به گزارش خبرگزاری «حوزه»، سلسله نشست های علمی با موضوعات مختلف، به همت مؤسسات و مراکز علمی و پژوهشی حوزه برگزار شده و معاونت پژوهشی حوزه، این نشست ها و مقالات آنها را در قالب «کتاب نمایه» تدوین و در اختیار خبرگزاری حوزه قرار داده است.
آنچه در ذیل می خوانید، چکیده ای از نشست علمی «اعتبار معرفت شناختی خبر واحد در اعتقادات دینی» به همت انجمن معرفت شناسی و سخنرانی استاد: عبدالله محمدی می باشد.
یکی از مباحث چالش برانگیز در فلسفه دین و معرفت شناسی دین، موضوع حجیت خبر واحد در اعتقادات دینی است.
اعتقاد اصولی ها بر آن است که دست یافتن به یقین در عقاید دینی لازم است، اما می توان گفت که یقین تنها معرفت مطلوب در عقاید دینی نیست، بلکه اعتقاد جازم یا همان قطع و اطمینان در این حوزه کافی است.
غفلتی که در علم اصول رخ داده آن است که ظن در اصطلاح فیلسوفان و منطقی ها با ظن نکوهش شده در قرآن، همسان فرض شده است؛ در حالی که ادله مختلفی وجود دارد که این دو ظن با یکدیگر تفاوت هایی دارند.
کسانی که اعتقاد دارند در عقاید دینی باید به یقین دست یافت، خبر واحد را به دلیل ظنی بودن آن شایسته استفاده در عقاید دینی نمی دانند.
با دلایلی می توان گفت که اعتبار خبر واحد اطمینان بخش در عرض قطع است نه در طول آن. بنابراین نیازی به جعل حجیت، امضا و تأیید آن از سوی شارع نیست.
یکی از دلایل مخالفان حجیت خبر واحد دینی در عقاید این است که ظن، بدون جعل حجیت اعتبار ندارد و جعل حجیت تنها در صورتی ممکن است که آثار عملی نسبت به آن در تصور بیاید. ضرورت اثر شرعی تنها زمانی مطرح می شود که علت حجیت خبر واحد را متونی بدانیم که ما را به پذیرش خبر واحد متعبد می سازند. مهم ترین دلیل حجیت خبرواحد، بنای عقلا است. بنابراین اگر دلیل پذیرش خبرواحد بنای عقلا دانسته شود، دیگر ضرورتی برای وجود اثر شرعی طرح نمی شود.
عقلا در معتبر دانستن خبر واحد تفاوتی میان امور عملی و غیرعملی قائل نیستند. همچنین می توان اعتقاد دینی را یک فعل قلبی واجب شرعی دانست که اثر عملی نیز دارد.
یکی دیگر از دلایل مخالفان حجیت خبر واحد این است که در عقاید دینی نیازمند علم به واقع هستیم و علم از روی تعبد حاصل نمی شود؛ بلکه به فراهم بودن مقدمات آن وابسته است.
در پاسخ باید گفت که معتبر دانستن خبر واحد به معنای پذیرش تعبدی آن نیست؛ بلکه نشان دهندۀ وجود سیره ای عقلانی در میان خردمندان جهان است.
گرچه تحصیل علم، تکوینی و غیروابسته به بایدها و نبایدها است؛ اما برای مقدماتی که صلاحیت استفاده و ورود به استدلال را ندارند، می توان قانونی وضع کرد.
حجت بودن خبر واحد به این معنا نیست که آن را به طور کلی بپذیریم؛ بلکه آن را در جمع ادله وارد می کنیم؛ یعنی خبر واحد نیز در جایگاه خود، راهی را که احتمال خلاف در آن می رود به ما می نمایاند.
منبع: نمایه، چکیده نشست های علمی حوزوی.
