به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، تحقیق و پژوهش نیز همانند هر فعالیت علمی، اجتماعی، فرهنگی و... با مشکلات و کاستی‌هایی همراه است.

مشکلات تحقیق و پژوهش؛ علل مختلفی داشته که در این نوشتار به برخی موارد آن اشاره می‌گردد؛ بدیهی است در صورت نبود این موانع، تحقيق و پژوهش به جايگاه واقعى خود خواهد رسيد.

1- مانع اقتصادى:

بودجه تحقيقات در كشور ايران به اندازه كافى نيست.

علم در جامعه اى پرورش مى يابد كه دست اندركاران علم، دغدغه معاش خود را نداشته باشند و نيازهاى روزمره آنان تامين شود، آمارهای ارائه شده از یونسکو نشان دهنده پایین بودن هزینه های تحقیقاتی و مهم پژوهش در کشورهای جهان سوم است.

2- مانع اجتماعى:

ارزش محقق و پژوهشگر در كشور در جايگاه واقعى نيست و پايگاه این افراد به حدى نيست كه احساس كنند از موقعيتى برتر برخوردار هستند؛ برخلاف ساير مشاغل مانند استاد دانشگاه يا پايگاه هاى اجرايى ديگر كه اين مسئله يكى از دلائل كمبود نيروى انسانى در اين عرصه مى‏ باشد.

3- عدم نهادینه شدن پژوهش در مراکز علمی:

پژوهش حتى در دانشگاه ها و موسسات آموزشى و تحقيقاتى نيز هنوز كاملاً نهادينه نشده است و بسيارى از موسسات، حتى بودجه، ساختمان يا كاركنان مستقلى براى پژوهش ندارند و على رغم توجه مناسب مسئولان و جهش قابل توجه در اين زمينه تا رسيدن به جايگاه مناسب راه بسياری مانده است.

4- موانع روانى:

فقدان صبر و حوصله، اضطراب و افسردگى از جمله هزينه‏هاى روانى پژوهش بوده و كاهش استراحت، عدم خواب مناسب و تفريح و از دست دادن فرصت‏هاى موفقيت‏آميز نیز از جمله هزينه‏هاى مادى در امر پژوهش می باشد كه سبب شده كنشگران به دنياى پژوهش وارد نشده و فرصت پژوهش از آنان گرفته شود.

5- مهاجرت نخبگان به خارج از كشور:

عدم برنامه ریزی جامع برای نخبگان علمی، باعث شده که عده ای از افراد نخبه به خارج از کشور مهاجرت کرده و جامعه را از علم خود محروم کنند.

6- فقر منابع:

فقر منابع و عدم تسلط بيشتر پژوهشگران به زبان هاى زنده دنيا براى استفاده و تعامل علمى با منابع و مراكز ديگر كشورها یکی از موانع در امر پژوهش می باشد.

7- فضاى نا امنى و عدم اعتماد:

يعنى فرد اطمينان ندارد كه كار و تلاش او حفظ شده يا موجبات ترفيع منزلت وى در جامعه را فراهم آورد.

8- عدم آشنايى با روش هاى نوين تحقيق به خاطر نبود آموزشِ تحقيق محور:

در مقايسه ای بین آموزش و پژوهش مى توان اين دو را اينگونه تعريف كرد كه تحقيق به معنى تلاش براى يافتن پديده هاى نو و آموزش، یعنی انتقال علم حاصل از اين تحقيق می باشد.

افراد متخصص آن قدر كه براى آموزش ارزش قائل هستند به امر پژوهش توجه چندانى ندارند. بنابراين بسيارى از استادان چندان آمادگى براى پژوهش و روش تحقيق ندارند.

9- فقدان فرهنگ پژوهش:

فرهنگ پژوهش به نوبه خود مستلزم آموزش صحيح و آموزش كارآ و مبتنى بر پژوهش است. رواج و رونق انجمن ها و نهادهاى علمى و تحقيقاتى و حمايت همه جانبه از محققان داخل و جذب محققان ايرانى خارج از كشور، ضمن پرورش محققان تازه نفس جديد، طبعاً الگويى در جهت نهادينه كردن فرهنگ پژوهش است.

در اين حالت مى توان بسيارى از كارهاى تحقيقاتى به ويژه در سطح دانشجويان را به سمت تحقيقات كاربردى سوق داد تا تنها نوشتن پايان نامه، نوعى رفع تكليف نباشد و فارغ التحصیلان مراکز علمی قبل از رسيدن به مدرك به سواد حاصل از آموزش كارآمد رسيده باشند.

متأسفانه در آموزش علوم بيشتر به انتقال مفاهيم علمى توجه شده و به فرآيند توليد علم كمتر توجه شده است.

10- تقليد و عدم خلاقيت در پژوهش:

 این دو نیز از جمله موانع تحقيق شمرده شده که روح  نوآوری را خواهد خشکاند.

11- نبود رابطه بین دستگاه هاى اجرايى و توليدكنندگان با پژوهشگران در رشته هاى مختلف:

نبود رابطه صحیح بين پژوهشگرانِ مراكز تحقيقاتى و قلمروهاى كاربردى (دستگاه های اجرائی و تولیدکنندگان) از مشكلات موجود می باشد؛ شاید بتوان گفت ارتباط صحيحی بين مراكز تحقيقاتى و صنايع تولید کننده تعريف نشده است.

12- نگاه صرف اقتصادى و درآمدزايى به پژوهش و تحقيق:

متأسفانه پژوهش براى بسيارى از پژوهشگران ممرّ درآمد شده درحالى كه خود، آگاهى چندانی در اهمیت طرح هايى كه انجام مى دهند، ندارند.

13- عدم نقش اساسی برای بخش خصوصی در پژوهش:

متولى پژوهش در كشور دولت بوده و تأسيس مراكز و نهادهاى پژوهشى در دست دولت است، بنابراين نقش مراكز خصوصى در امر پژوهش كمرنگ می باشد.

14- عدم سیاست گذاری صحیح:

نبود سياسيت گذارى صحیح در جهت جلوگيرى از انجام پژوهش تكرارى و سنجيدن نيازها و اطلاع رسانى به مراكز علمی نیز از دیگر موانع پژوهش می باشد.

15- فردگرايى و فقدان كار گروهى و جمعى در تحقيقات و پژوهشها:

پژوهش و تحقيقات انفرادى با دو نقیصه همراه بوده كه یکی «انجام كارهاى موازى» و دیگری «ضعيف بودن تحقيقات» را به دنبال دارد.

16- فقدان سيستم اطلاع رسانى و ساختارهاى ارتباط دهنده بين پژوهشگران:

عدم اطلاع و آگاهى از تخصص هاى ديگران و تلاش هاي انجام گرفته در رابطه با موضوع مورد پژوهش از موانع دیگر در امر پژوهش می باشد.

17- عدم حمایت از پژوهشگران و نبود بانک اطلاعات:

فقدان نظام صحيح در زمينه توزيع اعتبارات پژوهشى، عدم حمایت از محققان و پژوهشگران و نبود بانك هاى اطلاعاتى نیز از موانع پژوهش به شمار می آید.

منبع: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها (پرسمان) با اندکی تغییر و ویرایش