سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری«حوزه» حوزه های شیعی دربارۀ میراث مکتوب شیعه و آثار گذشتگان خود، چهار وظیفه را می توانند انجام دهند:

 * شناسایی آثار مکتوب و معرفی آن ها به جامعه خود و دیگران؛

* تصحیح و تحقیق انتقادی تراث مکتوب؛

* عرضه آثار گذشتگان به صورت مطلوب و نقد آن ها براساس اسلوب؛

* اجرای پژوهش بر مبنای آثار گذشتگان؛ یعنی قبل از هر پژوهشی باید دید پیشینیان چه کارهایی انجام داده و کار را به کجا رسانده اند و بر مبنای آن، پژوهش خود را ادامه داد؛ نه این که بدون توجه به پیشینه پژوهش، آن را از صفر آغاز کرد؛ کاری که متأسفانه به سنت نادرستی در بین حوزویان تبدیل شده است و می توان آن را صفرپژوهشی نامید.

متأسفانه باید اذعان کرد که حوزه ها تاکنون در اجرای وظیفۀ نخست خود به درستی موفق نبوده و آثار مکتوب پیشینیان خود را به خوبی شناسایی و معرفی نکرده اند؛ در حالی که گذشتگان کار خود را به بهترین نحو انجام داده اند؛ آن هم در دورانی که نه فهرستی بود و نه امکانات امروزی.

براساس آمارهای موجود، در دورۀ 25 ساله قبل از انقلاب اسلامی، از هر صد کتاب و مقاله که دربارۀ اسلام به زبان های مختلف نوشته شده، 98 درصد متعلق به اهل سنت و تنها 2 درصد آن متعلق به غیر اهل سنت بوده است؛ حتی کتب مربوط به شیعه اثناعشری بسیار کمتر از کتب زیدیه و اسماعیلیه بوده است.

پس با توجه به این وضعیت، ضرورت دارد که تراث علمی پیشینیان خود را به دقت شناسایی کنیم؛ به چند دلیل:

اولاً، همۀ نُسخ خطی و تراث مخطوط شیعه در کتابخانه های عمومی نیست؛ بلکه بسیاری از آن ها در کتابخانه های شخصی است که بسیاری فهرست نشده و آن ها که فهرست شده، مغلوط است.

ثانیاً، تراث شیعه در کتابخانه های مختلف دنیا پخش است؛ اما به درستی شناسایی نشده اند. نسخه های شیعی بسیاری در کتابخانه های عبدالعزیز مدینه، کتابخانه حرم مکی و کتابخانه مسجدالنبی هست که تنها برخی از آن ها شناسایی شده اند.

ثالثاً، برخی اطلاعات و نکات تاریخی مربوط به شیعه در میان تراث شیعی یافت نمی شود؛ بلکه باید آن ها را در کتب اهل سنت جستجو کرد؛ مانند ماجرای دستگیری شهید ثانی در مکه مکرمه و هنگام طواف و انتقال ایشان به استانبول. اخیراً یک آمریکایی نسخه ای خطی در یکی از کتابخانه های استانبول ترجمه و منتشر کرده که سفرنامه یکی از علمای سنّی به نام قطب الدین نهروالی است. در این اثر شرح دستگیری و انتقال شهید ثانی به استانبول و حتی محاکمه و قتل شهید ثانی گزارش شده است.

این وقایع در هیچ یک از کتب شیعی نیامده است. بنابراین نکات دقیقی از تاریخ شیعه در مخطوطات و تراث شیعه و سنّی در کتابخانه های مختلف دنیا هست که تاکنون توجهی به آن ها نشده و مغفول مانده است.

منبع: نمایه، چکیده نشست های علمی حوزوی، دفتر چهارم، استاد: رضا مختاری.