یکی از اقدامات تحول‌گرایانه حوزه در دهه اخیر توسعه رشته‌های تخصصی در حوزه علمیه است، این مهم تاکنون برکات فراوان علمی، آموزشی و پژوهشی را برای حوزه و جامعه در بر داشته و حوزه را نسبت به دهه‌های گذشته نموده کرده است، توجه جدی به این رشته‌ها و کاربردی بودن آنها برای حضور طلاب و روحانیون در مجامع علمی و دانشگاهی فصل نوینی را برای حضور حوزه در عرصه‌های مختلف علمی گشوده است.

خبرگزاری «حوزه» در نظر دارد در سلسله گفت‌وگوهایی با مدیران این مراکز اهداف، فعالیت‌ها و سیاست‌های رشته ‌ها و مراکز تخصصی حوزه را منعکس کند.

آنچه در ذیل می‌خوانید گفت‌وگوی "رضا تاران" خبرنگار حوزه با "حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی کلباسی" مدیر مرکز تخصصی مهدویت است.

*چه زمینه هایی باعث شد تا مرکز تخصصی مهدویت ایجاد شود و قرار است به چه نیازهایی پاسخ دهد؟

اندیشه مهدویت به دلیل دارا بودن ویژه گی‌های منحصر بفرد، یکی از توانمندترین عوامل رشد جامعه دینی ماست. تبیین درست و گسترش این فرهنگ نورانی، باعث رشد و شکوفایی هر چه بیشتر جامعه و حفظ آن از تباهی هاست. در عین حال این اندیشه و مسائل پیرامونی آن، سالهاست که دچار غفلت، کم کاری و کج فهمی و سطحی نگری شده است. کم کاری و کوتاهی در این امر مقدس از یک سو باعث بروز خرافات و از سوی دیگر موجب در دست گرفتن این مقوله سترگ به وسیله افراد ناشایست و کم دانش شده است.

با توجه به اهميت فوق العاده مهدويت به عنوان شاخصه اعتقادي شيعه اماميه و رسالت حوزه علميه در تربيت انديشمندان توانمند برای تبيين، ترويج و دفاع از عقايد شيعه و همچنین جلوگيري از سوء برداشت‌ها و استفاده‌هاي انحرافي؛ در ظل عنایات حضرت ولي عصر(عج)، با حمايت‌هاي مقام معظم رهبري(مد ظله العالی)، مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم، تحت اشراف حجت الاسلام و المسلمین قرائتی (زید عزه) در سال 1380 تأسیس شد. لازم به ذکر است که با توجه به عملکرد برخی از جریان های فکری در زمینه مهدویت، سالها بود که این مقوله مسکوت مانده بود و رایزنی های نیز حاج آقای قرائتی در این زمینه باعث شد اعتمادی در این زمینه به وجود آید و تلاش هایی نیز در راستای پر کردن این خلا انجام گیرد. مساله مهدویت در کشور متولی نداشت، البته منظور متولی، محتوایی است که مسائل مهدویت را رصد کرده و کارهای لازم در این زمینه را انجام دهد، خصوصا آن‌که هر فردی در این زمینه کار می کرد، به انجمن حجتیه ای بودن متهم می شد به هرحال، با تلاش های استاد قرائتی این مهم انجام گرفت و بنیادی به نام بنیاد امام مهدی موعود (عج) تاسیس شد و کارهایی شروع شد، مثل چاپ بروشور و کتاب و ... قرار شد بنده این کار را در قم انجام دهم و برخی از دوستان به همکاری دعوت شدند. برای اولین بار از میان طلاب علاقمند، تعدادی فراخوان شدند و دوره هایی برای آنها گذاشته شد، اما بزودی معلوم شد که این دوره های کوتاه مدت کافی نیست، بعدها این دوره یک ساله شد و نهایتا به دلیل وجود نیازهای جامعه به این مباحث، این مرکز تبدیل به یک رشته تخصصی آموزشی ویژه طلاب شد، این رشته تخصصی از سال 1389 در اصفهان ، از سال 1392 در خراسان رضوی و همدان راه اندازی شده است.

*ساختار و تشکیلات این مرکز به چه صورتی است؟

این مرکز از مراکز غیر وابسته است، یعنی به وسیله هیات امنا و خیرین اداره می‌شود، ریاست  هیات امنا به عهده استاد قرائتی است، آیت الله طبسی، دکتر شیبانی ، دکتر بهروز لک، بنده و چند نفر دیگر از اساتید حوزه قم حضور داریم اما اینجا فراتر از مرکز آموزشی است، چون مباحث متنوعی در این مرکز دنبال می‌شود، فعالیت های متنوع فرهنگی و تبلیغی، کار در فضای مجازی، چاپ کتاب و امثال این‌ها در کنار هم یک هدف را دنبال می کند.

*در باره اساتید مرکز هم توضیح دهید؟

این مرکز شورای علمی دارد که در مورد سرفصل ها و دروس تصمیم گیری می کنند، برخی از این اساتید بیشتر وقت خود را در این مرکز می گذرانند، مهدویت مباحث بسیار وسیع دارد و اساتید هر کدام در بخشی از این مباحث تخصص دارند. برخی از فارغ التحصیلان در مرکز مشغول به تدریس می شوند، در همین راستا شاید بیش از پنجاه درصد از اساتید از تربیت شدگان مرکز هستند.

*طلاب با تحصیل در این مرکز چه توانمندی هایی را به دست آورند؟ برای رسیدن به این توانمندی ها چه اهدافی را ترسیم کرده‌اید؟

 طلاب با تحصیل در این مرکز نسبت به مسائل و مباني عقلي و نقلي امامت و مهدويت آشنایی خوبی پیدا می کنند. بحث دیگر نیاز به تحقیق و پژوهش در زمینه مهدویت است، طلاب با تحصیل در این مرکز توان تحقيق در حد تحليل و بررسي تطبيقي و زمينه سازي برای تأليف در زمينة امامت و مهدويت را پیدا می کنند، البته تاکنون  برخی از تحصیل کردگان ما کتاب هایی را نیز تالیف کرده اند.

از سوی دیگر، برخی از فرقه ها و جریان ها در زمینه مهدویت اندیشه های انحرافی را ترویج می کنند که طلاب در این مرکز، با شناخت و نقد ديدگاه‌ها و جريانات انحرافي، توان پاسخگويي به پرسش‌ها و شبهات روز در حوزه‌ امامت و مهدويت را پیدا می کنند. هدف دیگر این مرکز، تربيت مدرسان و مبلغان مسلّط به معارف و مسایل امامت و مهدويت است هم اکنون بسیاری از تربیت شدگان این مرکز در زمینه تدریس و تبلیغ فعال هستند. همچنین باید گفت: در حوزه علمیه در این زمینه، فعالیت های علمی کمی صورت گرفته، بنابراین این مرکز در نظر دارد تا بنيه اجتهاد و استنباط در خصوص امامت و مهدويت را تقویت کند. در این راستا باعث افتخار است که بگوییم، مدتهاست درس خارج مهدویت، توسط آیت الله نجم الدین طبسی در این مرکز دایر می باشد. و این کار در تاریخ حوزه های علمیه کم نظیر است.

*در این مرکز چه سطح آموزشی فعال است؟

در این مرکز سطح سه مهدویت برای طلاب ارائه می شود سطح سه مهدويت، يكي از شاخه­هاي رشته كلام اسلامي است، كه در آن طلاب، مباني و مسائل مهدويت را به صورت استدلالي مي‌‎آموزند و توانايي پاسخ­گويي به نيازهاي مربوط وتحقيق در حد تحليل و بررسي تطبيقي، تبليغ و تدريس آن را پيدا مي‌كنند و در پايان، موفق به دريافت دانش­نامه سطح سه اين رشته مي­شوند. طلابی که سطح دوی خود را به اتمام رسانده اند می توانند در این مرکز تحصیل کنند.

*گرایش خاصی هم در در دوره های آموزشی دارید؟

برای سطح سه گرایش خاصی نداریم، اما برای سطح چهار، گرایش پیش بینی کرده ایم و آمادگی این داریم که سطح چهار را با چند گرایش راه اندازی کنیم.

*شرایط پذیرش طلاب چگونه است؟

طلاب علاقمند به تحصیل در این مرکز باید حداكثر 34 سال سن داشته باشند، البته سنوات پايه­هاي بالاتر از سطح 2 به حداكثر سن افزوده مي‌شود. حداقل اتمام سطح 2 (پايه نهم) تا ابتداي شروع دوره را داشته باشند. در آزمون ورودي و مصاحبه علمي هم بتوانند امتیاز لازم را کسب کنند و منع قانوني برای ادامه تحصيل نیز  نداشته و صلاحيت اخلاقي تحصیل در این مرکز را داشته باشند. البته کسانی که فارغ التحصيلان سطح2 تخصصي كلام و فارغ التحصيلان دوره­هاي كوتاه مدت و تربيت مربي معارف مهدويت هستند، در اولویت قرار دارند.

*تحصیل در این مرکز چه مزایایی داشته و چه زمینه هایی را برای طلاب ایجاد می کند؟

اصلی ترین مسئله برای کسی که در این مرکز تحصیل می‌کند، تسلط علمی بر مباحث مهدویت است که بزرگترین امتیاز و افتخار است، اما مرکز بر اساس ضوابطی که دارد، سعی می‌کند زمینه هایی را ایجاد کند تا فارغ التحصیلان در انجام مسئولیت خود موفق باشند، از این رو به طلابی که دوره سطح سه را  در این مرکز بگذرانند، مدرك تخصصي رسمي سطح سه (كارشناسي ارشد) از حوزه علميه اعطا می‌شود. طلاب علاقمندی که می خواهند پایان نامه خود را با گرایش مهدویت برای حوزه بنویسند از سوی این مرکز در اولویت قرار گرفته و حمایت می شوند. این مرکز در طول سالهای فعالیت خود و به اعتبار حوزه علمیه مورد اعتماد است از این رو مراجعات زیادی به این مرکز وجود دارد و طلاب به مراكز علمي، حوزه‌هاي علميه، دانشگاه­ها، همايش‌هاي مهدوي، صدا و سيما و تدريس آموزش­هاي كوتاه مدت و تربيت مربي معارف مهدويت معرفی و اعزام می شوند. کمک هزینه مختصری نیز به طلاب اعطا می شود و از برخی دروس عمومي حوزه علميه معاف هستند و تمرکز بیشتری را بر روی مباحث مهدویت دارند.

 این مرکز فعالیت های متعددی دارد از این رو طلاب علاقمند می‌توانند در پژوهش و گروه‌هاي پژوهشي، فصلنامه علمي ـ ترويجي انتظار موعود، مجله امان، توليد كتاب، چهارده سايت مهدوي، واحد كودك و نوجوان و همچنین واحد پاسخ به سؤالات همکاری کنند این مرکز سي شعبة بنياد فرهنگي حضرت مهدي موعود (عج) در سراسر كشور داردکه طلاب فارغ التحصیل یا در حال تحصیل این مرکز با آنها همکاری می کنند.

*آزمون ورودی از چه منابعی و به چه صورت است؟

 آزمون پذيرش تمامي رشته­هاي تخصصي به صورت متمركز، در روز و ساعت واحد برگزار مي­گردد و برگزاري آزمون با طراحي و نظارت معاونت آموزش حوزه علميه مي­باشد. طلاب دو نوع منبع را باید بخوانند، منابع عمومی شامل فقه و اصول در حد پاية نهم حوزه علمیه و همچنین منابع اختصاصي که شامل تلخيص الهيات آيت الله سبحاني، بداية المعارف آيت الله خرازي (ج2، الفصل الثالث، از ابتدا تا ص185) و دادگستر جهان آيت الله اميني است؛ البته منابع اختصاصی ضریب بالاتری دارند .

*مصاحبه ورودی چگونه است و در این مصاحبه چه سوالات و مسایلی مطرح می شود؟

 افراد بعد از ژذیرش از طریق آزمون کتبی، برای مصاحبه مرکز دعوت می شوند. این مصاحبه چند بخش دارد، بخش اول بررسی قابلیت ها و اندوخته های علمی فرد است تاکید بر روی مسائل قرآن و تفسیر، فقه و اصول، کلام و ادبیات و منطق است. بخش دوم در زمینه اطلاعات عمومی است و مباحث تاریخ، مبانی و منابع مهدویت، سیاسی، قدرت انتقال و فهم، شیوه و قدرت بیان، مد نظر است. بخش دیگر، ويژگي‌هاي برجسته فرد است، در این بخش سابقه تالیف، تدریس و ترجمه، مهارت های تبلیغ، تسلط به زبان خارجی، آشنایی با کامپیوتر مد نظر است، البته داشتن دو سال درس خارج به بالا، دارا بودن مدرك سطح3، فارغ‌التحصيلان تخصصي كلام، فارغ‌التحصيلان سطح2  ساير تخصصي‌ها، اولويت منطقه مورد نياز، گذراندن دوره تربيت مربي معارف مهدويت، از اولویت‌های پذیرش می باشد. البته انگیزه طلبه و میزان وقت گذاری نیز برای انتخاب وی مهم است.

* برنامه هفتگی کلاس به چه صورت است؟

زمان برگزاری کلاس ها بعد از ظهرها می باشد، در روزهایی که طول روز کم است، بخشی از دروس بعد نماز مغرب و عشا برگزار می‌شود و پذيرفته شدگان در این مرکز متعهد مي­شوند که دروس فقه و اصول را در كنار دروس تخصصي ادامه دهند؛ در ضمن ارائه مدرك تخصصي به فارغ التحصيلان مراكز تخصصي منوط به تكميل دروس فقه و همچنین اصول و كسب نمره قبولي در امتحانات كتبي و شفاهي حوزه مي­باشد. به عبرات دیگر طلبه ها باید صبح به دروس فقه و اصول حوزه علمیه بروند و در طول هفته نیز در دروس این مرکز که از شنبه تا چهارشنبه برقرار است حاضر شوند. البته در ترم های اول، واحد های بیشتری ارائه می شود و در ترم های آخر که دروس کاملا تخصصی است و  پایان نامه ارئه می شود واحد های کمتری دارند.

* نظام آموزشي مرکز به چه صورتی است، در این مورد هم توضیح دهید؟

 دوره تخصصي سطح (3) مهدویت آموزشي-پژوهشي است، یعنی باید طلبه در کنار واحدهای آموزشی مسایل پژوهشی را یاد بگیرد، البته شما اگر بررسی کنید، خواهید دید که بسیاری از طلابی فارغ التحصیل این مرکز، قدرت پژوهش را نیز دارند و کتاب های متعددی در زمینه مهدویت تالیف کرده اند. طول دوره بدون احتساب پايان‌نامه، حداقل شش و حداكثر هشت نيم‌سال مي‌باشد. پذيرفته شدگان نهايي مراكز تخصصي موظفند در زمان اعلام شده از سوي مركز برای ثبت­نام و انتخاب واحد اقدام نمايند.

این دوره با گذراندن 63 واحد درسي تخصصي، 9 واحد عمومي، 27 واحد پيش نياز،  8 واحد مطالعاتي، 4 واحد پژوهشی و 6 واحد پايان نامه برگزار می­شود. دروس پيش نياز و عمومي كه دانش­پژوه در مراكز و موسسات حوزوي و غيرحوزوي گذرانده، در صورت مطابقت 80 درصدی سرفصل­ها، مشروط به اين كه نمره آن كمتر از 14 نباشد، با موافقت شوراي آموزشي مركز تخصصي مربوط، از شركت در كلاس و امتحان معاف خواهد بود. هر دانش­پژوه مي­تواند در هر نيمسال تحصيلي، حداقل 10 و حداكثر 18 واحد درسي را انتخاب كند.

*چرا سطح دو و چهار در این مرکز پذیرش نمی شود؟

مرکز تمایلی به برگزاری سطح دو ندارد، در سه دوره اول پذیرش این مرکز، فقط  در سطح چهار پذیرش می شد، اما مرکز مدیریت به دلایلی سطح چهار را در بسیاری از مراکز تخصصی تعطیل کرد. با این حال اما آمادگی برگزاری دوره سطح چهار را دارد. هم اکنون سایر طلاب و فضلایی که تمایل به نوشتن پایان نامه با موضوع مهدویت را داشته باشند، از نظر تامین استاد راهنما مورد حمایت قرار می گیرد.

*بسیاری از طلاب مراکز تخصصی در زمینه تدوین پایان نامه دچار مشکلاتی هستند، چه تعدادی از طلاب این مرکز توانسته اند پایان نامه خود را به پایان ببرند؟

درست است برخی از طلبه ها در این زمینه دچار مشکل هستند و دلیل این آن است که پایان نامه بصورت کامل به مرکز تخصصی واگذار نشده است و همین مساله باعث می شود طلاب با مشکلاتی مواجه شوند مدتی هم هست که به صورت داخلی قانونی را داریم که طلاب باید از ترم پنجم پایان نامه خود را شروع کنند، یعنی دو ترم همزمان با تحصیل مقدمات، پایان نامه را آماده می کنند و همین مساله باعث می شود که قبل از فراغت از واحدهای درسی، پایان نامه خود به اتمام برساند طلاب هم از این برنامه استقبال کرده اند. بر همین اساس تاکنون از فارغ التحصیلان این مرکز در سطح چهار 23 دانش پژوه و در سطح سه 60 دانش پژوه از پایان نامه خود دفاع کرده اند و هشتاد پایان نامه در سطح سه و 25 پایان نامه در سطح چهار نیز در حال تدوین است.

*چند دوره برگزار شده است؟

سه دوره اول سطح چهار بوده که از  سال1380 تا 1383پذیرش داشتیم و  از سال 1383 به بعد فقط سطح سه پذیرفته شده است. حدود ده دوره فارغ التحصیل داشته ایم و درحالی حاضر هم سه دوره هم در حال تحصیل است یعنی در مجموع، سیزده دوره پذیرش صورت گرفته است.

* چند نفر فارغ التحصیل دارید؟

تاکنون حدود 400نفر در این مرکز پذیرفته شده اند که 320 نفر از این تعداد، فارغ التحصیل شده اند.

یکی از اهداف این مرکز از ابتدا این بوده که در زمینه ترویج فرهنگ و معارف مهدویت فعالیت داشته باشد، از این رو به قول آقای قرائتی، این مرکز از تولید به مصرف است، با توجه به علاقه مندی های مردم به بحث مهدویت و اعتماد به حوزه علمیه درخواست های متعددی از این مرکز برای اعزام کارشناس مهدویت وجود دارد. از این رو معاونت تبلیغ تاکنون سه هزار کارشناس در مناسبت های مختلف به بسیاری از مراکز علمی و فرهنگی اعزام کرده است، مرکز مهدویت همه مسائل مربوط به مهدویت را رصد می کند و البته برخی از مراکز دیگر نیز مسائل مربوطه را به این مرکز ارجاع می دهند و اگر شبهه یا مسئله انحرافی در جامعه ترویج شود، در کمترین زمان محتوای مربوطه را تولید کرده و با استفاده از کارشناسان خود در جامعه مطرح می کند تا مردم از آسیب های انحرافات در امان باشند.

معاونت تبلیغ مرکز برنامه های متعدد فرهنگی را در سطح جامعه، دانشگاه ها و رسانه ها انجام می دهد و طلاب فارغ التحصیل در این زمینه نقش کلیدی دارند، چرا که آنها کارشناسان این مرکز محسوب می شوند، لذا این معاونت با برنامه ریزی هایی که انجام داده توانسته بیشتر تحصیل کردگان خود را در راستای اهداف مهدوی به کار گیرد.

* اهتمام به مباحث پژوهشی چگونه است و برای تشویق طلاب چه برنامه هایی دارید؟

بخشی از کارهای پژوهشی در پایان نامه ها صورت می گیرد و مرکز سعی می‌کند انتخاب موضوعات پایان نامه ها در راستای نیازهای جامعه صورت گیرد. بخشی از این پایان نامه ها نیز در قالب کتاب چاپ شده اند، بخش دیگری از فعالیت های پژوهشی به وسیله فازغ التحصیلان این مرکز صورت می‌گیرد، کارهای زیادی هم در این زمینه در مرکز صورت گرفته است، انتشار فصلنامه علمی-ترویجی انتظار موعود و مجله امان در همین راستا است یکصدو پنجاه کتاب در زمینه مهدویت توسط این مرکز منتشر شده که بخش مهمی از این کتاب ها حاصل پژوهش های فارغ التحصیلان این مرکز است.

* فارغ التحصیلان در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کنند

بخشی از فارغ التحصیلان مرکز به مناطق مختلف کشور هجرت می کنند و بعد از تحصیل به شهر های خود باز می‌گردند. برای استفاده از این بخش از طلاب، سی واحد مهدوی در استان های مختلف تشکیل شده است تا فرهنگ و معارف مهدویت را در آن استان ترویج کنن.د این مرکز توسط فارغ التحصیلان اداره می شود و سعی شده که همه طلاب تحصیل کرده در این مرکز با مراکز مهدوی ارتباط داشته باشند.

 از سوی دیگر، این مرکز دوره های تربیت مربی برای عموم مردم را دارد که طلاب تحصیل کرده این مرکز در این دوره ها تدریس می کنند، از سوی دیگر، معاونت تبلیغی مرکز مهدویت سعی کرده تحصیل کردگان این مرکز را به عنوان کارشناسان مهدویت به اقصی نقاط کشور اعزام کند، در این مرکز چند مجله و چندین سایت اینترنتی مباحث مهدویت را دنبال می کنند و طبیعتا همه طلاب تحصیل کرده در این مرکز، می‌توانند آثار خود را در این مجلات و سایت های این مرکز منتشر نمایند.

* در فضای مجازی هم فعالیت های متنوعی دارید در این زمینه هم توضیحاتی بفرمایید؟

بشر در عصری قرار گرفته که از آن به عصر ارتباطات یاد می شود، ارتباطات با مفهومی گسترده تر از گذشته، به گونه ای ناگسستنی با زندگی روزمره ما پیوند خورده است با عنایت به گسترش روز افزون استفاده از فضای مجازی و ضرورت توجه به طرح معارف مهدویت در عرصه ای فراگیرتر، ما نیز باید در فضای مجازی فعال می شدیم. لذا مرکز مهدویت در فضای مجازی کارهای متعددی از قبیل آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و اطلاع رسانی را انجام می دهد که در مجموع، دوازده سایت در زمینه مهدویت ایجاد کرده‌ایم که بازدیدکنندگان فراونی دارد و نکته مهم تر این که با توجه با انتساب این مرکز به حوزه علمیه قم و اعتماد مردم، برخی از سایت های این مرکز به عنوان پایگاه های مرجع در زمینه مهدویت مطرح است من بصورت اشاره به برخی سایت های مهدویت اشاره می کنم:

1-پایگاه اطلاع رسانی مهدویت(www.mahdi313.ir) این پایگاه مباحث مهدویت را در بخش های متنوع در سه زبان فارسی و عربی و اردو به کابران ارائه می کند.

2- دایره المعارف روایات مهدوی((www.mahdi313.net این بخش برای تسهیل در امر پژوهش راه اندازی شده و هدف آن جمع آوری روایات مهدوی  است که علاوه بر متن، حاوی نمایه ها، مدخل ها و معجم راویان احادیث مهدوی نیز می باشد.

3-دانشنامه مهدوی: این پروژه چند زبانه است و انشالله بزودی راه اندازی می شود.

4-کتابخانه الکترونیکیwww.mahdilib.ir))؛ هدف از این پروژه، در اختیار دادن کتابخانه ای تخصصی در عرصه مهدوی برای کاربران است که امکان نمایه گذاری، فیش برداری و ایجاد قفسه مخصوص برای اعضا را فراهم نموده است.

5-مرکز آموزش مجازی مهدویت(www.mahdaviat.org)، این پایگاه مسئولیت آموزش مهدی پژوهان را بر عهده دارد که علاقمندان می توانند پس از ثبت نام از خدمات آن بهره مند شوند.

6-مجله امان(www.aman.ir)، این سامانه، شامل نسخه الکترونیکی مجله امان است که شامل متن همه شماره های منتشر شده و هر دوماه یک شماره جدید منتشر می شود.

7-فصلنامه انتظار موعود(www.entizar.ir)، این سایت حاوی نسخه الکترونیکی فصلنامه علمی ـ ترویجی انتظار موعود است که متن هر شماره در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد.

8- باشگاه مهدویت((www.mahdiforum.com/forum هدف از راه اندازی این پایگاه، ایجاد انگیزه برای تبادل نظر و گفتگو بین فرهیختگان مهدوی است.

9-ایستگاه مهدی یارانmahdiblog.com/home.html)) وظیفه این سامانه، ایجاد ارتباط صوتی-تصویری بین کاربران جامعه مجازی مهدوی است.

10-مهدی بلاگ(mahdiblog.com/home.html) هدف از ایجاد این پایگاه نشر معارف مهدوی و ایجاد بستری مناسب برای وبلاگ نویسان مهدوی است.

11-مهدی گالری( www.mahdigallery.ir)،  این وب سایت نگارخانه ای است مجازی، شامل مجموعه ای از فعالیت های هنری در عرصه مهدویت.

12-فروشگاه محصولات مهدوی(mahdi313.org/shop)، این فروشگاه مجازی با هدف ارائه محصولات و تولیدات مهدوی برای مخاطبان فروشگاه محصولات مهدوی راه اندازی شده است.

مواد آموزشي رشته تخصصی  مهدويت