به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، چهارمین اجلاس اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ های شیعه با موضوع «ضرورت صلح و امنیت جهانی از دیدگاه اسلام» با حضور بیش از 120 تن از اعضای برگزیده و از جمله عدّه ای از بانوان تئولوگ، از کشورهای مختلف اروپایی همچون: آلمان، سوئد، فنلاند، فرانسه، دانمارک، اتریش انگلیس، هلند، ایتالیا، اسپانیا، به مدّت سه روز (13 الی 15 ژوئن 2015) برگزار گردید. شایان ذکر است که در این اجلاس آیت اللّه محمّدجواد فاضل لنکرانی و حجّت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی به عنوان میهمانان ویژه از قم حضور یافته بودند.

* برگزاری سه میزگرد عمومی و سه کمیسیون تخصصی

در اجلاسیه چهارم سه میزگرد عمومی و سه کمیسیون جداگانه برگزار گردید و تعدادی مقاله در موضوع اجلاسیه ارائه شد. عناوین میزگرها عبارت بود از:

ـ ثبوت هلال ماه رمضان و شوال (راه حل ها و پیشنهادات)

ـ روابط مسلمان و ضرورت تقریب امت اسلامی

ـ شیوه­های نوین آموزش دینی برای جوانان

همچنین کمیسیون های فرعی اجلاسیه چهارم با عناوین زیر طی شش جلسه برگزار گردید:

ـ کمیسیون بررسی مسائل صنفی روحانیون اروپا

ـ  کمیسیون حفظ و استیفای حقوق شهروندی مسلمانان اروپا

ـ کمیسیون راه کارهای همکاری و هم افزایی مراکز اسلامی

* نگاهی به آئین افتتاحیه

مراسم افتتاحیه با قرائت پیام مراجع معظّم تقلید شیعه، حضرات آیات مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، جوادی آملی و سبحانی شروع شد و با سخنرانی رئیس اتحادیه ادامه یافت.

در مراسم افتتاحیه حجت الاسلام والمسلمین رضا رمضانی، رئیس اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ های شیعه و امام مرکز اسلامی هامبورگ نکات مهمّی را در خصوص وضعیت مسلمانان و تحلیل شرایط روز بیان کرد. وی در ابتدا ضمن خیر مقدم به روحانیونی که جهت شرکت در اجلاسیه چهارم از سراسر اروپا به مرکز اسلامی هامبورگ آمدند و نیز تشکّر از مراجع معظّم تقلیدی که پیام ارسال کردند، رحلت مرحوم آیت اللّه محمّدمهدی آصفی که سالها نمایندگی ویژه از سوی مرجعیت اعلای شیعه را بر عهده داشتند تسلیت گفت و در ادامه افزود: «مسلمانان اروپا از علما دو توقّع دارند: 1ـ تفقّه و فهم درست و عمیق اسلام و معرّفی ابعاد آن؛ 2ـ ورع، تقوی و توجّه به حوزه­های ارزشی به عنوان یک مربّی.» ایشان در خصوص مسأله صلح و امنیت گفتند: «جریانات افراطی با خشونت گرایی خود به صورت مستقیم یا غیر مستقیم نسبت­هایی به پیامبر رحمت(ص) می دهند که هیچ سنخیتی با سیره علمی و عملی آن بزرگوار و آیین مقدّس اسلام ندارد؛ چراکه او به تصریح قرآن کریم برای همگان رحمت بود؛ و ما ارسلناک الاّ رحمةً للعالمین. مع الاسف امروزه آسیب های فراوانی حوزه­ دین و دینداران را تهدید می کند. برخی با تعریف دین حداقلی، اسلام جدیدی را معرّفی می کنند که نسبت به آیات قرآن کریم و آموزه های رسول اکرم(ص) نگاه گزینشی داشته و شامل همه­ حقیقت اسلام نیست و باید آن را اسلام لیبرال نامید. برخی دیگر با تفکّر منجمد و کوته بین و انحصارگرای خود چیزی جز برداشت های سطحی خود را نمی پذیرند و به تکفیر و تهدید مذاهب دیگر روی آورده اند و با مستمسک قرار دادن مفاهیم ارزشی مانند جهاد آن را به مثابه حربه ای بر علیه مخالفان خود به کار می گیرند. بنابراین ضرورت دارد که شاخصه های اسلام راستین را بار دیگر بازخوانی کنیم تا حقیقت مطلب روشن گردد. اسلام راستین شاخصه هایی چون معنویت و اخلاق، عقلانیت، اعتدال، آزادی و امنیت را به بهترین صورت در بر دارد.» امام مرکز اسلامی هامبورگ بر ضرورت تبیین قواعد طلایی اخلاق اسلامی برای جهان تأکید ورزید و گفت: «ساحت همه­ی ادیان آسمانی از نسبت جنگ طلبی و خشونت مبرّا است، چنان که در تورات واژه­ صلح و آشتي حدود 200 بار به كار رفته و آمده است: «جهان بر سه پايه استوار است: راستي، داوري عادلانه و صلح و دوستي. اگر صلح نباشد هيچ چيز وجود نخواهد داشت و عظيم است صلح». وی همچنین با استناد به آیات کلام الله مجید، امنیت را رکن رکین جامعه نبوی و مهدوی برشمرد و خاطر نشان ساخت: «قرآن کریم وقتی که جامعه­ آرمانی را ترسیم می کند به وجود امنیت جامع و فراگیر در آن بسیار اهمیت می دهد و امنیت درونی، جانی، مالی، سیاسی، اجتماعی، دینی و مذهبی، حیثیتی، آبرویی و قضائی را به طور جدّی مورد تأکید قرار می دهد.» وی همچنین افزود: «توزیع ناعادلانه قدرت و ثروت در جامعه جهانی به ناهنجاری ها و بروز ناامنی و افراطی گری دامن زده است. جهالت و نادانی عامل مهمّی در ایجاد ترس و وحشت و ناامنی است که باید در این موارد اقدامات مقتضی از سوی جامعه جهانی به عمل آید. البته نباید مسأله امنیت را منوط به زمان بروز جنگ و یا عدم آن دانست، بلکه تحقّق امنیت به عوامل گوناگونی از جمله مسائل فکری و عقیدتی و باورمندی نسبت به حقوق انسان ها و هر آنچه بتوانند نقشی در ایجاد هنجارهای اجتماعی داشه باشد، بستگی دارد. از سوی دیگر عوامل ناامنی نیز فراوان است که از جمله می توان به رذایل اخلاقی، عقاید باطل و ناهنجاری های اجتماعی اشاره نمود که هر کدام نقش مهمی را در ناامنی اجتماع دارا هستند.»

رئیس اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ های شیعه در پایان اضافه کرد: «حضور مسلمانان در اروپا یک فرصت مهم و تاریخی برای جامعه اروپایی است که در خلال آن می توانند از نزدیک با مسلمانان بیشتر آشنا شوند و پیوندهای مودّت با آنان برقرار کنند و از نیروی فکر و کار آنان بهره مند گردند. همچنین حضور علمای اسلام در اروپا فرصتی بی نظیر برای عمق بخشیدن به فرهنگ اروپا و گسترش معنویت دینی است.»

در ادمه برنامه روز افتتاحیه، هیأت اداره­ی جلسه در محل استقرار یافتند و به ترتیب تعیین شده در موضوع اجلاسیه به ایراد سخن پرداختند.

سخنرانی رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام

آیت اللّه محمّد جواد فاضل لنکرانی از سخنرانان روز اوّل اجلاسیه بود که با قبول دعوت اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ های شیعه در اجلاسیه چهارم حضور یافت و بیانات مبسوطی را ارائه نمود. وی در سخنرانی خود با اشاره به اهمّیت اتحادیه علمای اروپا به ضرورت نیت الهی در انجام چنین امور مهمی اشاره نمود و گفت: از پیام های مراجع معظّم استفاده کردم و از همه علمای منطقه، مخصوصاً هیأت مدیره تشکر می کنم و از سخنان پر محتوای آیت اللّه رمضانی هم بهره مند شدم.»

وی با اشاره به اینکه برای فهم عمیق تر باید نگاهی مجدد به دین داشته باشیم، افزود: « یکی از تحریفهای بدخواهان اینست که اسلام با شمشیر رشد کرده است، در حالیکه مسئله دعوت به سوی آموزه های دینی و تبیین و روشنگری قبل از مسأله جهاد مطرح است. خدای متعال در سوره مبارکه نحل آیه 125 به صراحت پیامبر(ص) را موظّف به دعوت می نماید: ادعُ إِلى سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ . از سوی دیگر دستور جهاد در اسلام برای نجات مستضعفین است.

وی در بخش دیگری از سخنانش افزود: اگر بخواهیم محکمات اسلام و قرآن را شمارش کنیم یکی از آنها اصل رحمت است؛ چنانکه فرمود: کَتَب علی نفسِه الرحمة. بعد از عبور از این مرحله در مکتب اهل البیت علیهم السلام قاعده­ای داریم به نام قاعده­ی الزام که نیازمند تحقیق و پژوهش های فقهی گسترده و معرّفی و تبیین است. قاعده­ی الزام در پاسخ به این پرسش مسلمانانی است که می گویند: اسلام برای ارتباط ما با غیر مسلمانان چه فکری کرده است؟ «لکل قوم نکاح» یکی از مصادیق قاعده­ی الزام است. درست است که در فقه ما خرید خمر حرام است و خدا بایع و مشتری را لعنت کرده است؛ ولی در مقابل کسی که این کار را بر اساس دین محرّف خودش حلال میداند، اگر بیاید و مثلاً خانه ای از شما با همان پول خمر، بخرد همه فقها اجازه داده اند و این از مصادیق قاعده الزام است. این که برخی گفته اند شما رعایت حقوق اقلیت ها را ندارید، میگوییم این از جهل شماست؛ چون دین ما این نکات متعالی را دارد. در تاریخ داریم که روزی جنازه فردی یهودی را به سمت قبرستان میبرند؛ وقتی رسول خدا(ص) این منتظره را دید بلند شد و به احترام ایستاد. یاران گفتند که او مسلمان نیست، اما پیامبر(ص) فرمود: بله ولی بالاخره او نفس انسانی داشت. از جمله اصول دیگری که باید مطرح و معرّفی شود، اصل حرمت فساد است که قرآن کریم می فرماید: انَّ اللّهَ لایُحبّ الفَساد. ما از همین بحث برای حرمت تولید سلاح های کشتار جمعی استفاده می کنیم چراکه از مصادیق واضح فساد است.» وی در ادامه افزود: ما باید این اصول را شفاف تر به مراکز علمی دنیا منتقل کنیم و یکی از وظایف ما و شما همین ارتباط با مراکز علمی است.

سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی

جناب استاد حجّت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی نیز از دیگر سخنرانان این جلسه بود. وی در بخشی از سخنانش ضمن ابراز خرسندی از حضور در این جلسه علمی، افزود: «امنيت همانند عدالت از آن جهت كه امرى اساسی و زير بنائى براى مجتمع انسانى است اقتضاى آن همگانى بودن است يعنى همه انسانها به صورت يكسان بايستى از آن بهره مند باشند، تبعيض در امنيت همانند تبعيض در عدالت خود موجب ناامنى و بى سامانى و هرج و مرج خواهد گشت و به ضدّ امنيّت بدل مى گردد». وی افزود: «بدون شك هيچ شخصى از ناامنى سود نمى برد جز انسانهاى خودكامه، فرصت طلب و سودجو. اين نكته قابل توجّه است كه تا ريشه ها و علل ناامنى روشن و با آن مقابله نشود انتظار امنيّت امرى نامعقول است . ناامنى و اقدامات ضدّ امنيتى نوعاً از سوى كسانى صادر مى شود كه باور صحيح و اعتقاد راستين به آموزه هاى وحيانى نداشته و از سرانجام هستى خويش غافلند. برترين و مطمئن ترين حقيقتى كه مى تواند انسانها و جوامع را از جريان ناامنى نجات بخشد، باور اصيل و اعتقاد راستين به مبدئى است كه همه چيز از او آغاز مى شود و همه امور به او مى انجامد و آن همان خداى يگانه و يكتائى است كه همواره شاهد اعمال و ناظر رفتار انسانهاست.

بديهى است چنين باورى تنها در مراكز راستين دينى و پايگاه هاى استوار ايمانى شكل مى گيرد. صومعه ها، كليساها، كنيسه ها و مساجد در اين رابطه عمده ترين سهم را در ايجاد چنين باورى دارند. از اينرو به نظر مى رسد براى ايجاد امنيت و استقرار آسايش هيچ شأنى بالاتر از ايجاد و احياى چنين مراكزى نيست و نخواهد بود. در طول تاريخ و در گذر زمان در سنتّ عالمان راستين و متوليّان فكر و واليان فرهنگ و دينمداران دلسوز همانند امام خمينى (قدس سره) شاهد هستيم كه با جنبش افراطى ارتجاع و سلفى گرى و نهضت تجدّد و مدرنيسم به يك سان مبارزه نموده و با دستى اين و با دستى آن را از جامعه و نظام اسلامى دور مى داشتند تا موجبات امنيت فكرى، فرهنگى و دينى و نهايتاً امنيّت اجتماعى فراهم آيد .اميد است همگان با آشنائي نسبت به تعاليم والاى انبيا و پيروى از رهنمودها و آموزه هاى أنان بتوانند زندگى انسانى و شايسته اى را فراهم آورده و از مواهب والاى الهى انسانى كه از جمله آن امنيت و عدالت است برخوردار گردند.»

برنامه های روز دوم اجلاسیه

صبح روز دوم نخستین نشستِ هر یک از سه کمیسیونِ پیش بینی شده به صورت جداگانه برگزار گردید و سپس حضّار با حضور در سالن گفتگوی ادیان و مذاهب مرکز اسلامی هامبورگ در اوّلین میزگرد عمومی اجلاسیه شرکت کردند.

میزگرد ثبوت هلال ماه رمضان و شوال ، راه حل ها و پیشنهادات

در این میزگرد، مسأله امکان رؤیت هلال از طریق ابزارهای نجومی و نیز مساله طولانی بودن غیرعادی روزهای ماه مبارک رمضان در تابستان خصوصاً در کشورهای نزدیک به قطب و نیز راه حل های تسهیل روزه داری مومنان در این مناطق مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

مهم ترین نکات مطرح شده در این میزگرد عبارت بود از:

1ـ بر اساس روایت صوموا لرویته و افطروا لرویته (با رؤیت هلال روزه بگیرید و با رؤیت هلال افطار كنید) فقهای عظام معیار شروع ماه‌رمضان و نیز آغاز ماه شوال (عید فطر) را بر رؤیت هلال قرار داده‌اند و نظر منجمین و به تبع آن تقویم های منتشر شده بر اساس محاسبات نرم افزارهای نجومی‌را حجّت شرعی نمی دانند.

2ـ برخی از مراجع و فقها رؤیت هلال را در هر افق مخصوص همان افق و مناطق مشترك با آن، قابل اثبات می‌دانند. یعنی اگر هلال در منطقه‌ای رویت شد فقط برای همان منطقه و مناطق نزدیك به آن قابل قبول است. برخی دیگر از مراجع هلال را در هر نقطه‌ای از كره زمین كه رؤیت شود قابل اثبات برای تمام نقاط كره زمین می‌دانند. همچنین برخی از مراجع كه معیار اخیر را پذیرفته‌اند مشترك بودن در جزیی از شب با منطقه رؤیت را نیز شرط نموده‌اند.

3ـ آنچه بر گستردگی معیار‌ها و ملاك‌ها در رؤیت هلال اضافه می‌كند تقسیم‌بندی تمامی‌موارد بالا به رؤیت با چشم مسلّح و غیر مسلّح است. در تمامی ‌گروه‌های فوق، فقهایی هستند كه دیدن هلال با چشم مسلّح را برای اثبات اول ماه كافی می‌دانند؛ چه این رؤیت با تلسكوپ باشد یا با دوربین و برخی نیز هستند كه مطلقا رؤیت با ابزار را قبول ندارند. بدیهی است كه در زمان صدور این حدیث از ناحیه ائمه معصومین (ع) تجهیزات رصدی وجود نداشته است و در این روایت هم رؤیت و دیدن، به طور مطلق بیان شده است.     

4ـ موضوع رؤیت هلال از صدر اسلام یكی از چالش‌های مسلمین خصوصاً در آغاز رمضان و شوال است و آنچه از شواهد پیداست همچون دیگر ابواب فقهی، نمی‌توان انتظار داشت به یك نظر مورد اتفاق فقهی تبدیل شود مگر اینكه برخی از متخصصین و فقها و مجتهدین از نظرات خود دست بردارند كه این نیز از لحاظ شرعی قابل قبول نیست. از سوی دیگر وجود این اختلافات باعث شده که شیعیان در میان مسلمانان با مشکلات جدّی و عدم وحدت رویه مواجه باشند و گاه در سه روز متفاوت نماز عید فطر خوانده شود که این موجب وهن اسلام و تشیع می گردد. بنابراین به نظر می رسد بحث بر سر یافتن راه کار شرعی مناسب با فرض وجود این اختلاف فتاوا می باشد.

5ـ در مورد طولانی بودن روزهای تابستان در اروپا و مشکل روزه داری های بیش از 21 ساعت در برخی کشورهای نزدیک به قطب چند راه حل وجود دارد. الف:  همه فقهای عظام تقلید قائل به این هستند که اگر کسی احتمال ضرر مُعتنابه بدهد و روزه برایش سخت باشد می تواند و باید روزه خود را افطار کند. ب: استفاده از قاعده لاحَرج که همه فقهای شیعه آن را قبول دارند.

میزگرد شیوه های نوین آموزش دینی برای جوانان

میزگرد شیوه های نوین آموزش دینی برای جوانان، در عصر روز دوم همایش با حضور کارشناسان محترم آقایان حجت الاسلام رضوی راد، حجّت الاسلام جازاری، حجت الاسلام ترابی، حجت الاسلام والدمن و حجت الاسلام فرتوسی برگزار گردید.

مهم ترین مباحث مطرح شده در این میزگرد به شرح ذیل می باشد:

1. اگرچه منابر یکی از مهم ترین روش های تبلیغی هستد، امّا امروزه به دلیل تنوع نیازها و مخاطبین نیازمند تقویت بوده و در عین حال هرگز نباید به آن اکتفا و بسنده کرد. در این راستا باید به دنبال منبرهای جدید تبلیغی باشیم.

2. لزوم توجّه و بررسی خروجی ها و نتایج برنامه های مختلف برای جوانان.

3. گسترش برنامه های آموزشی و فرهنگی برای دختران جوان.

4. برنامه های آموزشی برای جوانان باید همراه با سرگرمی و مسابقات فرهنگی باشد.

5. متن سخنرانی ها و شیوه های بیان باید برای نسل جوان قابل فهم باشد.

6. ایجاد اتاق های بازی و سرگرمی در مساجد و مراکز فرهنگی برای جذب کودکان و نوجوانان، امروزه یک اولویت است.

7. نماز جمعه یکی از مهمترین تریبونهای تبلیغی است و در کنار منبرهای ماه محرم، صفر و رمضان فرصت مناسبی برای معرفی درست اسلام به جوانان می باشد.

8. امروزه عصر اطلاعات است و مبلّغین باید از اطلاعات مورد نیاز بهره مند باشند.

9. شیوه های تعلیم و تربیت باید بر اساس سنّ مخاطب برنامه ریزی و اجرا شود.

10. باید در مورد سیستم های آموزشی مناسب نسل جوان باید مطالعه نمود و آگاهی پیدا کرد.

11. برگزاری جلسات پرسش و پاسخ برای پاسخگویی به شبهات جوانان امری ضروری است.

12. مبلّغ نباید در سخنرانی متکلّم وحده باشد.

13. در دراز مدّت ما باید به دنبال کار تشکیلاتی و تربیت نسل جوان به عنوان مربیّان نسل آینده باشیم.

14. فراگیری و تسلّط بر زبان بومی منطقه برای برقراری ارتباط بهتر با نسل جوان بسیار ضروری است.

15. استفاده مناسب از شبکه های مجازی بالاخص برای آموزش جوانان باید در اولویت کاری مبلّغین باشد.

لازم به ذکر است در این میزگرد همچنین از روش های تبلیغی استاد محقّقی نخستین امام مسجد هامبورگ و روش های ابداعی آیت الله شهید بهشتی، مؤسس مرکز اسلامی هامبورگ با قراءت بخش کوتاهی از کتاب تاریخچه پنجاه ساله مسجد یاد شد.

برنامه های روز سوم اجلاسیه

برنامه روز سوم با میزگرد سوم و ارائه گزارش کمیسیون های سه گانه دنبال شد و در نهایت بیانیه اجلاسیه چهارم در ده بند قراءت گردید و با سخنرانی پایانی رئیس اتحادیه به انتها رسید.

میزگرد راه کارها و چالش های موجود در روابط مسلمان

حجّت الاسلام و المسلمین سید مهدی خادمی که مدیریت این میزگرد را بر عهده داشت با طرح این پرسش که آیا اساساً تقریب بین مذاهب و ادیان امکان پذیر هست یا نه؟ گفت: پرچمدار این امر آیت اللّه العظمی بروجردی بودند و بعد از ایشان حضرت امام خمینی (قدس سرّه) و الان نیز مقام معظم رهبری (مدّ ظله العالی). تقریب به چه معناست؟ برخی چون نمی توانند درک درستی از این مسأله داشته باشند تقریب را به معنای ذوب شدن مبانی می بینند. اما این درست نیست. اساس تقریب اولاً این است که اقرار کنیم اسلام جامعیّت دارد. قرآن تقریب را در مورد با اهل کتاب نیز مطرح کرده است. دومین نکته این است که باید نسبت به هم احترام متقابل داشته باشیم. سوم اینکه باور کنیم حوار و گفتگو تنها راه حل مشکلات و اختلافات است. چهارم اینکه بپذیریم باید با هم تعامل و همکاری داشته باشیم. بدون شک تقریب نیاز امروز جامعه اسلامی است برای رسیدن به اهداف مشترکی که مورد قبول همه مسلمانان است.

وی در ادامه، در مورد موانع تقریب گفت: موانع تقریب یکی فرقه گرایی است. عدّه ای نانشان در عدم تقریب است. مانع دوم ناسیونالیسم و قومیّت گرایی است. سومین مانع استبداد در رای و عقیده است. مانع چهارم بی تقوایی و رذائل اخلاقی است که نمونه بارز آن در امثال داعش ظهور و بروز نموده است. مانع پنجم جهل و بی اطلاعی است. مانع ششم تعارضات فرهنگی است. مانع هفتم تقابل دو خط وابستگی به بیگانگان و ایستادن در برابر بدخواهان است. مانع هشتم توطئه دشمنان اسلام است. دشمنان به دنبال وحدت نیستند و این وضعیت جهان اسلام لبخند بر لبان استکبار نشانده و کسانی که باید در مقابل استکبار می­ایستادند الان در مقابل همدیگر ایستاده اند. مانع نهم اهانت به مقدسات یکدیگر است یعنی هم از طرف تندروهای شیعی و هم از سوی برخی از اهل سنّت. ما باید بدانیم که جریان اهانت به مقدّسات طرفین یک موضوع سازمان دهی شده است.

حجت الاسلام والمسلمین خادمی سپس به بیان راه حل هایی که برای ایجاد تقریب مفید است پرداخت و گفت: آگاهی و معرفت اوّلین راه حل است. راه دوم گفتگوهای وزین با یکدیگر بر اساس آموزه های قرآن و سنت رسول اللّه (ص) است و راه سوم ملاقت کردن با آنهاست. مسلمانان در سه جا با هم امکان اجتماع دارند: نمازجمعه، نمازجماعت و کنگره عظیم حج. راه چهارم کار مشترک بین فریقین است که باید در مشترکات انجام شود مثل بزرگداشت میلاد و مبعث رسول خدا (ص). راه کار پنجم گفتگو است که می تواند حالت فشار را کم کند. حوار و گفتگو نیز باید ضمانت موفقیت داشته باشد. اوّلین ضمانت حوار این است که باید موضوع گفتگو مشخّص و واضح باشد، مثلاً درباره قرآن و محبّت اهل البیت(ع) باشد. ثانیاً کسی که می­خواهد گفتگو کند باید مسلّط به قرآن باشد. ثالثاً باید آداب معنوی را رعایت کنیم. چهارم باید بر اساس یک منبع و مأخذی که مشترک بین همه مسلمین است گفتگو کنیم یعنی قرآن و سیره رسول اللّه(ص). پنجم اینکه باید گفتگو با روحیه محبّت باشد و این لبخند در گفتگو در اسلوب اروپایی ها هست. ششم اینکه نخواهیم طرف مقابل را باطل کنیم بلکه بخواهیم تقارب و گفتگو انجام شود. هفتم اتهام به یکدیگر نزنیم و در ابتدا دفع دخل مقدّر کنیم و درباره توحید و نبوت مبانی خود را بگوییم. هشتم بیاییم در ابتدا بر نکات مشترک تأکید کنیم. نهم باید زبان گفتگو خفیف و نرم باشد و باید « ادع الی سبیل ربک بالحکمه » را مد نظر قرار دهیم.

جلسه اختتامیه

ظهر روز سوم اجلاسیه، برنامه ویژه اختتامیه برگزار گردید. در ابتدای این برنامه میهمانان ویژه جلسه آیت الله فاضل لنگرانی و حجّت الاسلام و المسلمین جوادی آملی، آیت الله رمضانی ریاست اتحادیه و امام مرکز اسلامی هامبورگ، در جایگاه استقرار یافتند و بیانیه پایانی چهارمین اجلاسیه عمومی اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ های شیعه در ده بند توسط حجّت الاسلام ترابی مدیر آکادمی اسلامی آلمان قرائت گردید و با تکبیر حضّار مورد تأیید قرار گرفت.

در ادامه، ریاست اتحادیه طی سخنانی به نحوه شکل گیری اجلاسیه چهارم پرداخت و گفت: از حضور آقایان و خانم ها از کشورهای مختلف تشکر می کنیم و نیز از میهمانان ویژه این اجلاس، آیت الله محمّد جواد فاضل لنکرانی و نیز حجت الاسلام و المسلمین سعید جوادی آملی تقدیر به عمل می آوریم. همچنین از بیوت مراجع عظام تقلید تشکر ویژه داریم که با پیام های کتبی و عنایات شفاهی خود ما را مورد تفقّد قرار دادند. بدون شک هر کدام از این پیام ها می تواند راهبردهای مناسبی را فراروی اتحادیه علما و تئولوگ های شیعه اروپا قرار دهد. همچنین به طور ویژه از مقام منیع ولایت سیدنا القائد آیت الله العظمی خامنه ای (مدّ ظله العالی) تشکر و قدردانی به عمل می آوریم داریم که راهبردهای حکیمانه ایشان برای ما بسیار مهم و راهگشا بوده است. همین جا فرصت را مغتنم شمرده و سلام ایشان را به همه شما علما و روحانیون فعّال در منطقه اروپا ابلاغ می نمایم. همچنین از عنایات حضرت آیت الله العظمی سیستانی که از طرق مختلف حمایت خود را نسبت به اتحادیه ابراز فرمودند نیز تشکر می کنیم. از همه کسانی هم که برای بهتر برگزار شدن این همایش تلاش و همّت کردند قدردانی و سپاسگزاری می نمایم.

ریاست اتحادیه سپس با جمع بندی مباحث مطرح شده در اجلاسیه چهارم افزود: دنیای امروز علاوه بر مشکلات مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنکی که دارد با یک ناامنی همه جانبه نیز مواجه شده است. بسیار روشن است تنها راه نجات بشر و نیل به امنیت جامع، تحقّق آموزه های پیامبران الهی در میان جوامع بشری است؛ چراکه به این واسطه، کرامت واقعی انسان به عنوان اصل الاصول حقوق انسان دست یافتنی خواهد بود. از جمله مهمترین آموزه های انبیاء الهی توجّه جدّی به مسأله عدالت بوده است که با تحقق همه جانبه آن، امنیت نیز به دست خواهد آمد.

در این اجلاس درباره امنیت مباحث مهمی مطرح شد، از جمله اینکه اسلام در همه مراتب امنیت سخن دارد. چه در راهبردها و چه در راه کارها. اینکه چگونه می توان به امنیت رسید و عوامل تهدید امنیت جهانی چیست؟ در مباحث مطرح شده موضوع بازنگری آموزه های اسلام به طور جامع، دقیق و عمیق مطرح شد تا اسلام ناب از اسلام افراطی و تفریطی تمییز داده شود. البته بعضی تعبیر اسلام ناب را نمی ­پسندند ولی ما می دانیم که اسلام اموی و عباسی چگونه به حقیقت اسلام ضربه زدند و آن را وارونه ارائه کردند، همان­گونه که مجامع روایی ما نقل شده که: سیأتی علیکم زمان یکفأ فیه الاسلام کما یکفأ الاناء بما فیه. امروزه نیز عدّه ای یا جاهلانه و یا معاندانه با مدیریت پنهان جریان سلطه، اسلام را وارونه ارائه می دهند و لذا ما باید نسبت به ارائه چهره حقیقی اسلام که همان اسلام توأم با محبت و معنویت و عقلانیت است، تلاش بیشتری داشته باشیم. وقتی خدای سبحان خود و پیامبرش را کریم معرّفی می کند و بشریت را به کرامت دعوت می ­نماید، باید بگوییم که حفظ کرامت انسان، اصلی ترین اصل از اصول اسلامی و بشری است. عصر حاضر عصر جنبش دینی است. امّا باید توجّه داشت که همان طوریکه کرسی های اسلام شناسی و شیعه شناسی گسترش یافته است، در مقابله با این پیشرفت اسلام و منطق اسلام، اسلام ستیزی نیز تشدید شده و بسیار گسترش یافته است. البته اینکه گفته می شود اسلام دین صلح است و اگر صلح مطلق است پس آیات جهاد چگونه باید تفسیر گردد؟ می توان گفت که اصل اولی حفظ کرامت بشر بر مبنای رحمت، برای صلح و آشتی در میان بشریت است. البته اگر جریان مخالفی به نام استکبار بخواهد بر بشر سلطه پیدا کند، آنگاه نوبت به احکام دیگر و راه حل های دیگر برای مقابله می رسد. بسیار روشن است که اسلام دین آزادی، رحمت، عقلانیت، تفکر، معنویت و امنیت است. اسلام دین عدالت و منطق گفتمان است. برای اینکه اسلام درست منتشر شود باید به مبانی تعلیم و تربیت توجّه پیدا کرد یعنی هم به معلم نیاز است و هم نیاز به محتوای صحیح وجود دارد. مربّیان تربیتی باید در جامعه بشری به شکل صحیح انسان را تربیت کنند تا امنیت به صورت زیربنایی بدست آید. آری به نظر ما اسلام دین حداکثری است و برای همه مشکلات بشر راه حل و برنامه عملی دارد.

ریاست اتحادیه در مورد کمیسیون های تخصّصی اجلاسیه چهارم گفت: باید از مسؤولین و مخبرین کمیسیون ها که این بحث را به صورت جدّی پی گیری می کردند تشکر کنم. در همه کمیسیون ها مشارکت بسیار خوبی وجود داشت. بحث حقوق شهروندی بسیار مهم است و حتی به نظر می رسد نیاز به کنفرانس مستقلّی دارد. امروزه مسلمانان شهروند اروپا هستند و مثل بقیه شهروندان، شهروند درجه یک هستند. در این باره باید هم بحث عملی و هم بحث تئوری شود و حقوقدانان مسلمان باید بسیج شوند و این مسائل را از نظر حقوقی بررسی کنند. گاهی برخی از مسلمانان به واسطه عدم آگاهی از حقوق شهروندی خود ممکن است مورد بی مهری قرار گیرند و حقوق آنها تضییع گردد، لذا برای رسیدن به این هدف، همه باید تلاش کنند.

در کمیسیون بررسی مسائل صنفی روحانیون اروپا، وظایف مبلّغین مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در این باره گفتگوهای مفصّلی انجام شد. وظیفه روحانیّت بلاغ مبین یعنی رساندن پیام دین به صورت دقیق و کامل و جامع است. ما باید این بلاغ را درست درک کنیم و در مرحله بعد این پیام را ابلاغ کنیم. سوژه هایی که ما در اختیار داریم در هیچ دین و آیینی وجود ندارد. اهل البیت علیهم السلام در هر کدام از ابعاد وجودی انسان اسوه هستند. البته نباید مجالس اهل البیت علیهم السلام همچون عاشورا از طریق خرافات منحرف و دچار تحریف گردد. برگزاری این نوع مجالس نیاز به دقت فراوان دارد و باید با مطالعه دقیق سیره علمی و عملی اهل البیت علیهم السلام، آن بزرگواران را الگوی زندگی خود و دیگران قرار دهیم.

از برکات این نوع همایش ها و اجلاسیه ها، تعارف و آشنایی با یکدیگر، تفاهم، تعامل و هم افزایی می باشد. در خصوص ارتباط میان مراکز اسلامی و هم افزایی مراکز باید به صورت شبکه ای با یکدیگر ارتباط داشته باشند.

ریاست اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ های شیعه در مورد میزگردهایی که طی این سه روز برگزار شد گفت:

در میزگردها نیز مباحثِ به روز و مهمّی مطرح گردید و از اساتید فنّ بهره مند شدیم. بحث رؤیت هلال ماه در اروپا باید بیشتر تأمل شود. باید به این مسأله دقت نمود که آیا این تشتّت آراء در تقلید (که گاه در درون یک خانواده مطرح است) می تواند مصداق وهن اسلام و تشیّع باشد یا خیر؟ آیا مؤمنین در اینجا به همین راحتی قدرت پذیرش این تفاوت آراء و موضوع شناسی را دارند؟ یا اینکه نیازمند دقت های خاص و یا قواعد بالادستی دیگری برای ایجاد انسجام عملی میان مسلمانان هستیم؟

 موضوعاتی که در غرب مطرح است به لحاظ مسأله شناسی و موضوع شناسی نیاز به کارشناسی و مطالعات میدانی دارد. پیشنهادهایی هم ذکر شده که به لحاظ تئوری قابل فهم فقهی است اما اجرایی شدن آن در کشورهای اسلامی مثل ایران و عراق و حتی کشورهای غیر اسلامی به راه کارهای قابل قبول تر نیازمند است. بحث روزه های طولانی تابستان هم از همین قبیل است.

در بحث شیوه­ های نوین آموزش های دینی به جوانان هم بحث های خوبی مطرح شد. به هر حال ما باید با زبان روز دنیا با مخاطبان خود و خصوصا با جوانان صحبت کنیم. البته همه می دانیم که منبر برکات خاصّ خود را دارد ولی در دنیای امروز و خصوصا در اروپا باید دیگر مقتضیات را هم لحاظ کرد.

میزگرد ضرورت تقریب نیز که به صورت مناسب و جامع مطرح شد، از جلسات بسیار مفید بود. نگاه ما به امامت باید دقیق تر شود و آنچه که در روایت امام رضا علیه السلام در اصول کافی و زیارت جامعه امام هادی علیه السلام آمده باید مورد توجّه و مطالعه دقیق قرار گیرد. علّامه حلی رحمت الله علیه در تعریف خود از امام علیه السلام فقط به بخشی از شؤون امامت پرداخته است. مقام امامت و سرپرستی امّت مسأله مهمی است که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله خود رأسا در عین نبوّت و رسالت چنین مقامی را هم دارا بودند و بعد از ایشان امامت بر عهده اهل بیت علیهم السلام قرار داده شد. بر اساس ادّله فراوان، ما امامت ائمه اطهار را برای جنّ و انس می دانیم و به همین جهت معتقدیم که تعبیر امام شیعیان، تعبیر درستی نیست؛ چون ائمه اطهار علیهم السلام، امامان همه مسلمین بوده و هستند و لذا حضرت زهرا سلام الله علیها می فرمایند: امامت امامان امان است از فرقه و جدایی و امامتنا اماناً للفرقة و عامل وحدت همه مسلمانان است و طاعتنا نظاماً للملّة . از اینرو امامت ائمه اطهار نباید عامل افتراق و جدایی قرار داده شود. اگر ما آمار مسلمانان را یک میلیارد و پانصد در نظر بگیریم آیا امام زمان علیه السلام فقط امام سیصد میلیون است؟ بدیهی است که جواب منفی است، ایشان امام همه مسلمین است. این که علمای ما به دنبال اتحاد جماهیر اسلامی بودند نشان میدهد که امام علیه السلام از نظر همه علما امام مسلمین است. علمای بزرگی چون مرحوم آیت الله بروجردی و امام خمینی و مرجعیت عالی شیعه و همه مراجع بزرگوار دیگر نسبت به این مسأله اهتمام دارند. بحمدلله مکتب اهل البیت علیهم السلام روز به روز به لحاظ کمّی و کیفی در حال رشد و گسترش است و لذا مرجعیت بزرگوار شیعه در عراق حضرت آیت الله العظمی سیستانی می فرمودند: گسترش شیعه در دنیا به برکت جمهوری اسلامی ایران بوده است.

ما از قدیم در موارد بسیاری دیدیم که در یک کتاب، یک عالم سنّی شارح کلمات شیعه بوده یا بالعکس. از قدیم این رابطه های علمی و عاطفی وجود داشته است. این بحث یعنی تقریب میان مذاهب یک باور است و نه یک تاکتیک. اگر ما سیره اهل البیت علیهم السلام را با دقت مطالعه و بررسی کنیم می بینیم که هرگز توصیه به افتراق و دشمنی وجود نداشته است؟ بسیار روشن است که امت، امت اسلام است و امام برای همه مسلمین است بلکه امام، امام همه انسانهاست.

همچنین از مقالات بسیار خوبی هم که برای این اجلاسیه ارائه شد، تشکر می­نمایم. و نیز لازم است از کاری که در موضوع نهج البلاغه انجام پذیرفته، تشکر و قدردانی نمایم. ما باید برای معرّفی نهج البلاغه به دنیا بیشتر تلاش کنیم. نکته پایانی اینکه ضرورت تداوم چنین جلساتی بسیار زیاد است. ما باید ارتباط با مرجعیت را تقویت کنیم و پیروان اهل البیت علیهم السلام را با مرجعیت و روحانیت مرتبط سازیم. بسیار روشن است که این مسئولیت یک مسئولیت جمعی است. مرحوم آیت الله مهدوی کنی می فرمودند : ما دو نوع مسئولیت داریم یکی مسئولیت فردی و یکی جمعی. در مسئولیت جمعی، جمع به ما هو جمع مسئول هستند و در صورت کوتاهی اگر جمع به وظایف و رسالت خود عمل نکنند همه مؤاخذه می شوند. شما هر کدام این نقش را دارید و پیک و سفیر تشیّع هستید و سفیر هم باید ملتزم باشد و بر اساس روایات باید بر اساس شجاعت و خشیت الهی به صورت شجاعانه تبلیغ دین نماید. در پایان بار دیگر از همه تشکر می کنم و امیدوارم که خدای متعال ما را لحظه ای از قرآن و عترت جدا نگرداند.

اجلاسیه چهارم با سخنرانی ریاست اتحادیه و گرفتن عکس یادگاری پایان یافت.