خبرگزاری حوزه/ آیتالله گرامی در ادامه شرح ادعیه ماه مبارک رمضان، به مفهوم «برّ» پرداخته و در شرح فرازهای دعای روز شانزدهم آورده است:
اللَّهُمَّ وَفِّقْنِي فِيهِ لِمُوَافَقَةِ الْأَبْرَارِ وَ جَنِّبْنِي فِيهِ مُرَافَقَةَ الْأَشْرَارِ وَ آوِنِي فِيهِ بِرَحْمَتِكَ إِلَى (فِي) دَارِ الْقَرَارِ بِإِلَهِيَّتِكَ يَا إِلَهَ الْعَالَمِين
اى خدا، در اين روز مرا بر موافقت نيكمردان فروتن و خدا ترس، موفق بدار و از رفاقت اشرار جهان دور گردان و مرا در بهشت دار القرار به رحمتت منزل ده، به حق الهيت و معبوديتت اى خداى عالميان.
اللَّهُمَّ وَفِّقْنِي فِيهِ لِمُوَافَقَةِ الْأَبْرَارِ
خدايا، كاري كن كه من با خوبان و ابرار موافق و همراه باشم؛ كلمه" ابرار" جمع كلمه" برّ"- به فتحه «ب»است، و كلمه« برّ» صفت مشبهه از مصدر« بِر» به كسره باءاست، كه به معناى احسان است، و اين معنا در مورد كسى صادق است كه عمل خود را نيكو سازد، و از نيكو ساختن آن هيچ نفعى كه عايد خودش شود، در نظر نگرفته باشد، نه جزايى را در مقابل عملش به او دهند، و نه حتى تشكرى از دیگران، انتظار داشته باشد.
كلمه«بر»- به فتحه «ب» به معناى كسى است كه خير را بدان جهت كه خير است مىخواهد، نه بدان جهت كه اگر انجام دهد نفعى عايدش مىشود، بلكه حتى در صورتى هم كه خودش آن را دوست نمىدارد، صرفا بخاطر اينكه خير است انجام مىدهد، و بر تلخى آن كه مخالف با خواهش نفس او است صبر مىكند، و عمل خير را بدان جهت كه فى نفسه خير است انجام مىدهد، هر چند به زحمت و ضرر خود تمام شود، نظير وفاى به نذر. و يا بدان جهت كه براى ديگران نافع است انجام مىدهد، مانند اطعام طعام به بندگان مستحق خدا.
ابرار چه کسانی هستند؟
و با در نظر گرفتن اين كه هيچ خير و صلاحى در هيچ عملى نيست مگر با ايمان به خدا و رسولش، و ايمان به روز جزا ...لذا" ابرار" كسانى هستند كه عمل خير را بخاطر ايمان به خدا، رسول او و روز جزا انجام مىدهند، چون ايمانشان ايمان رشد و بصيرت است، يعنى خود را بنده و مملوك پروردگار خود مىدانند، و معتقدند كه خلق و امرشان به دست او است، و خودشان هم مالك نفع و ضررى براى خود نيستند، قهرا معتقدند كه نبايد اراده كنند، مگر چيزى را كه پروردگارشان اراده كرده؛ و انجام ندهند، مگر عملى را كه او بپسندد؛ در نتيجه اراده او را بر اراده خودشان مقدم مىدارند، و براى خشنودى او عمل مىكنند، هر چند كه به ضرر خودشان تمام شود، بر آن ضرر و ناسازگارى با ميل درونى خود صبر مىكنند، و زحمت اطاعت او را تحمل نموده، آنچه مىكنند به خاطر خشنودى او مىكنند، و در نتيجه در مرحله عمل، عبوديت را خالص براى خدا مىسازند. [1]
وَ جَنِّبْنِي فِيهِ مُرَافَقَةَ الْأَشْرَارِ
خدايا؛ كاري كن كه من با بدان رفيق نشوم، در قرآن درباره اهل ایمان میفرماید :« وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفيقاً ؛ نساء 69» و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند، در زمره كسانى از پيامبران، صدّيقان، شهيدان و شايستگان خواهند بود كه خدا به آنان نعمت [ ايمان و اخلاق و عمل صالح ] داده؛ و اينان نيكو رفيقانى هستند. رفیق خوب انسان را بهشتی و اهل سعادت می کند و رفیق بد انسان را شقی و اهل دوزخ می کند
همنشين تو از تو به بايد ****تا تو را عقل و دين بيفزايد
با بدان كم نشين كه صحبت بد ****گر چه پاكي تو را پليد كند
آفتاب بدين بزرگي را ****لكه ابر ناپديد كند
آوِنِي فِيهِ بِرَحْمَتِكَ إِلَى (فِي) دَارِ الْقَرَارِ
خدایا در این ماه رمضان مرا در دار القرار خودت جای بده ؛ دار القرار خدا کجاست؟ اگر فقط حساب قیامت بود می گفتیم مراد بهشت است؛ اما ارتباط با ذات احدیت در همین دنیا هم دارالقرار است و موجب آرامش میشود « ِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ رعد ، 28» دلها فقط به ياد خدا آرام مىگيرد .
راز اين كه آخرت، دار القرار است: « اِنّ الاخره هِى دار القرار؛ غافر/ 39»، آن است كه انسان در دنيا چون به مقصد نرسيده و در بين راه میباشد، آرامش ندارد، ولى وقتى به بهشت رسيد، آرامش پیدا میکند، چون حركت، به مقصد و متحرك به هدف رسيده است. البته ثابت مىشود نه ساكن، يعنى دار الحركه به دارالسكون منتهى نمىشود، زيرا سكون، هدفِ حركت نيست بلكه به دار الثبات مىرسد و ثبات، هدفِ حركت است. هيچ حركتى به سوى سكون نمىرود، مگر اين كه سكونش نسبى باشد و گرنه متحرك مىكوشد تا به دار القرار و دار الثبات برسد.2
بالَهِيَّتِكَ يَا إِلَهَ الْعَالَمِين
خدایا به مقام الاهیتت متوسل می شوم، معلوم می شود که همه این اموری که در این دعا است تحت عنوان الاهیت حضرت حق میباشد و آن صفات الهی، تحت تاثیر این اسم از اسماء الهی است .
[1] - توضیح معنای ابرار برگرفته از تفسیر المیزان می باشد
2-«تفسير موضوعى آيه الله جوادى آملى بر قرآن كريم ج 9 سيره رسول اكرم در قرآن»