به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، امروزه مطالعات ادیان، از مطالبات فکری جوامع دینی به شمار آمده و حوزه های فکری بسیاری را به خود فراخوانده است. تأسیس رشته های علمی فراوان با محوریت مطالعات ادیان در بسیاری از مراکز و مؤسسات علمی دنیا، نوعی پاسخ به این مطالبه است. در این زمینه می توان به رشته های مهمی همچون دین شناسی اشاره کرد

رویکردهای متفاوتی در مطالعات ادیان وجود دارد که برخی از آنها بدین شرح است:

رویکرد اول، مطالعات ادیان را به مثابه یک جریان تاریخی در برابر الحاد می داند. در این رویکرد، باید دید که چگونه می توان نگاه تعاملی را در مطالعات ادیان توسعه داد و برگزاری نشست ها، مباحثات و گفت و گوهای علمی بین ادیانی را ضرورت فراوان بخشید.

رویکرد دوم، دین الهی را برابر ادیان ساختگی یا بدعت گذار قرار می دهد. امروزه در دین شناسی غربی با پدیده ای مواجه هستیم که بر هر فرقه ای، مانند بهائیت، نام دین می گذارند. بنابراین، اوّلا لازم است در این زمینه دین را درست تعریف و تبیین کرد.

ثانیا با مراکزی مثل واتیکان که اسلام را به عنوان یک دین الهی به رسمیت می شناسند، تعامل و گفت وگو کرد که هر عقیدۀ ساختگی در جهان به نام دین مطرح نشود. ثالثا در مطالعات ادیان، باید نشان داد که کدام دین، ساختگی است؛ از جمله پروتستان در مسیحیت که چیزی شبیه بهائیت در اسلام است.

رویکرد سوم، مطالعه دین را به مثابه فرهنگ می شمرد. طبق این رویکرد، در میان نخبگان و غیر نخبگان، چرخشی به سمت دین فرهنگی در حال وقوع است. بر اساس قراین موجود، مردم در آینده، گرایشی فرهنگی به دین خواهند داشت. بنابراین اگر در این مطالعات دینی _ فرهنگی پیش نیفتیم، ممکن است از ما سبقت بگیرند؛ همچنان که کشورهایی مثل عراق، مراکش و ترکیه در تحقیقات پیرامون معماری اسلامی از ما جلوتر هستند؛ مثلا پانزده سال است که آقاخان دانشگاه مطالعات فرهنگی _ اسلامی را با نگاه کاملا تکثرگرایانه و با رویکرد مسائل فرهنگ جهان اسلام راه اندازی کرده است. در این مرکز، افراد بسیاری از یهودی، مسیحی، بهایی، مسلمان، شیعه، سنی و اسماعیلی درس می خوانند.

افزون بر رویکردهای یادشده، چند نکته دیگر نیز در حوزه مطالعات ادیان ضرورت دارد؛ از جمله:

یک. داشتن نگاه تاریخی: فقدان این نگاه، از خلأهای موجود در مطالعات ادیان به شمار می رود.

دو. دست یابی به فهم همدلانه: این ضرورت، در مطالعات مربوط به مدخل نویسی، بیشتر به چشم می آید. در این حوزه لازم است نگاه اسلامی و نگاه دیگران را با هم در نظر بگیریم.

سه. بازنمایی حقایق: حقایق بسیاری در منظومه دینی ما نهفته است که بازنمایی آنها اهمیت و ضرورت بسیار دارد؛ مثلا اروپا گذشتۀ خود را درباره جنگ های صلیبی پنهان می کند؛ در حالی که کشتار و ظلمی که در این جنگ ها واقع شده، دو سویه بوده است و دست کم مسلمانان و مسیحیان در این زمینه برابر هستند.

منبع: نمایه، چکیده نشست های علمی حوزوی، دفتر چهارم. استاد: حسن طارمی