به گزارش خبرگزاری «حوزه»، مراکز علمی و تخصصی حوزه های علمیه و به طور خاص انجمن های علمی حوزه در سال های اخیر منشا اتفاقات و تحولات ارزشمندی در عرصه تولید و نشر علم و همچنین گفتمان سازی در مقولات علمی و پژوهشی کشور بوده اند و گرچه برخی از آن ها بسیار نوپا بوده اند اما نشان داده اند که می توانند حرف های بسیاری برای گفتن در آینده داشته باشند.

با این حال بی شک برای تقویت آن ها در مسیر نیل به اهداف مورد نظر باید به یک سری بایسته ها و الزامات توجه داشت که به همین بهانه با حجت الاسلام و المسلمین سید صمصام الدین قوامی، رئیس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی و امام جمعه پردیسان که دست بر قضا ، خود از جمله اساتید و صاحب نظران مبرز مراکز و نهادهای تخصصی حوزه است، گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه می آید.

برای آغاز بحث بفرمایید که از نگاه شما، انجمن های علمی حوزه چگونه می توانند به شکوفایی و پویایی علمی و تحقیقاتی هر چه بیشتر حوزه های علمیه کمک کنند؟!

به هر حال انجمن های علمی در طول چند سال گذشته با وجود آن که بیشتر آن ها چندان سابقه زیادی هم نداشته اند و بلکه نوپا بوده اند اما حرکت ها و گام های خوبی برداشته اند.

با این حال به اعتقاد بنده، انجمن های علمی برای موفقیت بیشتر باید اجتهادی شوند به این معنی که در راس انجمن ها یک درس خارج شکل بگیرد که انجمن را تغذیه کند.

در رشته های فلسفه، کلام و تفسیر ، اصول فقه ، حقوق و غیره باید این اتفاق رخ دهد چون اعتقاد ما این است که مفسر هم باید مجتهد باشد همچون علامه جوادی آملی و نیز متکلم نیز باید مجتهد باشد مثل حضرت آیت الله سبحانی ، چرا که تا اجتهاد نباشد نمی شود به قله های موفقیت علمی در قاموس حوزه های علمیه دست یافت.

به عنوان مثال در عرصه فلسفه نیز می بینیم که امام خمینی (ره) ، شهید مطهری و آیت الله مصباح یزدی همگی مجتهد بوده و هستند و موفق بوده اند و به همین خاطر است که فلسفه آن ها می شود فلسفه اسلام و غیر از این اگر باشد می شود تفلسف نه فلسفه اسلامی.

این حرکت تحولی با رویکرد اجتهادی تا چه حد می تواند دغدغه مقام معظم رهبری مبنی بر انقلابی ماندن حوزه های علمیه و نهاد روحانیت را تامین کند؟!

به سوال و نکته بسیار خوبی اشاره کردید. اتفاقاً اگر انجمن های علمی حوزه به این سمت و سو حرکت کنند به محصول کار آن ها در نهایت در اختیار حوزه ای قرار می گیرد که انقلابی است، کما این که رهبر معظم انقلاب نیز چندی پیش فرمودند که حوزه علمیه باید انقلابی بماند؛ انقلابی بودن هم در این جا به این معنا است که ببینیم معظم له از ما چه می خواهند تا بعد به آن عمل کرده و انتظارات ایشان را عملیاتی سازیم.

از سویی مقام معظم رهبری بر تمدن اسلامی تاکید دارند و شکل گیری آن را در سایه توجه جدی به تحول در علوم انسانی می دانند و این دسته از علوم نیز باید به روش اجتهادی در حوزه شکل بگیرد و متحول شود.

همین امر کافی است که بدانیم و به این نتیجه برسیم که انجمن های علمی حوزه هر کدام به اقتضای نوع و جنس فعالیت هایشان، باید بخشی از ماموریت کلان حوزه را در جهت تمدن سازی انجام دهند و در این فرآیند دبیر انجمن های علمی حوزه، این دانش ها را در شکل دهی گروه تمدن ساز متشکل از روسا یا نخبگان این انجمن ها به کار گیرد.

ما اگر می خواهیم تمدن اسلامی تولید کنیم ، طبعاً هر کدام از این انجمن ها باید فرآورده های علمی خود را بیاورد و نگاهشان هم به مقولات کاربردی باشد و صرف جلسه گذاشتن هم نباشد بلکه آن را در جامعه به منصه ظهور و بروز برسانند.

با توجه به سال ها اشراف علمی و فعالیت شما در بنیاد فقهی مدیریت اسلامی بفرمایید که در این رشته علمی نگاه شما به مساله تولید علم و به خصوص دغدغه کاربردی بودن  علوم چگونه بوده است؟!

به لطف الهی ما در رشته مدیریت اسلامی وارد فاز عملیاتی شدیم . اعتقاد من این است که آنچه در کتاب می نویسیم در عرصه عمل باید چکش کاری شده و ایرادات آن رفع شود و بعد وارد مرحله عملیاتی و کاربردی شود ، چرا که اگر وارد حوزه عمل نشویم این تئوری ها چون آزمون پیدا نکرده اند نمی توانند نسخه شفابخش باشند.

چند وقت پیش که حزب الله لبنان جمعی از فضلا و اساتید حوزه را به این کشور دعوت کرده بود و ما هم جزو آن ها بودیم، در آن جا کارشناسان و نخبگان می گفتند که لبنان یک بندر آزاد است مثل دوبی که کالا به آن وارد می شود و دپو شده و بعد به اقصی نقاط جهان فرستاده می شود.

از این منظر آن ها به این نکته اشاره داشتند که اگر دانش وارد لبنان شده و از این جا ترجمه شود زمینه جهانی شدن آن به خوبی فراهم می شود و حرف بنده از این سخن این است که این تعاملات و ارتباطات حوزوی و علمی باید گسترش یابد، کما این که در حال حاضر حزب الله لبنان مرکز تحقیقات استراتژیک راه اندازی کرده و چند دانشگاه و دبیرستان ایجاد نموده و به دنبال تمدن سازی است و برای آن ها اسلامی بودن و کاربردی بودن علوم بسیار مهم است.

از این حیث اگر انجمن های علمی بتوانند ظرفیت خود را به درستی بکار بگیرند و از ظرفیت های دیگر نهادها و مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی در یک فرآیند هم افزایانه بهره مند شوند، نتایج بسیار خوبی رخ خواهد داد ، کما این که در عرصه مدیریت اسلامی برخی از این نتایج در حال رخ نشان دادن است.

مراکز تخصصی حوزه در این میان چگونه و چطور می توانند به ایفای نقش پرداخته و زمینه تمدن سازی را با تکیه بر مساله اسلامی سازی علوم انسانی فراهم سازند؟

در حال حاضر به لطف الهی فضای خوبی در حوزه از این حیث ایجاد شده و انصافاً هم مدیریت حوزه مساعدت و کمک بسیاری می کند و ما هم امیدواریم بر اساس قول هایی که داده شده شاهد راه اندازی مرکز تخصصی مدیریت اسلامی در کنار 13 مرکز تخصصی دیگر حوزوی باشیم.

به هر حال امروز مراکز و نهادهای علمی و تخصصی در حوزه چنان جایگاه و وجاهت و اعتباری پیدا کرده اند که می توانند مددکار نظام اسلامی در عرصه های گوناگون باشند و نهادهای مختلف نظام و دولت می توانند به انجمن ها و مراکز تخصصی حوزه سفارش موضوع بدهند و قطعاً نتیجه این تعاملات و بده بستان ها، بسیار خوب خواهد بود

منتهای مراتب آن چه مهم است این که ما باید مسیر اجتهاد و فقه را دنبال کنیم تا بتوانیم حرف دین و تشیع را به دنیا بزنیم. این که به عنوان مثال از فلسفه سخن می گوییم و قبول هم داریم که فلسفه مبنای فقه است اما نباید از یاد ببریم که کاربرد در فقه است و با نگاهی فقهی و رویکرد اجتهادی است که می توانیم مشکلات دنیای امروز را حل کنیم .

در لابلای صحبتتان ، اشاره ای داشتید به مرکز تخصصی مدیریت اسلامی . چه زمانی این مرکز رسماً راه اندازی شده و اقدام به پذیرش دانش پژوه می کند؟!

این مرکز در مراحل پایانی تاسیس خود قرار دارد که به همت بنیاد فقهی مدیریت اسلامی راه اندازی می شود و بر اساس قولی که مسئولان مراکز تخصصی حوزه ها و شخص حجت الاسلام و المسلمین کلباسی و نیز حجت الاسلام و المسلمین عماد، معاون پژوهش حوزه های علمیه به ما داده اند از ترم بهمن ماه امسال می تواند اقدام به پذیرش کند.

در بنیاد و این مرکز تخصصی هدف ما تربیت مجتهد در عرصه تخصصی مدیریت اسلامی است و اساتید آن ها هم تربیت یافتگان و مدرسان همین بنیاد هستند.

در حال حاضر ما در بنیاد فقهی مدیریت اسلامی 30 استاد داریم  و دانش پژوهان ما نیز حدود چهل نفر هستند، چون ما بر اساس مصلحت سالی تنها سه نفر را پذیرش می کنیم چرا که معتقدیم باید روی کیفیت افراد کار کرد. این رویکرد به این خاطر است که فارغ التحصیل ما ابتدا اجازه تدریس می گیرد ، بعد اجازه نظریه پردازی پیدا کرده و سپس اجازه اجتهاد را اخذ می کند.

گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی