به گزارش خبرگزاری «حوزه» موضوع پیگیری مطالبات رهبر انقلاب از حوزه های علمیه در عرصه های مختلف علمی، آموزشی، تهذیبی و اخلاقی و ... موجب شده است که مدیران عالی حوزه های علمیه، با ابزارهای مختلف و برنامه ریزی های مدون به دنبال تحقق این مساله در حوزه باشند؛ ماموریت هایی که قطعا نقش مهمی در تعالی حوزه در عرصه های مختلف خواهد داشت و برآیند و نتیجه نهایی آن پویایی و اعتلای حوزه و حفظ و گسترش روحیه انقلابی در میان حوزویان خواهد بود.
در همین راستا، خبرگزاری «حوزه» در گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین هادی حسینخانی معاون تهذیب حوزه های علمیه به بررسی برنامه های این معاونت در راستای تحقق مطالبات رهبر انقلاب و مراجع عظام تقلید از حوزه در خصوص مباحث اخلاقی و تهذیبی پرداخته است.
* یکی از تاکیدات مهم رهبر انقلاب اسلامی در خصوص اهمیت تقدم تهذیب بر علم در حوزه های علمیه است، معاونت تهذیب حوزه های علمیه در این زمینه چه اقدماتی را انجام داده است؟
معاونت تهذیب به ویژه در سال های اخیر در عرصه تربیت اخلاقی متمرکز شده است.
در خصوص تاکیدات رهبر انقلاب مبنی بر تقدم تهذیب بر علم آموزی، چند فعالیت مهم انجام شده است؛ نخستین فعالیتی که در این زمینه صورت گرفته، طراحی دوره های میثاق طلبگی است؛ این مساله به عنوان یکی از خلأهای جدی در حوزه های علمیه احساس می شد؛ زیرا زمانی که فردی وارد حوزه می شد؛ اولین برخورد او با برنامه های تربیتی حوزه نبود، بلکه آشنایی اولیه او با برنامه های تحصیلی و آموزشی حوزه بود، بنابراین دوره میثاق طلبگی برای داوطلبان ورود به حوزه برگزار شد تا ابتدا داوطلبان با چشم انداز نظام تعلیم و تربیت حوزه آشنا شوند و بدانند هدف از تحصیل درحوزه چیست و به چه منظوری در این راه قدم نهاده است؛ این دوره باعث می شود، داوطلب ابتدا با برنامه های تهذیبی حوزه آشنا شود؛ خوشبختانه عوامل موثر در تربیت طلاب در اختیار است که از مهمترین آنها مدیران مدارس می باشند.
مدیران مدارس بیشتر به جنبه های آموزشی نظر دارند و از آنجا که اصلی ترین مطالبه از آنها آموزشی است؛ بیشترین وقت را از مدیران می گیرد و به همین دلیل ممکن است در جهات تربیتی، کمتر وقت بگذارند.
بنابراین از سال 94 طرح تربیتی مدیران، برنامه ریزی و اجرا شد و مدیران مدارس علمیه کشور در هر استان، در کارگاه یک روزه با عنوان "جهاد تربیتی مدیران" شرکت می کنند و نقش آفرینی تربیتی آنها مورد تاکید قرار می گیرد؛ در این کارگاه ها به این مساله توجه داده می شود که مدیران باید به همان میزان که به مسایل آموزشی توجه دارند به جهات تربیتی نیز اهمیت دهند.
همچنین تأکید براولویت دادن به شاخص‌های تهذیبی در پذیرش طلاب ، جذب و گزینش اساتید، مدیران و کارمندان حوزوی، «تقویت گفتمان تقدم تهذیب بر علم‌آموزی» و «توسعه کمّی و کیفی اعزام اساتید اخلاق» و ... از دیگر فعالیت ها در این زمینه می باشد.
در همین ارتباط در استان های مختلف معاونین تهذیبی داریم که متکفل این امور هستند و برای تقویت بنیه تهذیبی آنها نشست های هم‌اندیشی برگزار می شود که این نشست ها در هر سال، سه مرحله برگزار می شود و اخیراً سیزدهمین نشست آن در استان اصفهان برگزار شد. در این نشست علاوه بر انتقال مسائل تهذیبی معاونت تهذیب ستاد به استان ها، تبادل برنامه و تجربه خوبی نیز بین مراکز استان ها انجام شد
.
* از دیگر مطالبات رهبر معظم انقلاب در خصوص توجه به معنویات و اخلاق در حوزه ، همچنین توسعه درس اخلاق ویژه طلاب مستعد و جوان است؛ معاونت تهذیب در این زمینه چه اقداماتی انجام داده؟
در خصوص توجه به معنویات و اخلاق در حوزه ، نظام جامع تهذیب حوزه های علمیه تهیه شده و در جلسه ای که در همین راستا تشکیل شد در حال بررسی نهایی برای طی مراحل تصویب می باشد.
کار دیگری که در این زمینه صورت گرفته و با تدبیر مدیر حوزه های علمیه نیز به سرانجام رسید، تشکیل شورایی با عنوان "شورای مشورتی تهذیب" با حضور مسئول دبیرخانه شورای عالی حوزه، مشاور مدیر حوزه ، مدیر حوزه علمیه استان قم، معاونت تهذیب و معاونت آمار و بررسی حوزه های علمیه است که ماموریت اصلی آن طراحی برنامه های تهذیبی برای گسترش این مباحث در سطح کشور و استان قم است. در قدم اول اساتید اخلاق حوزه علمیه قم شناسایی شدند و قرار است با برنامه ریزی که شده، در سال 95 شاهد جهشی در برگزاری دروس اخلاق در حوزه علمیه قم باشیم؛ علاوه بر اینکه اساتید سایر دروس هم باید زمانی را برای طرح آیات اخلاقی اختصاص دهند.
همچنین دوره هایی با عنوان "ضیافت ملکوت" در زمان فراغت طلاب برگزار می شود که تمرکز آن بر فعالیت های اخلاقی است و افرادی که تمایل دارند، در فرصت فراغت خود در مباحث اخلاقی متمرکز شوند؛ در همین زمینه 9 دوره از سال 91 تا کنون برگزار شده است.
اعزام اساتید اخلاق به سراسر کشور از جمله برنامه های دیگر این معاونت است به ویژه استان هایی که طلاب از نعمت حضور گسترده اساتید اخلاق به میزانی که در قم حضور دارند، بهره مند نباشند.
سال گذشته از سوی این معاونت، 350 نفر روز اعزام به مدارس علمیه و استان های مختلف انجام شد؛ در همین زمینه به دنبال آن هستیم از نظر کیفی و کمی اعزام اساتید اخلاق روال بهتری پیدا کند و از اساتید استان ها نیز استفاده شود. کتاب هایی در زمینه های اخلاقی و تربیتی در معاونت تهذیب طراحی و چاپ شده و قرار است در اختیار اساتید قرار گیرد؛ از جمله می توان به کتاب" طراوت بندگی" اشاره کرد؛ این کتاب شرح بیانات اخلاقی رهبر معظم انقلاب اسلامی است و20 کتاب اخلاقی و تربیتی دیگر نیز در دست تدوین است که در آینده منتشر شده و در اختیار طلاب قرار خواهد گرفت.
همچنین 26 مورد نرم افزار در زمینه اخلاقی و تربیتی در این مجموعه طراحی و تولید شده است.
* از دیگر مطالبات رهبر انقلاب، در امور تهذیبی طلاب، بیان شرح حال بزرگان اهل تهذیب و اهل اخلاق است؛ این معاونت در این مورد چه اقداماتی انجام داده است؟
رهبر انقلاب بیانات مهمی در زمینه الگوسازی برای فعالیت های تهذیبی طلاب بیان کردند و در خصوص شرح حال بزرگان اهل تهذیب تاکید فراوانی داشتند؛ به لطف خداوند تقریبا جهت گیری تدوین کتاب های معاونت تهذیب به همین سمت پیش می رود تا این الگوها را بتوانیم بهتر معرفی کنیم. نخست سه کتاب در زمینه شرح حال بزرگان و اساتید اخلاق منتشر کردیم که در این کتب به شرح حال تهذیبی امام راحل(ره) ، آیت الله العظمی مرحوم بهجت و مرحوم آیت الله قاضی طباطبایی پرداخته شده است؛
در همین زمینه پنج نرم افزار قله های تهذیب تهیه شده و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است؛
همچنین برای 23 نفر از اساتید اخلاق پژوهش هایی انجام شده است که این پژوهش کامل شده و در حال حاضر در مرحله تدوین قرار گرفته و قرار است به صورت موضوعی شرح حال آنها را در این زمینه عرضه نمائیم .
در همین زمینه کتاب هایی تحت عنوان الگوهای خانواده اخلاقی آماده شده و در دسترس قرار دادیم؛ کتاب جهاد تربیتی مدیران آماده انتشار است؛ در این کتاب الگوهای مدیریت مدارس علمیه معرفی شده و در زمینه اساتید ، همسران و... نیز کتبی در دست انتشار است که هدف از انتشار این کتب معرفی این الگوها برای طلاب است تا بتوانند راه و رسم آینده خود را در این مسیر نورانی بهتر تشخیص دهند
.
* رهبر انقلاب بر لزوم گسترش عرفان عملی طلاب و سلوک طلبگی و از جمله تهجد و نماز شب در میان حوزویان به خصوص طلاب جوان تاکید فرمودند، در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است؟
نماز شب یکی از مسایل بسیار مهمی است که نقش مهمی در سلوک اخلاقی طلاب دارد؛ رهبر معظم انقلاب نیز روی این مساله تاکید بسیاری دارند؛ قطعا اگر نماز شب در بین طلاب گسترش پیدا کند حوزه های علمیه از نظر اخلاقی رشد فزاینده و وسیعی خواهند داشت؛ در همین زمینه طرح گسترده ای برای نماز شب و تهجد (نظام جامع تهجد) تهیه شده که اخیرا کامل شده است و در کنار آن کاری را نیز به صورت نمادین برنامه ریزی کردیم که در معاونت تهذیب برخی از استان ها اجرا می شود؛ در همین زمینه طرحی با عنوان مهمانی ملکوت برگزار می شود که براساس این طرح در روزهای ولادت و شهادت های معصومین (ع) یعنی در هر ماه یک مورد تجمع طلاب در حرم حضرت معصومه(ع) برگزار می شود و طلاب از قبل از نماز صبح در حرم حضور می یابند و این لحظات نورانی را به تهجد و نماز شب می گذارنند و پس از اذان، نماز جماعت برگزار می شود و از محضر یکی از اساتید نیز بهره مند می شوند و سرانجام برای صرف صبحانه، میهمان سفره کریمانه کریمه اهل بیت(ع) خواهند بود. این برنامه به صورت نمادین برگزار می شود ولی زمینه انس هرچه بیشتر طلاب با نماز شب را فراهم می کند.
در همین راستا یک مجموعه نمایشگاهی چهل پوستری تحت عنوان "قنوت دل" در زمینه آثار نماز شب در زندگی طلبگی آماده شده که می توان از آنها برای برپایی نمایشگاه های مرتبط با توسعه و ترویج فرهنگ نماز شب در سراسر کشور بهره برد.
* یکی دیگر از مطالبات رهبر معظم انقلاب از حوزه های علمیه در بخش تهذیبی، آشنایی با علوم انسانی رایج، مبتنی بر جهانبینی و تفکرات اسلامی است؛ در این رابطه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
این مساله از مطالبات جدی رهبری می باشد و اگرچه این بحث بیشتر به معاونت پژوهش و آموزش برمی گردد ولی برای تامین نیاز خود در این زمینه اقدامات مختلفی انجام داده ایم از جمله پیگیری ایجاد رشته های مرتبط مانند رشته مشاوره اسلامی را که برای اولین بار در سطح کشور پیشنهاد شد و مسیر آن هم طی شده و پس از تصویب ، رشته مرکز تخصصی امام خمینی در سال 93 آغاز به کار کرد؛ چهارگروه دانش پژوه در این مرکز تخصصی فعالیت می کنند که در زمینه اسلامی کردن این رشته و ارایه مشاوره اسلامی پژوهش های موثری انجام داده اند.
رشته تعلیم و تربیت اسلامی از دیگر مطالبات جدی رهبری است که با همکاری جامعه المصطفی(ص) عناوین درسی این رشته آماده شده تا در این رشته بتوانیم طلاب متخصص در زمینه مدیریت تربیتی پرورش دهیم؛ پیشنهاد آن به معاونت آموزش داده شده و امیدواریم این برنامه در سطح مناسبی اجرا شود.
* رهبر انقلاب تاکید بسیار بر خودسازی طلاب جوان داشته اند و بیان کردند که طلاب باید خود سازی را از سن جوانی آغاز کنند و اشاره به توسل و ترویج تشرف به اماکن مقدسه را داشتند ؛ در این مسیر فعالیتی انجام شده است؟
برنامه هایی که عرض کردیم، بیشتر قشر جوان حوزه را در بر می گیرد، ولی سعی جدی داریم با ابزارهای مختلف ارتباط جوانان با اهل بیت(ع) را تقویت کنیم؛ از سال 93 طرحی با همکاری مرکز خدمات حوزه اجرا شد و طی آن طلابی که مفتخر به تلبس به لباس شریف روحانیت شدند به همراه خانواده در یک برنامه زیارتی مشهد مقدس شرکت می کنند؛ این برنامه که تاکنون 37 دوره آن برگزار شده، در مجموعه فرهنگی ولایت مشهد اجرا و علاوه بر اینکه طلاب از فیض زیارت اهل بیت(ع) بهره مند می شوند، دوره هایی در ارتباط با وظایف طلاب و روحانیت برای طلاب و همسران آنها برگزار می شود و قطعا این برنامه طلاب را در زمینه عمل به رسالت خطیر خود کمک نموده و عزم آنها را برای طی این مسیر نورانی استوارتر می سازد.
همچنین دوره های تهذیبی مختلفی در جوار حرم نورانی و ملکوتی امام رضا(ع) برگزار شده ( حدود 74 کارگاه ) و خواهد شد که عمده آنها در زمینه اخلاقی و مشاوره ای است.
* قداست لباس روحانیت از جمله تاکیدات مهم رهبر انقلاب و همچنین مراجع عظام تقلید است که در این خصوص شاهد تاکیدات بسیاری
از سوی این حضرات بوده ایم؛ آیا در این زمینه یعنی حفظ شان و قداست این لباس مقدس فعالیتی انجام شده است؟
قدم های مثبتی در زمینه سامان دهی در خصوص لباس روحانیت برداشته شده ؛ در همین زمینه آیین نامه 745 شورای عالی حوزه ضوابط خاصی برای افرادی که داوطلب ملبس شدن هستند تعیین کرده است؛ هدف اصلی این آیین نامه سامان دادن به وضع ملبس شدن در حوزه می باشد؛ البته در گذشته ضابطه خاص و تعریف شده قانونی در این زمینه وجود نداشت، لذا آیین نامه این امر را از بی ضابطی خارج کرده و معاونین تهذیب در استان ها هم به شکل جدی در این خصوص نظارت دارند.
در کنار آن، کارگاه هایی برای افرادی که داوطلب ملبس شدن به لباس روحانیت هستند برگزار می شود و در این کارگاه ها بایسته های مرتبط با رسالت روحانیت بیان می شود؛ در این کارگاه ها، هم شیوه های بیان احکام بیان می شود و هم مطالبی که باید به یک طلبه ملبس ارایه شود، بیان می گردد؛ در این کارگاه ها به این مبحث اشاره می شود که چه اموری را باید انجام دهیم و در این لباس از چه مواردی باید فاصله بگیریم.
همچنین دراین راستا نیز محصولاتی اعم از کتب و بروشورهای مفهومی و کتابی تحت عنوان « لباس روحانیت در نبرد نمادها» آماده شده ؛ بعضی کتب دیگر نیز از چاپ خارج شده که از جمله آنها می توان به تاج آسمانی که مرتبط با سخنان رهبری در خصوص لباس روحانیت است اشاره کرد.
بروشورهایی از جمله «کوچک های بزرگ» و «رسم سربازی» نیز در این زمینه منتشر شده و مجموعه نمایشگاهی تحت عنوان لباس آسمانی با چهل پوستر آماده شده است که در مراسم جشن تلبس، فضای مجموعه را با رهنمودهای مراجع تقلید مزین می کند.
دوره‌های تابستانی «ضیافت ملکوت» با عنوان زی طلبگی مطالب مرتبط با زی طلبگی و آنچه بایسته لباس طلبگی است را برای طلاب بیان می کند؛ که تاکنون 11 دوره از تابستان 91 تا 94 برگزار شده، همچنین در خصوص احراز شایستگی های افراد برای ملبس شدن مصاحبه هایی از طلاب انجام می شود و در این زمینه کارگروهی در زمینه سوالات مصاحبه شکل گرفته تا سوالات مصاحبه به صورت هماهنگ و تخصصی باشد.
* یکی از مسایل مهمی که در خصوص حوزویان و نشاط روحیه علمی درطلاب وجود دارد، مساله روحیه و نشاط جوانی است؛ رهبر معظم انقلاب در این خصوص فرمودند که طلبه بايد منشأ اميد و شور و نشاط و تحرك باشد؛ اقدامات معاونت در این زمینه چه بوده است؟
اگر کارگاه هایی با عنوان مدیریت تحصیلی داشته باشیم که طلاب مطالعه و تدریس خود را مدیریت و ساماندهی کنند انگیزه ای که ایجاد می شود شور و نشاط ایشان را برای ادامه تحصیل بیشتر می کند.
در زمینه مدیریت خانواده در حال برگزاری کارگاه هایی هستیم که طلاب را با نوع تعامل با همسر و فرزند و اقوام و.... آشنا می کند؛ اینکه چگونه همسر خود را انتخاب کند و با چه ویژگی های دست به انتخاب و ازدواج بزند؛ طبیعتا اگر انتخاب خوبی انجام شود، انگیزه تحصیلی او افزایش پیدا می کند و در این زمینه جهات تحصیلی او نیز تقویت می شود کارگاه های متخلفی از جمله 1400 کارگاه در استان های مختلف برگزار شده، لذا مشاوران مختلفی را در این جهت اعزام می کنیم که مشاوره های فردی را به طلاب ارایه می دهند و حتی اگر طلبه ای نتواند در این کارگاه ها حضور پیدا کند و یا کسالتی پیدا کرد، این مشاوره ها به شکل فردی انجام می شود.
همچنین در این زمینه نرم افزارهایی را که شامل 5 نرم افزار (طلبه موفق ، ازدواج موفق ، زندگی موفق ، استاد موفق و مشاور موفق ) می باشد تولید و در اختیار طلاب قرار گرفته و دوره های تابستانه نیز در این زمینه برگزار می گردد.
*زی طلبگی از جمله مهمترین مطالبات رهبر معظم انقلاب و مراجع عظام تقلید است؛ اعراض از زخارف دنيا و رعایت ساده زیستی از جمله مطالبات مهم در این عرصه می باشد؛ این معاونت برای نهادینه سازی این مساله چه اقدماتی انجام داده است؟
ارزشی که توسط حضرت امام(ره) روی آن تاکید بسیاری داشتند و سپس رهبر معظم انقلاب نیز روی آن تاکید دارند این است که حساب روحانیت با بقیه اقشار جامعه متفاوت است؛ ممکن است کسی قاضی باشد و روحانی هم باشد و یا در شغل دیگری حضور داشته باشد که به حسب زحمتی که کشیده و تخصصی که داشته بتواند بهترین ماشین یا بهترین منزل را برای خود تهیه کند، ولی این نکته را نباید از نظر دور داشت که روحانیت همیشه، مربی جامعه است و اگر بخواهد همچون افراد طبقات مرفه زندگی کند، شان روحانیت او کمرنگ می شود و ضمن اینکه هرمقدار به سمت تجمل حرکت می کند از معنویت دور می شود؛ رهبر معظم انقلاب در همین زمینه فرمودند، به هر میزان که به سمت تجمل حرکت می کنید زیبایی های واقعی را کمتر حس کرده و از این انوار فاصله بیشتری می گیرید؛ در شرایطی که متاسفانه دوران رکود اقتصادی است و این مساله در زندگی مردم نیز خود را نشان داده است روحانیت باید با مردم همدردی داشته باشند و با مردم حرکت کنند؛ اگر یک روحانی به حسب شغلی که فارغ از فضای روحانیت دارد به مالی نیز رسید باید بداند اگر به سمت تجمل برود آن وقت سخنانی که به مردم در خصوص زهد و دوری از دنیا می گوید با واکنش های خاص مردم مواجه می شود؛ فاصله گرفتن از متن جامعه و مردم زیبنده روحانیت نیست و هیچ گاه نیز نباید چنین مساله ای رخ دهد.
و این معاونت در راسای تحقق این امر ترویج زهد و ساده زیستی به وسیله ارائه شرح حال بزرگان ( کتب و نرم افزار های قله‌های تهذیب ) ، تولید کتاب الگوهای خانواده اخلاقی و توجه ویژه به ترویج زهد و ساده زیستی در جلسات اخلاق را در دستور کار دارد.
* در آمایش سرزمینی حوزه های علمیه جایگاه واحدهای مشاوره ای و اخلاقی چگونه ترسیم شده است؟
طرح آمایش هنوز به نتیجه قطعی نرسیده و آنچه مورد نظر بود، آن است که بتوانیم در ساحت های مختلف مراکز مشاوره داشته باشیم که طلاب و خانواده های آنها بتوانند از خدمات مشاوره ای استفاده کنند ، همچنین مراکزی برای رشد فرهنگی خانواده ها وجود داشته باشد که بتوانند مشاوره های لازم را در امور مختلف به آنها ارایه کنند زیرا خانواده های طلاب رکن مهمی در فعالیت های تبلیغی و تهذیبی و تحصیلی آنها به شمار می آیند که باید برای آنها دوره های مشاوره ای و خدمات مشاوره ای خاصی را برگزار کرد.
* افق کاری و برنامه های معاونت در راستای سرعت بخشی به تحقق مطالبات رهبر معظم انقلاب چیست؟
معتقد هستیم مطالعات رهبری باید سریع دنبال شود، ولی این مسایل نیازمند زمینه های بسیار مهمی است که باید حتما فراهم شود تا این برنامه ها بازدهی قوی داشته باشند؛ قطعا هر چه نیروهای مورد نظر فراهم شوند و برنامه بهتر و قوی تری تنظیم شود تحقق آنها سریعتر ، بهتر و جامع تر خواهد بود.
