سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» در این نوشتار وظایف والدین در جهت تعلیم و آموزش فرزندان و چگونگی انجام آن را ارائه می دهد.
تعلیم و تربیت در نوجوانی
در دروه نوجوانی، نوع ارتباط میان والدین و فرزند، در شکل گیری و چگونگی هویّت شخصیت فرزندان موثر است. با رشد طبیعی نوجوان، جستجوی معنویِ وی برای دستیابی به معنای زندگی نیز آغاز می شود. به دلیل همین حساسیت ها اسلام توجه و عنایت خاصی به آن داشته است. امام علی علیه السلام در اهمیت این مرحله از زندگی می فرماید: اطاعت از فرامین و دستورات را به مدت هفت سال بر او واجب ساز، پس اگر نجات یافت که چه نیکوست و گرنه خیری در او نیست.
والدین وظیفه دارند در هفت سال دوم زندگی، مقدمات آموزشی و یادگیری کودکان را فراهم سازند و مهارت های لازم را به آن ها بیاموزند. حضرت علی علیه السلام در نامه ای به فرزندش امام حسن علیه السلام می نویسد: قلب نوجوان چونان زمین کاشته نشده، آمار پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده می شود. پس در تربیت تو شتاب کردم پیش از آنکه دلت سخت شود.
تعلیم آموزش فرزند در نوجوانی در سه محور اعتقادی، جنسی و اجتماعی می تواند صورت پذیرد.
تربیت اعتقادی
اعتقادات بخشی از دین اسلام را تشکیل می دهد. میل به این امور به طور فطری در کودکان و نوجوانان وجود دارد. منظور از تربیت دینی، ایجاد روحیه و میل مذهبی در کودک نیست؛ زیرا این میل مانند غرایز دیگر به صورت تکوینی در وجود او نهاده شده است؛ بلکه پدر و مادر وظیفه زمینه سازی برای شکوفایی این امر فطری را بر عهده دارند.
امام سجاد علیه السلام در کتاب رسالۀ الحقوق می فرماید: و تو در قبال سرپرستی فرزند خود مسئولیت داری که او را خوب تربیت کنی و پروردگارش را به او بشناسانی.
تعلیم و تربیت جنسی
اسلام امر تعلیم و آموزش جنسی را در زُمره حقوق فرزندان و از وظایف والدین بر می شمارد. از این رو ائمه معصومین علیهم السلام به مراقبت از فرزندان در این زمینه بسیار توجه کرده اند و توصیه های فراوانی دربارۀ جدا کردن رختخواب خود از فرزندان، جدا کردن رختخواب فرزندان از یکدیگر، پرهیز از بوسیدن دختر و پسر پس از شش سالگی توسط نامحرم شده است. امام صادق علیه السلام می فرماید: دختر همین که به سن شش سالگی رسید، نباید پسربچۀ کوچک او را ببوسد و پسر نیز وقتی به هفت سالگی رسید، نباید زنی او را ببوسد.
تربیت و بلوغ اجتماعی
در سیره ائمه علیهم السلام نخستین وظیفه والدین در پرورش اجتماعی فرزند، یاری کردن او در خودشناسی است. والدین باید به فرزندان بیاموزند که شخصیت خود را فرومایه ندانند و همواره در راه تکامل خود و دیگران بکوشند.
تعلیم و تربیت فرزندان در جوانی
هویت در دوره جوانی انسجام می یابد و مدخلی برای دوره بزرگسالی است. ورود به زندگی اجتماعی – اقتصادی و نقش آفرینی فرهنگی دراین سال ها رخ می دهد. یکی از ویژگی های این دوره، آگاهی یافتن به حلال و حرام الهی است، زیرا دراین سنین، هر کسی باید مسئولیت کارهای خویش را بپذیرد و برای اعمال او ثواب و جزا در نظر گرفته می شود. از وظایف والدین در این دوره می توان به امور زیر اشاره کرد:
مشورت کردن
مشورت کردن با جوان، نشانۀ احترام، تکریم و شخصیت قائل شدن برای او است. مشورت با آن ها، اندیشه و تفکرشان را بارور کرده و استعدادهای نهفته در وجودش را به سوی نوآوری و استقلال فکری هدایت می کند. در سیرۀ امامان معصوم علیهم السلام و پیامبران، مشورت با فرزندان در امور مختلف مشاهده می شود.
انتخاب شغل
از مسائل مهم و اساسی جوان، شغل و مسأله اشتغال او است. اشتغال جوان از این جهت اهمیت دارد که او را از بیکاری و کاهلی که منشاء انحراف اخلاقی و مورد نکوهش اسلام می باشد، خارج می کند و همچنین او را در تأمین معیشت زندگی توانا و شایسته می نماید؛ چرا که فقر اقتصادی در اسلام نهی شده است.
ازدواج فرزندان
تمایلات درونی امر غریزی است که در نهاد همه انسان ها نهفته است و باید با ازدواج در زمان مناسب آن را در جهت خوب و شایسته هدایت کرد.
بنابراین والدین موظف هستند با جدّیت و هویشاری، امور مربوط به ازدواج فرزند خویش را پیگری و براساس معیارهای اصیل اسلامی، همسری شایسته برای وی انختاب کنند.
در روایات اسلامی معیارهای فراوانی برای انتخاب همسر بیان شده که از مهم ترین آنها؛ پرهیزگاری، امانت داری و خوش اخلاقی می باشد.
از بهترین نمونه های مشورت والدین با فرزند، انتخاب همسر است که نمونه هایی در سیرۀ اهل بیت علیهم السلام وجود دارد.
منبع: کتاب سیره خانوادگی ائمه معصومین علیهم السلام
