اشاره؛

حكيم متأله، حضرت آيت الله جوادي آملي از دانشمندان برجستهٴ معاصر و از مفسران ژرف انديش قرآن كريم است. ایشان كه بر اثر نبوغ و خلاقيت علمي و بهره‌گيري از اساتيد برجسته در معرفت و معنويت، به جامعيت در علوم عقلي و نقلي اسلامي رسيده، هزاران شاگرد مستعد را در مكتب فكري خود پرورانده و ده‌ها اثر عميق به جهان علم و معرفت عرضه كرده است.

معظم له در سال 1312 شمسي مطابق 1933 ميلادي در استان مازندران، شهر آمل در خانواده‌اي روحاني و مبلّغ احكام و معارف الهي چشم به جهان گشود، پس از گذراندن تحصيلات ابتدايي در زادگاه خود، و بر اثر علاقه خانوادگي به روحانيت و ايفاي رسالت روحاني درباره دين و ترويج آن در سال 1325 شمسي مطابق 1946 ميلادي به حوزه علميه آن شهر وارد و از محضر پدر بزرگوارش، مرحوم حجت الاسلام ميرزا ابوالحسن جوادي آملي و ديگر شخصيت‌هاي علمي و برجسته آن روزگار بهره برد، مقدمات علوم حوزوي و مقداري از سطوح متوسط (ادبيات عرب، منطق، اصول فقه، فقه، تفسير قرآن و حديث) را به مدت پنج سال آموخت؛ همچنين پايه‌هاي سلوك معنوي و اخلاقي و تهذيب و تهجد او در مدرسه امام حسن عسكري(عليه‌السلام) آن شهر محكم شد.

در سال 1329 شمسي مطابق 1950 ميلادي به تهران هجرت كرد و به مدت پنج سال در مدرسه مروي آن شهر به ادامه تحصيل علوم ديني در محضر شخصيت‌هاي علمي بزرگ آن عصر، مانند شيخ محمدتقي آملي، علامه حاج شيخ ابوالحسن شعراني، محي الدين الهي قمشه‌اي و محمدحسين فاضل توني پرداخت و در كنار دروس فقه و اصول به فراگيري علوم عقلي و عرفاني نيز اهتمام ورزيد و همزمان، تدريس علوم اسلامي را نيز آغاز كرد.

در سال 1334 شمسي مطابق 1955 ميلادي به حوزه علميه قم هجرت كرد و نهايي‌ترين دروس تخصصي حوزوي را در محضر استاداني چون آيت الله سيدمحمد حسين بروجردي، آيت الله سيدمحمد محقق داماد، آيت الله ميرزا هاشم آملي، حضرت امام خميني (ره) و علامه طباطبايي (ره) فرا گرفت.

ایشان از همان دوران دانش اندوزي در تهران، در حاليکه نزد اساتيد و اساطين فن دروس اسلامي را تلمّذ نمود، تدريس رشته‌هاي گوناگون معقول و منقول اسلامي را آغاز كرد و هم اكنون حدود 60 سال از عمر پربركت تدريس این مفسر قرآن کریم مي‌گذرد. او ضمن تدريس ساير علوم اسلامي به تفسير قرآن مجيد اهتمام ويژه اي داشته و دارد، و تدريس تفسير قرآن كريم را از سال 1355، مطابق 1976 ميلادي آغاز كرده و همچنان ادامه دارد.

در این نوشتار به بخشی از تألیفات و مقالات این دانشمند برجسته اشاره خواهیم کرد تا ضمن آشنایی بیشتر با دستاوردهای علمی ایشان، بتوانیم قدمی در گسترش معارف دینی برداشته باشیم.

*آشنایی با تألیفات حضرت آیت الله جوادی آملی

*تفسیر ترتیبی

تفسیر ترتیبی، شامل 10 جلد تفسیر قرآن به نام کتاب «تسنیم» است که حاصل زحمات معظم له در راه اعتلای اسلام و تفسیر کامل قرآن کریم می باشد.

*تفسیر موضوعی               

در این تفسیر به موضوعات گوناگون از نگاه قرآن کریم پرداخته شده که برخی از آنان: معاد، سیره پیامبران، تقوا، وحدت، عذاب، تبلیغ، محبت اهل بیت(ع)، اخلاص، معرفت، شیطان، انسانیت، شکر، شناخت خدا، برهان نظم، توحید فطری، صفات الهی، علم، عصمت پیامبر اکرم(ص)، تفویض تدبیر، احتجاج با مسیحیان و ... می باشد.

قابل ذکر است تفسیر موضوعی با موضوعات متنوع و بسیار زیاد در چندین جلد به چاپ رسیده است.

*عترت پژوهی  

کتاب های «تجلی ولایت در آیه تطهیر»، «ولایت در قرآن»، «وحدت جوامع در نهج البلاغه»، «ولایت علوی»، «ادب فنای مقربان(جلد1)»، «ادب فناي مقربان(جلد2)» و «نسیم اندیشه(جلد1)» از کتب عترت پژوهی حضرت آیت الله جوادی آملی می باشد.

*فقه و حقوق اجتماعي

از جمله کتاب های فقه و حقوق اجتماعی معظم له، کتب: «سرچشمه اندیشه(جلد1)»، «سرچشمه اندیشه(جلد2)»، «سرچشمه اندیشه(جلد3)»، «سرچشمه اندیشه(جلد4)»، «الحج(جلد1)»، «الحج(جلد2)» و «گزیده مناسک حج» می باشد.

*اخلاق و معارف اسلامي

کتاب های «نزاهت قرآن از تحریف» و «اسرار الصلوة» از کتاب های ایشان در این موضوع است.

*مفاتیح الحیات شاهکار سبک زندگی

این کتاب شامل احادیثی در شیوه و سیره رفتاری و عملی اهل بیت(ع) است و محوریت آن رفتارهای فردی و اجتماعی مربوط می‌شود.

مفاتیح الحیات از سوی گروهی از نویسندگان حوزه علمیه قم و تحت اشراف آیت الله العظمی جوادی آملی نگاشته شده است.

این کتاب که در سال ۱۳۹۱ منتشر شد با استقبال بسیاری مواجه شد و در طول ۲ سال ۱۵۰ بار تجدید چاپ شد.

مفاتیح الحیات دارای پنج بخش شامل تعامل انسان با خود، تعامل انسان با همنوعان، تعامل مردم و نظام اسلامی، تعامل انسان با حیوان و تعامل انسان با محیط زیست است.

*آشنایی با مقالات حضرت آیت الله جوادی آملی

*مقالات کلامی

«آينده جهان از نظر اسلام»، «نبوت، معجزه، امامت»، «فلسفه حقوق بشر»، «خطوط كلي امامت»، «بررسي براهين معاد و شبهات منكران»، «فلسفه و اهداف حكومت اسلامي»، «نظر ابن سينا درباره نبوت»، «تبيين مباني ولايت فقيه»، «علوم انساني و هماهنگي وحي و عقل»، «مباحثي پيرامون تبيين ولايت فقيه»، «ولايت فقيه و نقش آراي مردم»، «معرفت ديني»، «فطرت در وحي و عقل» و«حكمت قانونگذاري و قانون حكيمانه» از عناوین مقالات کلامی این مفسر قرآن کریم می باشد.

*مقالات عرفانی

«بررسي وحدت شخصي وجود در تمهيد القواعد»، «نيايش سالكان و ره آورد واصلان»، «حكمت عبادت»، «ذكر و حكمت آن»، «راه تحصيل علم حصولي و شهودي»، «شرح حديث «رأس الحكمة مخافة الله»»، «نگاهي اجمالي به برخي از اسرار نماز»، «هماهنگي جلال و جمال الهي»، «تاثير ياد مبدا و معاد در تهذيب نفس» و «هماهنگي عرفان و حماسه» از مقالات عرفانی حضرت آیت الله جوادی آملی می باشد.

*مقالات قرآن شناسی

« تأويل و تفسير»، «اصول كلي شناخت قرآن»، «ادب نقد سيرهٴ تفسيري طبري»، «تفسير به رأي»، «تبيين متعلق باء در بسم اللّه الرحمن الرحيم»، «تفسير قرآن به قرآن و بررسي اعتبار سنّت در تفسير»، «خطوط كلي رسالت قرآن»، «رسالت قرآن كريم»، «سيرهٴ تفسيري استاد علامه طباطبايي (قدّس‌سرّه)»، «قرآن ـ فرقان ـ كتاب»، «سيره تفسيري حضرت استاد»، «نكاتي پيرامون تفسير قرآن كريم» و «قرآن در قرآن» از مقالات قرآن شناسی ایشان می باشد.

*قرآن و عترت

«اقتداي امام خميني در انقلاب به نهضت امام حسين(عليه‌السلام)»، «برابري قرآن با اهل بيت (عليهم‌السلام)»، «خلافت الهي مفسّر قرآن كريم»، «سيري در وصيت نامه امام خميني قدس سره»، «قرآن در نهج البلاغه»، «كوثر قرآن»، «نقش شاعران متعهد در احياي آثار اهل‌بيت(عليهم‌السلام)» و «همتايي حضرت فاطمه و علي (عليهماالسلام)» جزو مقالاتی است که حضرت آیت الله جوادی آملی در باب قرآن و عترت به رشته تحریر درآورده اند.

*معارف

«احكام و حِكم حج»، «تعهّد فرهنگي امام خميني(قدس سرّه)»، «قداست و امنيّت حرم»، «نكاتي پيرامون مسئله ارث»، «اهميت وقف»، «تعهد و تأدّب كارگزار در حكومت اسلامي»، «كرامت در قرآن»، «هدايت در قرآن»، «برخي از ويژگيهاي انسان»، «جايگاه نيت در مناسك حج و عمره»، «گوشه‌اي از اسرار حجّ»، «پيام و شرح پيام مقام معظم رهبري به هزاره اديان»، «حل شبهات و روايات معارض درباره زن» و«نظام حج در اسلام» از جمله مقالات معارف معظم له می باشد.

*فلسفه

«انديشه‌هاي نو بر مبناي حكمت متعاليّه»، «برهان صدّيقين»، «جامعيت حكمت متعاليه»، «شناخت‌شناسي»، «نظام أحسن جهان هستي»، «بُرهان تمانع»، «برهان حركت»، «پيام علمي به همايش ارسطو، پلي بين شرق و غرب»، «سير تكامل فلسفه در اسلام»، «قانون حركت در قرآن»، «نماد و اسطوره»، «تأثير حكما در احياي تفكّر اسلامي»، «مقدمه‌اي بر تبيين براهين اثبات خدا» و «سيره فلسفي استاد علامه طباطبايي» از مقاله های فلسفی ایشان است.