به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، آیت الله العظمی مکارم درشرح و تفسیر آیه مبارکه «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ، آورده اند: این آيه به آيه صادقين نامگذارى شده است، و يكى ديگر از آيات متعدّد مربوط به ولايت و امامت و عصمت حضرت على عليه السلام و يازده فرزندش عليهم السلام مى باشد.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد، و با صادقان باشيد «سوره توبه، آيه 119»
خداوند در اين آيه مؤمنان را به پيروى و تبعيّت از «صادقين» فراخوانده است.
صادقين كيانند؟
ما معتقديم كه منظور از «صادقين» در اين آيه شريفه هر انسان راستگويى نيست، بلكه افراد خاصّى منظور مى باشد. دو قرينه و شاهد و دليل بر اين ادّعا وجود دارد:
* نخست اين كه اگر «صادقين» به معناى عام باشد و افراد خاصّى مدّ نظر نباشد، بايد مى فرمود: «كونوا من الصّادقين» نه «مَعَ الصَّادِقِينَ» چون همه بايد از راستگويان باشند، نه اين كه صرفاً همراه آنان باشند؛ بنابراين، از آنجا كه «مَعَ الصَّادِقِينَ» گفته شده و پيروى از آنها لازم گشته، معلوم مى شود، منظور افراد خاصّ و برجسته اى هستند كه پيروى از آنها لازم گرديده است.
* شاهد دوم اين كه، ظاهر آيه نشان مى دهد اين همراهى و پيروى بى قيد و شرط است و چون همراهى و پيروى از صادقين بى قيد و شرط است پس لا بد صادقين مورد بحث، ضمانت الهى دارند و مصون از خطا و اشتباه هستند، چون اگر معصوم نباشند مسلمانان نمى توانند هميشه از آنها پيروى كنند، بلكه به هنگام اشتباه و خطا و گناه، بايد از آنها جدا گردند.
بنابراين، چون همراهى و پيروى از «صادقين» بصورت مطلق ذكر شده، بايد آنان افراد خاصّ و معصوم از خطا و گناه باشند تا پيروى بى قيد و شرط از آنها امكانپذير باشد.
نتيجه اين كه، يا بايد همراهى و اطاعت از صادقين مطلق باشد، ولى «صادقين» مقيّد به افراد خاصّى باشد و يا اين كه «صادقين» مطلق باشد و شامل تمام راستگويان شود و همراهى و پيروى از آنان مقيّد گردد. و طبق دو قرينه اى كه گذشت، همان احتمال اوّل صحيح است؛ بنابراين «صادقين» مقيّد است و منظور از آن افراد خاصّى است، ولى همراهى و پيروى از آن افراد خاص مطلق است.
نشانه هاى ايمان در سراسر زندگى على عليه السلام نمايان است ، با استفاده از آيات قرآن و به كمك تاريخ نيز مشخّص می شود كه منظور از «صادقين» علىّ بن أبي طالب عليه السلام است.
صادقين در روايات
اگر تنها به روايت ارزشمند ثقلين توجّه كنيم و آن روايت زيبا، كه بسان نور افكنى قوى و پرنور طول تاريخ را روشنى بخشيده، در كنار آيه شريفه بنهيم، مصداق «صادقين» روشن مى شود. صادقين همان كسانى هستند كه در روايت ثقلين به عنوان افراد معصومى معرّفى شده اند كه تمسّك به آنان مانع گمراهى است. آرى، با توجّه به اين روايت، اهل البيت و ائمّه معصومين «صادقين» هستند. علاوه بر روايت فوق، روايات متعدّد ديگرى وجود دارد كه در خصوص آيه شريفه وارد شده است. به نمونه هايى از اين روايات توجّه كنيد:
* پنج نفر از مشاهير و بزرگان اهل سنّت، كه نام آنها ذيلًا مى آيد، در اين زمينه روايتى نقل كرده اند: سيوطى «1»، خوارزمى «2»، علّامه ثعلبى «3»، علّامه گنجى «4»، و حاكم حسكانى «5»، همگى از صحابى معروف پيامبر صلى الله عليه و آله، ابن عبّاس، يا جابر بن عبد الله انصارى، نقل كردهان د كه:
كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ، أَيْ كُونُوا مَعَ عَلِيِّ بْنَ ابي طالِبٍ منظور از صادقين علىّ بن أبي طالب است.
برخى به جاى عبارت فوق، عبارت «هو علىّ بن أبي طالب» يا «نزلت فى علىّ بن أبي طالب» «6» را به كار برده اند كه همه به يك معنى است.
* حاكم حسكانى در شواهد التّنزيل علاوه بر روايت فوق، روايت ديگرى نيز از «عبد الله بن عمر» نقل كرده است، او مى گويد: مَعَ الصَّادِقِينَ أَيْ مَعَ مُحَمّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِه «7»
منظور از صادقين پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت آن حضرت است.
جالب اين كه در اين روايت بقيّه ائمّه معصومين عليهم السلام نيز جزء صادقين شمرده شده اند.
* سليم بن قيس، كه علّامه مجلسى در بحار الأنوار او را انسان معتبرى مى شمرد، روايت زيرا را در تفسير «صادقين» نقل كرده است: سلمان مىگويد: خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله بوديم كه آيه صادقين نازل شد، از پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيدم: آيا صادقين عام است، يا افراد خاصّى منظور است؟
پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: خطاب آيه عام است و مخاطب همه مردم هستند، ولى صادقين خاص هستند و آن، مخصوص برادرم على عليه السلام و اوصياى من تا روز قيامت است. «8»
طبق اين روايت «صادقين» همان ائمّه معصومين عليهم السلام هستند.
* علّامه گنجى در كتاب «كفاية الطّالب» و «ابن جوزى» در «تذكرة» مىگويند:
«قال علماء السّير معناه كونوا مع علىّ و اهل بَيْته «9»؛ نه يك نفر و نه دو نفر، بلكه مورّخان گفته اند كه معناى «كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ» اين است كه با على و اهل بيتش عليهم السلام باشيد.»
طبق اين حديث نيز «صادقين» ائمّه دوازدهگانه شيعه عليهم السلام هستند.
پيام آيه صادقين
از ميان تمام صفات و ويژگيهاى معصومين عليهم السلام؛ مجاهدين، عابدين، راكعين، ساجدين، قائمين، صائمين، زاهدين، عالمين، متّقين، ذاكرين، خاشعين، و مانند آن، «صادقين» انتخاب شده است. اين انتخاب به ما مى گويد كه «صدق و راستى» در سرنوشت انسان (نه فقط مسلمان) نقش مهمّى دارد، بدين جهت در اين آيه شريفه ائمّه هدى عليهم السلام با اين صفت معرّفى شده اند.
براى توجّه به اهمّيّت اين موضوع، به چند حديث از على عليه السلام توجّه كنيد:
* «الصِّدْقُ عِمادُ الإِسْلامِ وَ دَعامَةُ الإِيمانِ «10»؛ صدق و راستى ستون اسلام و پايه ايمان است.»
اگر ستون ساختمانى برداشته شود، فرو مى ريزد. اگر مسلمانى صدق و راستى نداشته باشد، اسلام و ايمانش نابود مى گردد.
* «الصِّدقُ أَقْوى دَعائِمِ الْإيمانِ «11»؛ اگر براى ايمان ستونهاى متعدّدى تصوّر كنيم) صدق و راستى قوىترين و استوارترين پايه هاى ايمان است.»
همانند ستون وسط خيمه كه اگر برداشته شود خيمه نقش بر زمين مى شود و براى لحظه اى برپا باقى نمى ماند.
* «الصِّدقُ صَلاحُ كُلِّ شَيءٍ وَ الْكِذْبُ فَسادُ كُلِّ شَيءٍ «12»؛ صدق مايه اصلاح هر چيزى است و دروغ هر چيزى را نابود و فاسد مى كند.»
حقيقتاً اگر در جامعه اى همه صادق باشند؛ زن و شوهر در منزل، كاركنان ادارات در محيط كار، شريكان تجارى در محيط تجارت، دولتمردان در محيط سياست، دانش آموزان در محيط تحصيل، دانشجويان و طلّاب در محيط علم و دانش، و خلاصه تمام افراد جامعه در موقعيّتى كه قرار دارند، اگر صداقت را پيشه خود كنند، بدون شك بسيارى از مشكلات فعلى جامعه حل مى شود!
تمام بدبختىها بخاطر عدم صداقت است
اين مطلب در بُعد جهانى و بين المللى نيز صادق است؛ به عنوان مثال، اگر مدّعيان حقوق بشر در استفاده از اين عنوان خوش ظاهر صادق بودند، جهان بشريّت چهره ديگرى به خود مى گرفت، ولى اكنون كه از مسير صداقت منحرف گشته و تنها به منافع خويش مى انديشند ظلم و تبعيض فاحش غوغا مى كند، بدين جهت اگر يك جاسوس اسرائيلى در نقطه اى از جهان به محاكمه كشيده شود فرياد حقوق بشر آنها گوش جهانيان را كر مى كند، امّا اگر هزاران نفر از مردم مظلوم و ستمديده فلسطين با بدترين شيوه به قتل برسند، هيچ صدا و اعتراضى از مدّعيان حقوق بشر بلند نخواهد شد. بلكه با كمال تعجّب و تأسّف از نظر سياسى و اقتصادى و نظامى به كمك ظالم مى شتابند تا بيشتر ظلم كند!
آفرين بر آن مولاى متّقيان و راستگويان كه فرمود: «انحراف از جادّه صداقت همه چيز را فاسد و تباه مى كند.»
نتيجه اين كه، آيه «صادقين» به همه مسلمانان، بلكه به همه انسانها، پيام صدق و راستى مى دهد.
منابع :
(1) الدّرّ المنثور، جلد سوم، صفحه 290.
(2) به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 298.
(3) تفسير ثعلبى، به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 297.
(4) كفاية الطّالب، صفحه 111، به نقل از احقاق الحق، جلد 3 صفحه 297.
(5) شواهد التّنزيل، جلد 1، صفحه 260.
(6) شواهد التّنزيل، جلد 1، صفحه 260.
(7) شواهد التّنزيل، جلد 1، صفحه 262.
(8) اسرار آل محمّد، صفحه 297.
(9) به نقل از احقاق الحق، جلد 3، صفحه 297.
(10) ميزان الحكمة، باب 2190، حديث 10185.
(11) همان، حديث 10184.
(12) ميزان الحكمه، باب 2189، حديث 10166.
آيات ولايت در قرآن،آیت الله العظمی مکارم
