به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری حوزه، برای نخستین بار کنفرانس علمی " قم، شهرمقدس و مرکز علمی جهان تشیع" در دانشگاه کاتولیک فرانسه با حضور اساتید و محققین دانشگاهی برگزار گردید. سخنران این کنفرانس حجه الاسلام والمسلمین سعید جازاری، استاد دانشگاه کاتولیک فرانسه و عضو هیات علمی دانشگاه ادیان و مذاهب،  پس از معرفی از طرف مجری کنفرانس، خانم ان ماری رینیون (Reijnen)، استاد و مدیر گروه علمی الهیات مسیحی از دانشگاه کاتولیک، به ایراد سخن و تشریح موضوع کنفرانس در مدت زمان دو ساعت پرداخت.

حجت الاسلام جازاری سخنان خود را در معرفی قم و بیان اهمیت قداستی- مذهبی و علمی آن در سه فصل ارائه نمود. در فصل نخست وی به ذکر تاریخ قبل از اسلام شهر قم در اسناد مورخین و باستان شناسان اشاره نمود. در این بخش؛ وی به بیان تاریخ کهن قم که در گذشته یکی از مراکز زرتشتیان ایران باستان به شمار می رفته است و ساکنان آن پیروان آئین زرتشت بوده اند پرداخت.

شخصیت های برجسته علمی و ادبی قم

وی سپس حاضرین در کنفرانس را به جایگاه قم در امتداد تاریخ کهنش تا به دوران صدر اسلام و حضور مسلمانان در این شهر توجه داد. اقامت خاندان اشعری و نامگذاری قم در آن دوران و نیز شخصیتهای برجسته علمی وادبی برخاسته از قم در طول تاریخ، بخش دیگری از فصل نخست سخنان وی بود. وی در این فراز از گفتارش به معرفی اجمالی شخصیتهایی مانند علی ابن ابراهیم قمی، کلینی، صدوق، نظامی گنجوی به عنوان ادیب وشاعری گرانقدر که بخش وسیع از عمرش را در قم گذرانده، قطب الدین راوندی و ملاصدرا به عنوان فیلسوف و نابغه علوم عقلانی که بخشهای از اثر نفیسش، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة العقلیة را در کهک، در نزدیکی شهر قم نگارش نموده است، پرداخت.

قداست قم و اهمیت زیارت حضرت معصومه

در فصل دوم که خود از دو مبحث محوری تشکیل یافته بود، موضوع قداست شهر قم و اهمیت زیارت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) مورد توجه وبررسی قرار گرفت. اینکه قم در بین روایات مذهب تشیع، دارای جایگاه مقدس و ممتاز است؛ بخش نخست و ویژه از این سخنان بود. بررسی ادبی متن برخی از آن روایات، توجه دادن حاضرین به نکات خاص لغت شناسی (فیلولوژی)، تفسیر وتبیین نکات کلیدی آن احادیث و انطباقش با شرایط قم نیز از مطالب مورد توجه در این بخش بودند. سپس به بیان اهمیت زیارت و واژه شناسی آن پرداخته شد. اقسام زیارت در اسلام، که قسم اولش شامل زیارت اماکن معینه: مسجدالحرام در مکه و مسجد و حرم مطهر نبوی (صلوات الله علیه و آله وسلم) در مدینه و قسم دومش زیارت اماکن متاخر بر رسول گرامی اسلام بوده اند موضوع این فراز از کنفرانس قرار گرفت. در قسم دوم زیارت به این نکته اشاره شد که در این قسم، گاهی اهمیت زیارت ناشی از شخصیت  مدفون در آن زیارتگاه است و گاهی اهیمت زیارت ناشی از وقایع و رویدادهایی است که در محل آن مزار واقع شده و یا وقوع خواهد یافت. در اینجا به ذکر کوتاه زیارتگاههای مهم شیعه پرداخته شد و سپس اشاره ای به اهمیت مساجد کوفه وسهله گردید که دومی محل حضور امام دوازدهم شیعیان است که به همراهی حضرت عیسی در ظهورشان به اقامه عدل و محبت و احسان به بندگان خداوند اقدام خواهند نمود.

اینکه زیارت حضرت معصومه (س) هم از طریق روایات و هم سنت بزرگان شیعه اهمیت یافته وشهر قم هر سال شاهد میلیونها زائر است، نکته قابل توجه دیگری از این بخش بود. در ادامه این فصل به بررسی اهمیتهای دیگر شخصیت حضرت فاطمه معصومه (س) توجه گردید. جایگاه علمی ایشان و نقش ایشان در پاسخگویی به سوالات مراجعین پدرش، حضرت موسی بن جعفر (سلام الله علیه) در سنین خردسالی؛ موضوعی بود که در این قسمت از کنفرانس بدان پرداخته شد. وجود رابطه نسبی و ارتباط خواهری ایشان با امام رضا (ع)، به عنوان یکی از مهمترین  امامان مورد توجه شیعیان نیز به عنوان عامل دیگری بر اهمیت یافتن جایگاه امام رضا (ع) بیان گردید.

در اینجا حجت الاسلام جازاری به بیان این مطلب پرداخت که اهمیت امام هشتم برای ما شیعیان تا آنجاست که هر کجای بلاد اسلامی اثری و نشانی از آن امام باشد حرمتش برای شیعه قطعیست و حتی بعضا به این آثار تبرک هم جسته می شود چنانکه در قدمگاه، یکی از اقامتگاه موقت امام رضا در سفرش از مدینه به مرو، مزاری بنا نموده اند که همواره به میزان خودش زائرینی دارد. حال از این جهت هم وجود حضرت معصومه (سلام الله علیها) به عنوان خواهر فاضله و عالمه ایشان در شهر قم بر اهمیت آن دیار افزوده است.

اهمیت علمی و جایگاه شهر قم

اما موضوع فصل سوم کنفرانس، اهمیت علمی  و جایگاه شهر قم به عنوان مرکز تبلور اندیشه های علمی در دوران معاصر شیعه بود.

حجه الاسلام والمسلمین جازاری در این بخش از سخنان خود  نهضتهای علمی و فکری قم را در چهار دوره تاریخ تقسیم نمود که هر دوره را در بیانی مستقل مورد تشریح قرار داد. دوره نخست، قم در دوران حکومت آل بویه بود که به ظهور رسمی اولین مدارس حدیثی شیعه منجر گردید. وی در اینجا به معرفی این مدرسه حدیثی و محدثین بزرگ آن که برخاسته از قم و یا مدتهایی مقیم آن شهر بوده اند اشاره داشت.

دوره دوم نهضت علمی قم را به دوران صفویه و به دنبال آن قاجاریه مربوط دانست که در احیاء مرکزیت علمی و مذهبی قم پرداختند. وی به آثار علمی و مذهبی این دوره قم و تاسیس برخی مدارس و مساجد در این دوره نیز اشاره نمود.

دوره سوم نهضت علمی قم را تاسیس حوزه علمیه آن در عصر آیه الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی و سپس حضور آیه الله العظمی بروجردی به عنوان زعیم حوزه های علمیه وقت شیعه دانست؛ که در مباحث مشروحی به توضیح آن پرداخت.در اینجا وی با اشاره به مفهوم مرجع مطلق و زعیم و علل اعتبار یافتن این زعامت در قم آن دوران، گذری کوتاه به وقایع آن سالهای حوزه علمیه نجف اشرف در عراق و حوزه علمیه مشهد و حوادث ناگوار واقعه مسجد گوهر شاد و رویکرد مذهب ستیزی رضا شاه پهلوی داشت. به بیان وی، ضعف حوزه علمیه مشهد به دلیل آن حادثه ناگوار و سختگیری و ظلم رضاخان به علما حوزه اش، موجب تعطیلی موقت و از هم گسیختگی نظام آن حوزه کهن گردید.از جانب دیگر وقوع برخی از وقایع سیاسی و اجتماعی آن سالها در عراق و رحلت برخی از زعمای مذهبی در نجف اشرف مانند رحلت آیه الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی، و نیز درایت و پختگی آیه الله العظمی بروجردی و آیات ثلاث در اداره حوزه علمیه قم و تحولاتی که در آن به وجود آوردند، موجب شد که در این دوره تاریخی، حوزه علمیه قم و مرجعیت زعیم آن نقش محوری در تشیع آن دوران بیابد و در مدت کوتاهی مرکز ارائه و نشر تفکرات و جریانهای نوین علمی، مذهبی و سیاسی در جهان شیعی گردد.تلاشهای حوزه علمیه قم در این دوران ، موجب رسمیت یافتن مذهب تشیع در مراکز مهمی مانند دانشگاه الازهر مصر گردید.

در آخرین بخش که دوران چهارم نهضت علمی مذهبی قم می باشد، ایشان به نقش امام خمینی (اعلی الله مقامه الشریف) و شاگردان ایشان در تقویت و رشد گسترده جریان علمی - مذهبی در قم پرداخت. وی پس از معرفی اجمالی شخصیت علمی امام به عنوان استاد سطوح عالی حوزه قم در عصر آیه الله بروجردی، اهمیت انقلاب را در مرکزیت مطلق یافتن قم در فاصله زمانی کوتاهی پس از انقلاب تشریح نمود. وی عوامل شکوفایی علمی و زعامت مذهبی قم را در چند مورد بیان نمود. نخست تسلط چهره دیکتاتوری مانند صدام بر عراق، که حوزه های علمیه آن کشور را در مضیقه مطلق قرار داده، علما را به قتل رسانده، زندانی یا تبعید می نمود و ارتباطشان را با ایران خصوصا قطع کرد. این رویکرد و برخورد ظالمانه به مدت کوتاهی در فاصله زمانی 1979 میلادی تا 1985، موجب ضعف نسبی حوزه علمیه نجف گردید و مراجع مهم تقلید آن را یا خانه نشین و یا روانه زندان کرد. از طرفی حوزه علمیه مشهد نیز در آن سالها، مرجعیت مطلق و جایگاه زعامتی مهمی نداشت. از سوی دیگر، شخصیت امام خمینی نیز به چهره ای الگو و ویژه برای عالمان ومحصلین علوم دینی مبدل شده بود که خاستگاه و محل حضورش قم بود که پس از وقوع انقلاب اسلامی، تحت اداره شاگردان ایشان قرار گرفته بود.

حال در صدر نظام ایران اسلامی نیز خود این شخصیت بزرگ علمی و مذهبی قرار داشت.اینها همه در کنار یکدگر موجب شد که در فاصله زمانی کمتر از یک دهه ، قم به مرکز مهم علمی و نشر اندیشه در جهان تشیع مبدل گردد.

حجت الاسلام جازاری، ظهور دانشگاههای مدرن و متعدد، مراکز مجهز علوم دینی و مطالعات تطبیقی مذاهب و ادیان، گسترش آمار طلاب علوم دینی و اساتید، نشر هزار برابری آثار و کتب، تعدد یافتن ناشرین به حدی که قم را به مرکز ناشرین در ایران مبدل می نماید، وجود مراجع تقلید و بیش از هزار استاد سطوح مختلف علمی، حضور جریانهای مختلف و گوناگون فکری واندیشه ای مانند، جریانهای حدیثی، فلسفی، عرفانی، سیاسی، کلامی و جریان تطبیق وتقریب بین مذاهب وادیان همه وهمه بر درخشش و رونق علمی این شهر افزوده اند به حدی که امروز این شهر و حوزه علمی آن به مرکز مورد علاقه و تمایل محققین ودین پژوهان جهان برای  حضور و تبادل افکار واندیشه مبدل گردیده است.امروزه، جمع زیادی از محققین از کشورهای اروپایی، آسیایی، و دیگر نقاط از عالمان دینی گرفته تا دانشمندان علوم انسانی ، از اسقفان مسیحی تا رهبانان بودایی همه به این شهر آمد و شد دارند.

پس از پایان سخنان ایشان فرصتی نیز به پاسخگویی به سوالات و گفتار حاضرین اختصاص یافت. پس از اتمام سخنان برخی از اساتید نیز اشتیاق و تمایل خویش را برای بازدید از شهر قم و مراکز علمی آن بیان داشتند.