اختصاصی/ درست مانند روزهایی که در ایران بود، منظم است و حتی "یک دقیقه‌ها" برایش اهمیت دارد. قرار ما ساعت هفت صبح در معاونت بین الملل حوزه های علمیه بود و تمام برنامه ها را طوری تنظیم می کنم تا "یک دقیقه" هم تاخیر نداشته باشم. یاد روزهایی می افتم که برای حضور در درس منطق، اگر بعد از ورود ایشان به کلاس می رسیدیم، باید قید آن روز را می زدیم و برای کلاس فردا آماده می شدیم! 4 سال است که به عنوان رئیس مرکز اسلامی امام علی علیه السلام، راهی اتریش شده و خدمات شایانی در ان دیار داشته است.
حجت الاسلام والمسلمین محمود منتظری در مصاحبه با سرویس بین الملل خبرگزاری حوزه، از فرصت‌های طلایی برای اسلام در اروپا سخن گفت و تاکید داشت که امروز، برگ برنده دست مسلمانان است... مطالعه این گفت و گو را به تمام افرادی که علاقه مند آشنایی با وضعیت اسلام و رشد دینی در غرب هستند، پیشنهاد می کنیم:
* شما حدود 4 سال است که به عنوان رئیس مرکز اسلامی امام علی(ع) وین، در اتریش حضور دارید و فعالیت های مختلفی داشته اید. قبل از ورود به فعالیت های مرکز، از وضعیت دیانت در اتریش برایمان بگویید. به ویژه آنکه اتریش را قلب اروپا می نامند و بیش از صد سال از رسمیت دین اسلام در آن دیار می گذرد.
از فرصتی که در اختیار من قرار دادید متشکرم. برای توضیح وضعیت دیانت ابتدا باید خود واژه دیانت را معنا کنیم، اگر منظور از دیانت این است که مردم به لحاظ بافت جمعیتی متدین به دینی هستند یا نه و نحوه پراکندگی آنها به چه نحوی است؟ به این اعتبار در اتریش عمدتا سه دین مسیحیت، اسلام و یهودیت وجود دارد. از نظر آمار بیشترین جمعیت اتریش مسیحیان کاتولیک، بعد مسلمانان و بعد مسیحیان پروتستان و ارتدکس هستند.
*عدد هم مشخص است؟
بله تقریبا، البته من آمار دقیقی از غیر مسلمانان ندارم اما جمعیت اتریش الان هشت میلیون و ششصدهزار نفر است و ششصد هزار نفر از این تعداد مسلمان‌اند که اکثر اینها اهل سنت‌اند، اما اگر ملاک دیانت را التزام و پایبندی به دین بدانیم فقط مشترکِ پیروان سه دین در اتریش این است که مناسبت‌های دینی خود را بزرگ می دارند و روزهای متعددی به این مناسبت در اتریش تعطیل است، مثل عید قربان و عید فطر برای مسلمانان یا عید پاک برای مسیحیان و... از بین اینها، ملتزم‌ترین جمعیت به آموزه‌های دین مسلمانان‌اند که در زمینه‌های مختلف به ویژه برگزاری نمازهای جماعت و رعایت حجاب اسلامی بروز دارد.
* امروزه طرح مباحث اخلاقی و دینی تا چه اندازه در اروپا به ویژه اتریش جایگاه و مخاطب دارد؟
ببینید تاریخ اروپا فرآیندی را طی کرده که از دوره باستان آغاز شده و با قرون وسطی، رنسانس، مدرنیته، پست مدرنیته یا پساتجددگرایی ادامه یافته است. الان اروپا در مرحله پنجم حرکت تاریخی خود قرار دارد. بشر در دوره مدرنیته به نحوی وارد زندگی صنعتی و مدرن شد که در آن، جایی برای اخلاق و امور معنایی مانند درک هم‌دلانه، تقسیم شادی، غم مشترک و نیاز به عبودیت در نظر نگرفته بودند و این مسائل کم رنگ شد، اما رویکرد بشر در دوره پست مدرن، رویکردی اخلاقی و انسان محور است.
چون در دوره قبل، فقدان این امور، زندگی بشر را دچار نقص جدی کرده بود و حال، برای اینکه زندگی اش مُنقَّص نشود، برخی از عناصر انسانی را هم در آن رعایت می‌کند، مثلا اگر ما بنشینیم و غذای خوبی را بخوریم و گرسنه‌ای به ما خیره شود، زندگی ما منقص است، چاره‌ای نداریم بخشی از غذای خود را به او بدهیم، تا بتوانیم لذت متوقع را از غذا ببریم لذا انجمن‌های خیرخواهانه که مثلا در آفریقا غذا و دارو توزیع می‌کنند، رویکردشان به این مسایل برای این است که فطرت الهی‌شان
* آیا با رویکردی که در دوره پست مدرن شکل گرفته و به آن اشاره کردید، فرصتی برای ترویج دین‌داری به شمار نیامده تا در کنار اخلاق، عقاید را نیز معرفی کنیم؟
اساسا بشر هر چه جلوتر می رود چون سنگ زیرین حرکت بر اساس انبیای الهی نیست، طبعاً میزان انحراف و دوری آن از نیاز‌های فطری بیشتر است و هر چه فاصله بیشتر می‌شود، آسیب بیشتر می‌شود و با افزایش آسیب دیدگی بشر به آنجا می‌‌رسد که در حرکت دسته جمعی به فکر معالجه می‌افتد، به نظرم این ها الان به فکر معالجه افتاده‌اند که گرایش انسان‌محور به اخلاق است که به نظر ما در گام‌های بعدی بازگشت الهی با اخلاق می‌شود و این یک فرصت است. در دو دوره مدرنیته و پست مدرن هنوز فردگرایی در اوج است و زنان و مردان زیادی در تنهایی خود می‌میرند و بعد از مدت‌ها دیگران خبردار می‌شوند در حالی که انسان‌ها بالفطره یا اکتساباً مدنی‌اند "انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبایل لتعارفوا" ما شما را جمعیت خلق کردیم. فردگرایی افراطی سبب بازگشت انسان به آموزه‌های اخلاق شود که همان زندگی جمعی است. یکی از همسایگان ما فرد مسنی است که با سگش زندگی می‌کند. خیلی ها آنجا با سگ زندگی می‌کنند. این فرد بعضی وقت‌ها که با سگش از جلوی خانه ما رد می‌شود و ما به او سلام می‌دهیم، از خوشحالی احساس می‌کند روی ابرها راه می‌رود که آدمیزاد با ما صحبت می‌کند.
اسلام انسان را دارای زندگی فردی و اجتماعی می‌داند که انسان در هر دو زندگی مسئولیت دارد، این گرایش انسان محور نیست، خدا محور است اینها هم فرصت است. یکی از دلایل ده‌ها برابر شدن اسلام‌پژوهی و اسلام‌خواهی در اروپا همین مساله است. جریان بیداری اسلامی که در دنیا آغاز شده، در تقویت این موج بی‌تاثیر نبوده است.
* گرایش به اسلام بیشتر از ناحیه عموم مردم است یا اندیشمندان؟
الان نخبگان و عموم مردم به اسلام گرایش دارند. به نظر ما سرمایه‌گذاری بر روی توده‌های مردم کم اهمیت تر از سرمایه‌گذاری روی نخبگان نیست. بخش عمده‌ای از مخاطبین ما مردم‌اند و نباید از این نکته مهم غافل شویم و نخبه‌گرایی افراطی داشته باشیم. اینجا مباحث متعددی مطرح می‌شود، وقتی چنین نیاز فطری وجود دارد، قوه‌ای است که برای فعلیت رسیدن نیاز به چالش ندارد، به نظرم به جای اینکه بگوییم بحران فکری عاطفی و اخلاقی در اروپا، واژه مناقصه فکری و اخلاقی
* البته تلاش های زیادی می شود تا جلوی این کنجکاوی را بگیرند.
بله، امروز جوخه‌های ترور به طور مدیریت شده در جهان اسلام فعال است و این تا خود اروپا دارد می‌آید سال گذشته مرحوم شیخ عبدالله دهدو را در بروکسل در مسجد آتش زدند. معلوم هم نشد کار کیست این کارها چند هدف را دنبال می‌کند اولین هدف جواب به موج بیداری اسلامی در دنیاست، می‌خواهند بگویند اسلام، دینی است که عده‌ای را می‌کشد؛ هدف دوم این است که جلوی وحدت مسلمانان را بگیرند؛ هدف سوم این است که منطق "الله اکبر" را که در ایران حکومت شاه را سرنگون و در عراق آمریکا را رسوا نمود و در مصر فراعنه مصر را سرنگون کرد مبتذل کنند و از کارآیی بیندازند، لذا به افرادی پول می‌دهند که در حین بریدن سر دیگران الله اکبر بگویند.
اینها برای تحقق این سه هدف جوخه‌های ترور را راه‌اندازی کرد، اما از قضا سرکنگبین صفرا فزود. زیرا وقتی مردم ببینند هر روز در گوشه‌ای از جهان اسلام اتفاقی می‌افتد، مردم کنجکاو می‌شوند و همان طور که عرض شد، این ها برای ما فرصت است.
* باتوجه به خلا معنوی که از یکسو وجود دارد و غنای محتوایی که از سوی دیگر در اسلام شاهدیم، در چه صورتی می توانیم در امر تبلیغ موفق تر باشیم؟
از انجا که فردگرایی متناسب فطرت بشر نیست و اسلام هم متحوای غنی دارد، به نظرم با نوآوری در قالب و شکل ارائه آموزه‌های دین، برگ برنده در دست مسلمانان است علاوه بر این، آمار وحشتناک مشکلات کلیسا از نظر مردم اروپا ملاحظه جدی است الان بسیاری از مسیحیان به دلیل مشکلات اخلاقی کلیسا به کلیسا مالیات پرداخت نمی‌کنند. اینها که گفتم بین کشورهای اروپایی مشترک است و در یک مقیاس در اتریش هم حاکم است، منتهی فرق اتریش این است که جامعه اتریش سنتی‌تر است و حضور اخلاق در آن پررنگ‌تر است.
*در این فضایی که اشاره کردید، مرکز اسلامی امام علی(ع) در وین چه فعالیت‌هایی داشته است؟
مرکز اسلامی امام علی(ع) کانون همگرایی شیعیان در اتریش است، از 600هزار مسلمان اتریش تقریبا 80 تا 100هزار نفر شیعه اعم از پاکستانی‌ها، عرب‌ها، افاغنه، ترک‌ها، اتریشی‌ها و ایرانی‌ها هستند.
خود این مرکز مجموعه‌های اقماری در وین و سایر شهرها دارد. در وین مرکز شیعیان عراق، مرکز شیعیان ترک، مرکز شیعیان اتریش، مرکز شیعیان پاکستان و... داریم؛ در سالزبورگ مرکز اهل‌بیت(ع) و مسجد اسلامی داریم؛ در لینز و گرداس مراکز فصلی شیعی برگزار می‌شود، یعنی در مناسبت‌های محرم و شب‌های قدر فعالیت می کنند که همه اینها به محوریت مرکز اسلامی امام علی(ع) در وین است. در خود مرکز امام علی(ع) امروز سه مدیریت فعال است: مدیریت اداری مالی، مدیریت آموزش و پژوهش و مدیریت خدمات فرهنگی و شرعی.
در بخش خدمات فرهنگی شامل کتابخانه با بیش از ده هزار جلد کتاب به زبان‌های مختلف فارسی، عربی، ترکی، انگلیسی و آلمانی است. این مرکز تنها مرکز اسلامی در منطقه کشورهای شینگن است که کتابخانه‌اش سیستم جستجو دارد. بعد از کتابخانه واحدی به نام کانون‌ها داریم که شامل کانون جوانان و کانون خواهران است. کانون خواهران در 4 بخش نوجوانان، جوانان، بزرگسالان و زنان آلمانی زبان فعالیت آموزشی و تربیتی گسترده دارد و در هر ترم حدود 30 کلاس به زبان‌های مختلف برگزار می‌کنند که عمدتا قرآن‌محور است؛ اردوهای تربیتی و فرهنگی هم برگزار می‌کنند که نمونه کار آنها در سایت مرکز هست. فروشگاه محصولات فرهنگی داریم که وظایف همچون تامین کالاهای فرهنگی مثل رساله، چادر، کتاب و سی‌دی دارد. و مهم‌ترین کارهای خدمات فرهنگی ما برگزاری مراسم و مناسبات است که تقریبا 140 جلسه عمومی در طول سال برگزار می‌شود که در برخی آئین ها 3هزار و 500 نفر شرکت می‌کنند.
مرکز اختصاص به ایرانیان ندارد بلکه مرکزی برای همگرایی همه شیعیان است.
* سایر فعالیت های مرکز به چه نحوی است؟
در خدمات شرعی کارهای ازدواج، طلاق، تشرف به اسلام و امور مربوط به اموات و پاسخ به مسایل شرعی انجام می‌شود. در مدیریت آموزش و پژوهش بخش آموزش فعال است که دست کم هر هفته 220-200 نفر در کلاس‌های ما شرکت می‌کنند که مشابه حجم یک دانشکده است، منتها دکترین تبلیغی ما این است که قالب‌های دانشگاهی در مراکز دینی خیلی جواب نمی‌دهد،
از سوی دیگر امروز در آکادمی علوم اسلامی وین فقه شیعه و کلام شیعه به زبان آلمانی ارائه می‌شود که خیلی هم مورد استقبال قرار گرفته است. اخیرا پروتکلی با جامعةالمصطفی امضا کردیم که در همه رشته‌های "المصطفی" در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا دانشجو بگیریم، چون می‌خواستیم دوره به زبان آلمانی برگزار شود فعلا تعداد دانشجویان به حدنصاب نرسیده است، الان علاقمندان را به "المصطفی" هدایت می‌کنیم.
گفت و گو: حسن صدرایی عارف
|
به نظرم به جای اینکه بگوییم بحران فکری عاطفی و اخلاقی در اروپا، واژه مناقصه فکری و اخلاقی بشر در اروپا مناسب‌تر است. مهم این است که برنده این مناقصه کیست؟ اسلام، یهودیت یا عرفان‌های کاذب؟ آن که از محتوا و قالب جذاب‌تری برخوردار است برنده است. اینجا فرصتی برای ما است که محتوای خودمان را عرضه کنیم زیرا اسلام حرف‌های شنیدنی دارد، |
