به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست، در نشست های گفتمان علمی اساتید و اندیشمندان دانشگاه ها و شخصیت های علمی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه، با موضوع "تاریخ فقه شیعه"، در سالن جلسات موسسه آموزش های کوتاه مدت و فرصت های مطالعاتی المصطفی، در قم، با ارائه تعریفی از فقه، گفت: در همه مذاهب اسلامی، بخشی از دین به اعتقادات و باورها و بخشی دیگر به دستورالعمل ها و قوانین تقسیم می شود. قرآن کریم از بخش دستورالعمل های دینی، به عنوان شریعت یاد می کند.

عضو جامعه مدرسین حوزه با بیان این که فقه، همان دانشی است که برای کشف شریعت به کار برده می شود، افزود: فقه شیعه یعنی دانشی که پیروان اهل بیت(علیهم السلام) برای کشف شریعت و قوانین اسلامی تعریف می کنند.

وی در تعریف شیعه با تأکید بر این که شیعه امامیه بر امامت انتصابی اعتقاد دارد، ابراز داشت: شیعیان، بعد از رحلت نبی مکرم اسلام(ص) به امامت 12 معصوم معتقد هستند؛ با این تفاوت که بر امام(ع) وحی نمی شود، ولی از مقام عصمت برخوردار است. از این رو کلام معصوم(ع)، برای پیروان اهل بیت(علیهم السلام) در حکم سنت و منبع فقه است.

رئیس انجمن فقه و حقوق حوزه در ادامه با بیان اشتراکات و تفاوت های فقه اهل سنت و شیعه، گفت: همه مسلمانان قرآن کریم و سنت نبی مکرم اسلام(ص) را به عنوان منبع فقه و کشف شریعت قبول دارند، اما فقهای شیعه، ضمن تأکید بر این موارد، سنت ائمه معصوم(علیهم السلام) را پذیرفته و در استنباط های فقهی، جایگاه خاصی برای عقل، عرف و مصلحت شرعی قائل هستند.

حجت الاسلام والمسلمین علیدوست همچنین با ارائه تاریخچه ای از فقه شیعه، خاطرنشان کرد: براساس تغییرات رویکردی در فقه شیعه، دوره های تاریخی را می توان به شش دوره در عرصه تفقه و اعمال روش های فقهی تقسیم کرد.

استاد حوزه علمیه قم با بیان این که پیشینه و شروع فقه شیعه، به زمان مولی الموحدین امام علی(ع) بر می گردد، یادآور شد: عصر تفسیر و تبیین نخستین دوره تاریخی فقه شیعه است که از زمان آغاز تا نیمه قرن پنجم هجری قمری را تحت الشعاع خود قرار می دهد.

رئیس انجمن فقه و حقوق حوزه تصریح کرد: در این چند قرن، فقها و علمای شیعه بیشتر به تفسیر قرآن کریم و کلام معصوم(ع) می پرداختند و اجتهاد گسترده کمتر مورد توجه بود و به سئولات مطرح شده براساس قرآن کریم و سنت معصومین(علیهم السلام) پاسخ داده می شد.

وی، عصر دوم در تاریخ متدهای فقه شیعه را عصر محدّثان نامید و ادامه داد: در این دوران که از نیمه اول قرن چهارم تا نیمه قرن پنجم ادامه داشت، علمای شیعه به تدوین احادیث پرداختند. نگاشت کتاب های معروف، اصول کافی و من لا یحضره الفقیه به این دوران بر می گردد.

حجت الاسلام والمسلمین علیدوست با اشاره به دوران آغاز اجتهاد در فقه شیعه، افزود: علمای بزرگی همچون ابن ابی عقیل، ابن جنید، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی در این دوران می زیستند.

عضو جامعه مدرسین حوزه، دوران اوج اجتهاد را چهارمین دوران از لحاظ روش های اعمالی در فقه شیعه خواند و خاطرنشان کرد: فقه شیعه در این دوران توانست با اتکاء به قرآن و سنت تفسیر شده و متون حدیثی و فقهی مدون، اجتهاد را به اوج خود برساند.

وی با تأکید بر این که در دوران اوج اجتهاد، فقهای شیعه تلاش می کردند تا آراء فقیهان اهل سنت را در قالب تدریس و تألیف بیان کنند، ابراز داشت: دوران پنجم فقه شیعه، نیز به عصر اخباری ها بر می گردد. این تفکر از قرن یازدهم هجری قمری آرام آرام، ضمن تأکید بر روایات بدون بهره گیری از عقل در استنباطات فقهی، اصول فقه را کنار گذاشت.

رئیس انجمن فقه و حقوق حوزه با تأکید بر این که اخباریون اختلاف بنیادی با سایر علمای شیعه داشتند، یادآور شد: دوران اخباری ها در شیعه با ظاهرین در اهل سنت مشابهت های زیادی دارد.

وی با اشاره به عصر تکامل فقه شیعه به عنوان آخرین دوران تاریخی در فقه مکتب اهل بیت(علیهم السلام)، گفت: این دوران در اوایل قرن سیزدهم به وسیله آیت الله محمد باقر بهبهانی شروع شد. در این دوران حاکمیت قرآن کریم، سنت، اصول فقه، عقل و دیگر منابع استنباطی بر فقاهت شیعه حاکم شد.

حجت الاسلام والمسلمین علیدوست با بیان این که در این دوران فقه شیعه سعی نمود تا از تمام عناصری که در اجتهاد موثر است، استفاده نماید، تصریح کرد: در دنیای معاصر هیچ پدیده ای روی نمی دهد، مگر این که فقه شیعه پاسخی برای آن داشته باشد. در تاریخ تشیع همیشه باب اجتهاد باز بوده است.