سرویس علمی فرهنگی «حوزه»: درادامه معرفی اصحاب امیر مومنان علی (ع) به معرفی یکی دیگر از این شخصیت های  بزرگ  وشجاع  می پردازد .

صعصعه فرزند صوحان و کنیه اش ابوطلحه یا ابوعمرو بود و نسبتش با پانزده واسطه به عبد القیس از بزرگان قبیله ربیعه می رسید و از همین جهت به او صعصعه بن صوحان عبدی گفته اند.

اولین کسی که از این طایفه اسلام آورد عمرو بود که به دستور یکی از رؤسای این قبیله به نام منذر بن عائذ خدمت پیامبر(ص) رسید تا از میزان علم آن حضرت آگاهی یابد. او پس از شرفیابی به خدمت رسول خدا(ص) مسلمان شد و در برگشت ماجرا را برای منذر بیان کرد. او نیز مسلمان شد و پس از چندی منذر خود به محضر پیامبر(ص) آمد.

این طایفه عموما در کوفه زندگی می کردند؛ صعصعه نیز اهل کوفه بود و در یکی از محله های اطراف آن، روزگار می گذراند.

* خاندان

مطالعه حالات چهار فرزند صوحان (زید، عبدالله، سیحان و صعصعه) فضایی آکنده از عشق علی علیه السلام در این خاندان را به تصویر می کشد. تنها در جنگ جمل، سه برادر (صعصعه، زید و سیحان) حضور داشتند و سیحان پرچم دار بود. وقتی او به شهادت رسید، زید پرچم را به دست گرفت و چون شهید شد، صعصعه پرچم را برافراشته نگاه داشت. فصاحت و بلاغت، خصوصیت دوم این خاندان بود. دانشمندان تاریخ، عنوان «خطبا» را از ویژگی های این خانواده دانسته اند.

* ویژگی ها

صحابی خاص:

 امام صادق علیه السلام فرمودند: «هیچ یک از همراهان علی علیه السلام حق آن حضرت را نشناخت، مگر صعصعه و یاران صعصعه».

شاعر:

 سرودن شعر یکی دیگر از ویژگی های صعصعه به شمار می رود. نمونه آن منظومه ای است که در رثای مولایش علی علیه السلام سرود.

شجاعت:

مقاومت وی در برابر انحراف های بعضی از مدعیان خلافت، از جمله معاویه و حضور در سه جنگ بزرگ (جمل، صفین و نهروان) که گاه سمت فرماندهی را بر عهده داشت، گویای شجاعت اوست.

مورد اعتماد:

علی علیه السلام چاه ها، قنوات و اموال زیادی برای محرومین وقف کردند. هنگامی که وقفنامه می نوشت، عده از را شاهد می گرفت و صعصعه بن صوحان از جمله آن شاهدان بود.

رهبری قوم:

 درباره صعصعه نوشته اند: «و کان سیداً من سادات قومه»؛ او یکی از بزرگان قوم خود بود.

در کنار علی علیه السلام:

 صعصعه به عنوان یاری صادق، همواره در کنار امیر مؤمنان علیه السلام حضور داشت.

* آشنایی با معارف اهل بیت علیهم السلام

روزی علی علیه السلام در مورد خروج دجال و اوصاف او سخنانی فرمود و در ضمن آن بیان داشت: قاتل دجال همان است که عیسی علیه السلام پشت سرش نماز می گزارد. یکی از حاضران به نام نزال بن سبره به صعصعه گفت: مقصود از این فرد کیست؟ صعصعه پاسخ داد: کسی که عیسی علیه السلام به او اقتدا می کند، دوازدهمین فرزند از عترت پیامبر(ص) است و نهمین فرزند از فرزندان حسین علیه السلام و او خورشیدی است که از مغرب این جهان، از بین رکن و مقام طلوع خواهد کرد و زمین را از وجود ظالمان پاک و عدالت را آنچنان حاکم خواهد کرد که هیچ کس بر دیگری ظلم نکند.

* تبعید

او در مقابل انحراف از سنت پیامبر(ص) و بی عدالتی ها آرام نمی گرفت، از این رو، حاکمانی که سخنانش را تاب نمی آوردند، راهی جز تبعید او نداشتند. صعصعه دوبار تبعید شد، زمانی توسط عثمان از کوفه به شام و زمانی دیگر به دستور معاویه از کوفه به بحرین.

* با پیامبر(ص)

در این که صحابی پیامبر(ص) به چه کسی گفته می شود، نظریه های گوناگونی وجود دارد، چنانچه صحابی آن حضرت را کسی بدانیم که از ایشان حدیث نقل کرده، یا در غزوات شرکت داشته است، صعصعه جزو اصحاب نخواهد بود، زیرا وی در آن زمان خردسال بود. ابن عبدالبر و ابن اثیر می گویند: او در زمان پیامبر(ص) مسلمان بود، ولی آن حضرت را ندید؛ زیرا در آن زمان خردسال بود.

* تشییع پیکر علی علیه السلام

صعصعه بن صوحان از جمله کسانی بود که در نیمه های شب در تشییع پنهانی جنازه مطهر امیرمؤمنان علی علیه السلام شرکت کرد. وقتی حضرت را دفن کردند، نزدیک قبر مطهر آمد، یک دست بر قلب خود گذاشت و با دست دیگر مشتی از خاک قبر برداشت و بر سرش ریخت و گفت: «پدر و مادرم فدای تو یا امیرمؤمنان! گوارا باد بر تو که پاکیزه به دنیا آمدی؛ شکیبایی ات زیاد و جهادت بزرگ بود...». بعد از این سخنان، صعصعه و همراهانش به شدت گریستند و به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام و سایر فرزندان علی علیه السلام تسلیت گفتند.

*دیدگاه عالمان

دانشمندان رجال و حدیث شیعه و سنی او را صحابی خاص علیه السلام و فاضل و متدین توصیف کرده اند. علامه حلی او را «فرد موثق» می داند و گوید: او عظیم القدر و از اصحاب علی علیه السلام است. ذهبی دانشمند نقاد اهل سنت پس از آنکه از صعصعه بسیار تمجید می کند، می نویسد: «ابن سعد و نسائی نیز وی را جلیل القدر می دانند، ولی جوزانی، صعصعه را جزو افراد ضعیف در نقل حدیث و از جمله خوارج می داند و این غلط است».

* مسجد صعصعه

مسجد صعصعه بن صوحان یکی از مساجد مهم کوفه است. محدث بزرگ، شیخ عباس قمی می نویسد: مسجد صعصعه از مساجد شریفه کوفه است و جماعتی امام زمان(عج) را در ماه رجب در آن مسجد مبارک مشاهده کرده اند. سید بن طاووس و شهید اول و دیگران، اعمال مخصوص این مسجد را در کتاب های خود متذکر شده اند.

* غروب

تاریخ نگاران رحلت صعصعه بن صوحان را در حدود سال 60 ه.ق در کوفه (در زمان معاویه) نگاشته اند. بنابراین با توجه به این که او در زمان پیامبر(ص) خردسال بود، می توان سن وی را در زمان فوت حدود 60 سال یا بیشتر دانست.

(سید جعفر ربانی)