامی پرداخته است يا كتاب «جغرافياي سياسي جهان اسلام» (نوشته دكتر عزت‏اله عزتي) به 13 كشور پرداخته و مانند کتاب قبلی به بسياري از كشورهاي اسلامي و اقليت‏هاي مسلمان اشاره ای نكرده است. لذا با اين اوصاف و شرایط، تهيه و تدوین كتابي با عنوان «فرهنگ جهان اسلام» (شامل كشورها، جريانات و فعالان اسلام‏گرا) ضروري است. البته فراگيري اين اسامي و جريانات نبايد باعث شود ما از مسائل اصلي و كلي جهان اسلام غافل شويم. بلكه اين شناخت براي اولويت گذاري ها و برنامه ريزي ما مهم است.

■ آشنایی با چالش های کلان جهان اسلام

نكته مهم ديگر، آشنايي با چالش‏هاي كلان جهان اسلام است. هر فعال جهان اسلامي بايد چالش هاي كلي جهان اسلام را بداند و روي آن مسائل و مشکلات فكر كرده باشد و يك سري راهكارهاي اجمالي در آن خصوص داشته باشد. براي اين امر بايد مطالعات و تأملاتی جدی در اين زمينه داشته باشيم تا با توجه به چالش هاي اصلي و فرعي جهان اسلام و مسلمانان مناطق مختلف، برنامه‏ريزي بكنيم تا فعاليت‏ها و رویکردهای ما در راستاي رفع نياز جوامع مسلمان  برطرف كردن چالش‏ها و كم كردن مشكلات آنها باشد. در اين زمينه مقالات متعددي منتشر شده است. در برخی كتاب هاي اين حوزه هم به مسائل و چالش‏هاي كلي جهان اسلام هم اشاره شده است. مهم در اين جا تعريف اولويت هاست. مثلاً نظام سلطه (به سركردگي آمريكا و صهيونيسم)، تفرقه (سياسي و مذهبي)، ضعف بنيه اداري (صنعتي، مالي و تكنولوژيك)، بي‏سوادی، فقر و سكولاريسم و... .

نكته بعدي شناخت برنامه هاي دشمنان جهان اسلام است و اينكه عمدتاً دشمنان جهان اسلام از چه طريقي اعمال نفوذ و قدرت و تأثيرگذاري مي كنند. در اين خصوص بايد كتاب ها و مقالات اين حوزه مطالعه شود مثلاً كتاب رويارويي غرب معاصر با جهان اسلام (دكتر ابراهيم متقي/ پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي)، استراتژي آمريكا در قبال جهان اسلام (مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام)، عملكرد صهيونيسم نسبت به جهان اسلام (علي جديد بناب/ انتشارات موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) و نگرش تاريخي بر رويارويي غرب با اسلام (دكتر جهانبخش ثواقب/ انتشارات بوستان كتاب) و دهها كتاب ديگر در اين حوزه.

اين كه بدانيم دشمنان جهان اسلام از چه طريقي وارد جهان اسلام مي شوند و به مسلمانان و دولت هاي اسلام ضربه مي زنند كمك مي كند تا راههاي نفوذ آنها را بدانيم و جلوي فعاليت هاي آنها را بگيريم. الآن بايد استراتژي هاي كلي جهان غرب در برخورد با جهان اسلام را بدانيم.

 دكتر ابراهیم متقي، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، اين استراتژي‏ها را در 15 محور دسته بندي كرده است: 1. متهم‎سازي بازيگران جهان اسلام به تروريسم و خشونت (تبليغات رسانه‏اي شديد عليه اسلام مسلمانان و كشورهاي اسلامي به بهانه هاي مختلف چون خشونت، ترور، نقض حقوق زن، نقض حقوق بشر و...)؛ 2. كنترل‏گرايي جهان غرب بر حوزههاي ژئوپلتيكي جهان اسلام؛ 3. حداكثرسازي حمايت جهان غرب از اسرائيل و يهوديان؛ 4. هژموني‏گرايي منطقه‏اي و بين‏المللي جهان غرب؛ 5. بيگانه‏ستيزي جهان غرب عليه نيروهاي پيراموني؛ 6. هژموني‏گرايي غرب و تعارض امپرياليستي با جهان اسلام؛ 7. ليبرال‏سازي رهايي‏بخش جهان پيرامون؛ 8. فعال‏سازي استراتژي اصلاح از درون؛ 9. باز توليد ائتلاف هاي درون تمدني جهان غرب؛ 10. عمليات رواني عليه كشورهاي جهان اسلام (فعال سازي هاليوود و والت دیسني، توليد بازي‏هاي كامپيوتري و توسعه ادبيات نبرد سرنوشت‏ساز: آرماگدون)؛ 11. ديپلماسي عمومي جهان غرب عليه اسلام؛ 12. تعارض‏گرايي جهان غرب با اسلام گرايي؛ 13. تخريب سازنده عليه واحدهاي جهان اسلام؛ 14. به كارگيري الگوي انقلاب‏هاي رنگين در خاورميانه؛ 15. عمليات پيش دستي كننده جهان غرب عليه كشورهاي اسلامي.

■ مطالعه تاریخ روابط کشورهای اسلامی و استعمار

یکی از حوزه هایی که ما باید مطالعاتی درباره آن داشته باشیم. تاریخ کشورهای اسلامی و شرایط و اوضاعی که بر آنها گذشته است. خصوصاً نقش استعمار و غرب بر این کشورها باید مورد مطالعه قرار بگیرد. اگر گذشته این کشورها و نوع تعاملات غرب با این کشورها را ندانیم نمی توانیم اوضاع فعلی آنها و مناسباتش با غرب را خوب تحلیل بکنیم. این مطالعات ثمرات بسیاری هم دارد که ما را به اتخاذ وحدت رویه در مقابل غرب و استعمار می کشاند. چون اکثر کشورهای اسلامی تحت اشغال و استعمار غرب بودند و ...

یک كتاب خوب در این زمینه، کتاب «نگرش تاريخي بر رويارويي غرب» آقای جهانبخش ثواقب است. اين كتاب با رويكرد و نگرشي تاريخي، سير رويارويي مسيحيت و غرب با اسلام را مورد بررسي قرار مي دهد و گوشه هايي از نقشه ها و اقدامات سياسي ـ نظامي و فرهنگي غربيان و آباي كليساء در مقابله با گسترش اسلام و قدرت مسلمانان ذكر مي كند. در اين كتاب منظور از غرب، غرب جغرافيايي نيست بلكه غرب به معناي اعتقادي و سياسي است. اين كتاب، در دو بخش به صورت مفصل به رويارويي غرب با اسلام پرداخته است. بخش اول به قرون وسطي و جدال مسيحيت با اسلام و در بخش دوم، پس از رنسانس، استعمار غرب و اسلام است.

غرب در دوران معاصر از طرق مختلف چون هيأت‏هاي تبليغ‏گري در خدمت استعمار، طرح تبليغ، مناظره و مجادله، ترجمه هاي مغرضانه از قرآن و متون اسلامي، فعاليت‏هاي مسيونري در عصر صفوي، قاجاري و پهلوي و دوران معاصر، تحريف تاريخ، اسلام ستيزي در پوشش شرق‏شناسي و مراكز اسلام‏شناسي، حمايت از آثار و محصولات فرهنگي و رسانه اي اسلام ستيز، ايجاد تفرقه و شكاف در جوامع اسلام به ويژه، ترويج ناسيوناليسم (قوميت‏گرايي) و تجزيه جهان اسلام فعال است. خوشبختانه کتاب های خوبی در این زمینه نوشته شده است.

■ ضرورت حضور میدانی

نكته ديگر حضور ميداني در جهان اسلام است. متأسفانه غالب تحليل‏هاي ما از فضاي جهان اسلام و حتي غرب، برگرفته از مطالعات كتب، اخبار و گزارش‏هايي است كه منتشر شده است. اغلب ما به علت عدم آشنايي با زبان¬هاي مناطق مختلف جهان اسلام مانند عربي، اردو، انگليسي، مالايي، هوسايي، سواحيلي، اسپانيولي، فرانسوي و... نمي توانيم اخبار دست اول را از منابع و سايت‏ها و رسانه هاي آن گروهها و مراكز اسلامي اخذ كنيم. متأسفانه ما هم به اين گزارش‏ها بسنده مي كنيم و شرط اصلي را كه حضور در منطقه و ارتباط مستمر با آنجاست فراموش كرده‏ايم. ما فعالان جهان اسلامي بايد آن چنان باشيم كه بتوانيم مناطق و كشورهاي اسلامي حوزه پژوهش يا فعاليت خود را از نزديك ببينيم تا بتوانيم اتفاقات و حوادث را جامع تر و صحيح تر تحليل كنيم و احياناً برنامه هايي كه داريم دقيق تر و متناسب با نياز های مخاطبان باشد.

■ شناسایی مراکز فعال

نكته بعدي شناسايي مراكز و موسسات فعال دولتي، آموزشي، فرهنگي و... در حوزه جهان اسلام است. به عنوان مثال هايي مايي كه در ايران فعاليت مي كنيم حداقل شناخت اجمالي از مراكزي چون جامعه المصطفي(ص) العالميه، سازمان فرهنگ و ارتباطات، مجمع جهاني اهل بيت(ع)، مجمع جهاني تقريب مذاهب، موسسه شيعه شناسي، موسسه انديشه سازان نور، موسسه ابرار معاصر تهران، موسسه اندیشه شرق، مركز مطالعات آفريقا دانشگاه تربيت مدرس، دانشكده مطالعات جهان دانشگاه تهران، پژوهشكده مطالعات راهبردي، مركز نشر معارف اسلام در جهان (آيت‏الله موسوي لاري)، سايت هاي خبري و تحليلي قدسنا، تقريب نيوز، حوزه نيوز، رسانيوز، اسلام تايمز، بخش بين الملل فارس و ايرنا و مهر و... را بشناسيم. برخی مطالب سایت هایی چون ایربا (ایران و بالکان)، آفرا (ایران و آفریقا)، و ... هم قابل استفاده است. در اين زمينه كتب و مقالات خوبي در خصوص معرفي اين مراكز و موسسات آمده است كه جديدترين آنها كتاب «ايران، انقلاب اسلامي و ژئوپلتيك شيعه» نوشته سيد عباس احمدي (از انتشارات موسسه انديشه‏سازان نور) است كه در فصل چهارم اجمال به به فعاليت هاي ايران در خارج از كشور مي پردازد. در مجلات و مقالات هم به این مراکز اشاره شده است و غالب این مراکز پایگاه اطلاع رسانی اینترنتی دارند و ما می توانیم اخبار آن مراکز را پیگیری کنیم.

■ ضرورت مطالعات و اطلاعات تاریخی

اطلاعات تاريخي و مطالعات تاریخی خودمان خود را در اين خصوص مسائل جهان اسلام فراوان كنيد. هر چقدر از تاريخ جهان اسلام و كشورهاي اسلامي بدانيم كم است. این مطالعات و اطلاعات، در فعاليت ها به كمك مي كند. كسي در ضرورت مطالعات تاريخي ترديد نكند.

خلاصه اين مقدمات مطالعه در خصوص مسائل جهان اسلام است و چنانچه مباحث مقدماتي خوب بيان شود به ما در تحليل مباحث جهان اسلام بسيار كمك مي كند. اين مباحث براي دانشجويان و طلابي است كه جديداً وارد فضاي مطالعاتي در اين حوزه شدند یا کسانی که می خواهند تحقیقات جامعی را درباره جهان اسلام آغاز کنند.

حتماً كتاب «اطلس جامع گيتاشناسي» را براي خودتان تهيه كنيد كه از سوي موسسه جغرافيايي و كارتوگرافي گيتاشناسي منتشر شده است. اين كتاب نقشه كامل كشورها و مناطق جهان و همچنين اطلاعات اجمالي همه كشورهاي جهان را آورده است كه مطالعه آن خالی از لطف نیست.

■ مطالعات ما مقدمه رسالت جهانی

شاید یکی از سیرهای مطالعاتی که در حوزه جهان اسلام به کار بیاید این گونه باشد که ابتدا شناخت اجمالی اوضاع فعلی و تاریخ کشورهای اسلامی و اقلیت های اسلامی در جهان. سپس آشنایی با جنبش ها و جریانات و فعالان اسلام گرا. نوع مقالات کشورها و جریانات اسلامی و فعالان اسلام گرا با مدرنتیه و نظام سلطه (آمریکا و رژیم صهیونیستی) و … هم قابل است. پس از این مرحله شناخت شخصیت های تأثیرگذار جهان اسلام مطرح شود. البته این شناخت ها و مطالعات صرفاً برای این نیست که یک دائره المعارف جهان اسلام شویم، بلکه قرار است آن را در فعالیت های خودمان به کار بگیریم و به این مسأله توجه داشته باشیم که رسالت انقلاب ما، جهانی است و چشم امید جهانیان و مستضعفان عالم به ماست. و هر چه در این خصوص مطالعات دقیق داشته باشیم بهتر می توانیم برنامه های غرب را خنثی کنیم و جامعه جهانی را به صلح و حقیقت رهنمون سازیم.