حجت‌الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم در گفت وگو با خبرگزاری «حوزه»، گفت: یکی از رسالت های حوزه های علمیه پاسخگویی به نیارها و سوالات مردم در ابعاد مختلف است؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی عرصه های جدیدی فراروی علما و اندیشمندان گشوده شده است که در گذشته از این عرصه ها مورد سوال قرار نمی گرفتند.

وی افزود: عرصه هایی که علاوه بر اهمیت بالا، پیچیدگی های خاص خود را دارد و حوزه های علمیه در سالهای یش از انقلاب شکوهمند اسلامی عرصه را برای پرداختن به  مسایل مهیا ندیده بودند و علمای بزرگ ما علی رغم تلاش های بسیار زیاد به دلیل عدم وجود زمینه در این عرصه ورود نکرده بودند.

رئیس پژوهشگاه فقه نظام بیان کرد: در سالهای نخستین پیروزی انقلاب هم شرایط برای پرداختن به این مسایل مهیا نبوده است؛ به دلیل سالهای دفاع مقدس و مشکلات پس از آن، البته همواره این دغدغه در میان برخی از فعالان حوزوی و علما و اندیشمندان حوزه که نگاه به مسایل جاری جامعه اسلامی دارند وجود داشته است.

وی گفت: در میان آنها برخی از شخصیت ها تلاش هایی را انجام دادند که گاهی به صورت فردی و گاهی به صورت جمعی رخ داده است اما به رغم تمامی این تلاش های قابل تجلیل و تقدیر، هنوز یک جریان حوزوی که بتواند به این نیازهای جدید پاسخ دهد در درون حوزه شکل نگرفته است.

*نیازهای حاکمیتی نظام

وی اظهارکرد: این نیازها نیازهای حاکمیتی است؛ در عرصه های مختلف مثل اقتصاد، سیاست و فرهنگ سوالات متعددی در هر یک از عرصه ها فراروی حوزویان قرارداد؛ دنیای بیرون و مردم در این عرصه ها که عرصه های بسیار پیچیده و عمیقی و ضروری نیز می باشد، نظر اسلام و اهل بیت(ع) را از ما طلاب مطالبه می کنند؛ به رغم این نیاز، هنوز اما گفتمان پاسخگو نسبت به این مسایل در حوزه های علمیه به شکل یک جریان مشخص وجود نداشته و ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم اظهارکرد: یکی از چهره های شاخص در این عرصه آیت الله اراکی هستند که در حدود 8 سال قبل، مرکز آموزشی به نام مرکز جامع علوم اسلامی را با همکاری برخی از اساتید حوزه راه اندازی کردند و هدف از راه اندازی این مرکز نیز تربیت طلاب فاضل و آشنای به مباحث تخصصی مورد نیاز امروز جامعه بوده و هم اکنون در این مرکز طلاب در پنج رشته تخصصی مشغول به تحصیل هستند.

*تحصیل طلاب در 5 رشته کاربردی برای نظام

وی تصریح کرد: این رشته ها عبارتند از فقه سیاست، فقه اقتصاد، فقه فرهنگ، فقه تربیت و فقه حقوق؛ بنده نیز در حدود پنج سال عضو هیئت علمی آن مجموعه بودم و هم در دوره عمومی و تخصصی در بخش فقه و اصول در جلسات متعدد و برنامه های علمی فراوانی به همراه طلاب حضور داشتم؛ در این مدت این نقیصه را همیشه حس می کردیم که لازم است یک مرکز پژوهشی حوزوی که از درون حوزه جوشیده است با بهره گیری از ظرفیت فضلای حوزه که در این رشته ها تحصیل کرده اند به کار پژوهش در عرصه فقه نظامات اجتماعی بپردازد.

عضو مجلس خبرگان رهبری بیان کرد: وجود این دغدغه مقارن شد با دعوت آیت الله اراکی مبنی بر تاسیس و راه اندازی یک مرکز پژوهشی با محوریت مباحث فقهی در عرصه نظامات اجتماعی؛ به همین جهت در آن مقطع تعدادی از طلاب مرکز جامع علوم اسلامی را دعوت به همکاری کردیم؛ کسانی که تحت تربیت اساتید مبرز به شکل تخصصی مشغول به تحصیل هستند و با همکاری آنها گروه هایی را تشکیل دادیم و حدود یک سال با همکاری آنها جلسات متعددی برگزار کردیم.

*راه اندازی پژوهشگاه فقه نظام

وی گفت: در همین راستا نقشه راه را برای فعالیت در چند سال آینده این مرکز ترسیم کردیم و با حمایت آیت الله اراکی و تحت نظر ایشان 6 گروه تخصصی را راه اندازی کردیم؛ در ادامه به این نتیجه رسیدیم که این مجموعه به صورت رسمی و با مجوز از سوی حوزه علمیه شروع به کار کند و به همین دلیل ساز وکار تاسیس یک پژوهشگاه را طی می کنیم که در آینده نزدیک بتوانیم پژوهشگاه فقه نظام زیر نظر ایت الله اراکی راه اندازی کنیم.

وی اظهارکرد: موسس این پژوهشگاه ایشان هستند و هیئت امنایی خواهد داشت و در ذیل ریاست، چارت سازمانی و سه پژوهشکده خواهیم داشت؛ در ذیل بخش فرهنگ سه گروه تخصصی شامل فقه تربیت، فقه سبک زندگی اسلامی و فقه رسانه و ارتباطات شکل می گیرد؛ در پژوهشکده حقوق و اقتصاد و سیاست سه گروه فقه حقوق، فقه اقتصاد و فقه سیاست در ذیل آن شکل می گیرد.

رئیس پژوهشگاه فقه نظام بیان کرد: در پژوهشکده اصول و مبانی و دانش نامه نویسی نیز سه گروه اصول و مبانی فقه نظام دانشنامه نویسی و منطق الدلاله که از شاخه های نوین مباحث لفظی علم اصول است در این عرصه فعالیت می کنند شکل می گیرد که در مجموع 9 گروه فقهی و اصولی هسته های اصلی این پژوهشگاه خواهند بود.

*کار منحصر بفرد پژوهشگاه فقه نظام

وی در پاسخ به این سوال که چگونه می توانید در این پژوهشگاه از موازی کاری با فعالیت های متعددی که در عرصه فقه اجتماعی و حکومتی در حوزه انجام شده است جلوگیری کنید گفت: در همین زمینه رصد کلی از فعالیت های فردی و موسسات حوزوی در هر یک از این عرصه ها انجام شد و به این نتیجه رسیدیم که موسسات دیگري كه نوعاً در زمینه این علوم فعالیت دارند در صدد ایجاد گفتمان در حوزه علمیه و تدوین درسنامه برای طلاب نبوده و نیستند.

حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم تصریح کردند: یکی از اهداف ما در این پژوهشگاه، گفتمان سازی است و به همین دلیل چارچوب اصلی این کار حوزوی است و فعالان این عرصه، همگی فارغ التحصیلان حوزوی هستند كه  در جهت ترویج گفتمان فقه حکومتی حرکت خواهند کرد.

وی عنوان کرد: در سایر مراکز فعالیتهاي مشابه با رويكرد فقهي به شکل مساله محور کار شده است ؛ و در حال حاضر یک ظرفیت بالایی برای تولید یک علم با همه مختصات آن ایجاد شده است؛ امروز در حوزه متونی تحت عنوان فقه فرهنگ نداریم اگرچه به صورت مساله محور در موضوعات مختلفی در عرصه فرهنگ مقالات متعددی نوشته شده است ولی اینکه تبدیل به یک علم شده و عرضه شود، چنین کاری نشده است.

رئیس پژوهشگاه فقه نظام بیان کرد: در این زمینه فقه نیمه استدلالی را عرضه می کنیم و در لایه های عمیق تر فقه استدلالی و مورد نیاز درس های خارج را تهيه می کنیم که با این رویکرد گفتمان سازی در فضای عمومی حوزه  شکل خواهد گرفت.

*کارگروه فقه شهرسازی

این استاد حوزه بیان کرد: نکته دیگر آنکه در برخی از شاخه ها تلاش مي كنيم به مدل سازی هم نزدیک می شویم؛ و هم اكنون زیر نظر آیت الله اراکی در فقه فرهنگ و سبک زندگی، کارگروه شهر سازی در حال فعالیت است که این کارگروه با همکاری برخی از مهندسان و معماران آشنای با مباحث معماری اسلامی – ایرانی و برخی از فضلایی که به شکل تخصصی در عرصه های مرتبط تحصیل کرده اند نقشه های جامع شهری را دریافت می کنند و پیوست های فقهی را روی این نقشه ها می گذارند تا در شکل گیری شهرهای اسلامی کارایی خود را ثابت کند.

وی اظهارکرد: پس با این وجود در گام های بعد می توانیم در همه شاخه ها به خصوص در این شاخه ها موفقیت های خوبی داشته به مرحله مدل سازی نزدیک شویم تا بتوانیم با ساخت آن نظام در هر یک از عرصه های مطرح شده به یک مدل اجرای در سطح حاکمیت دست پیدا کنیم.

شکل گیری تمدن اسلامی در گروه ورود حوزه است

حجت الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم بیان کرد: امروزه طلاب ما به شدت نیازمند آن هستند که در این عرصه ها مسایل و استدلال ها را بدانند؛ اگر حوزه به این مسایل ورود نکند تمدن اسلامی شکل نمی گیرد؛ تمدنی که از گزاره های دینی دور باشد و چتر اسلام بر سر این تمدن سایه گستر نباشد، همان تمدن غربی است که کمی تغییر کرده است و طبعا چنین تمدنی چون در درون تمدن غرب شکل گرفته فرهنك غرب را با خود می آورد؛ ما باید تمدنی در چارچوب تمدن اسلامی تولید کنیم.

وی گفت: دیر یا زود طلاب باید با این شاخه از فعالیت فقهی آشنا شوند و گفتمان علمی در بخشی از حوزه باید معطوف به این مسائل شود؛ فقه عبادات از رسالات اصلی حوزه است كه بحمد الله در آن خوب کار شده است ؛اما در فقه معاملات، کتب، ناظر به زمانهاي قبل نوشته شده است ولی امروزه حتما باید مباحث فقهی متناسب با نیازهای روز جامعه باشد.

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهارکرد: در مسیر کار حتما باید از کارشناسان رشته های ذیربط استفاده شود. طلابی که در پژوهشگاه مشغول به فعالیت هستند همگی فارغ التحصیل این رشته ها هستند؛ کسانی که در فقه نظام اقتصادی تحصیل می کنند و دوره های تخصصی خود را با کارشناسان علم اقتصاد پشت سر گذاشته اند؛ آنها علاوه بر ده سال حضور منظم در درس خارج  60 واحد تخصصی این رشته ها را نیز فراگرفته اند تا به بنیان و مبانی این علوم به شکل عمیق و صحیحی آشنا شوند؛ آنها پس از طی این مراحل به این پژوهشگاه وارد میشوند؛ به همین دلیل این طلاب از علوم مربوطه در رشته خود آگاه هستند؛ البته در این عرصه نیز برای فهم درست موضوعات حتما با کارشناسان این علوم تعاملی مثبتی ایجاد خواهد شد.

وی گفت: برای این عرصه ها باید یک اتحاد و همکاری منسجمی بین فضلای حوزوی که این رشته ها را مطالعه کرده اند و دانشگاهیان ایجاد شود؛ ایفای سهم و مشارکت در تولید علم از مهمترین رسالت های این موسسه است كه درقدم های بعد بنا داریم که در عرصه مدل سازی نیز ورود کنیم و در تعامل با كارشناسان اين رشته ها در جهت ساخت یک مدل اسلامی فعالیت کنیم.

*طراحی الگوی بنگاه اقتصاد اسلامی

رئیس پژوهشگاه فقه نظام بیان کرد: از جمله مباحثی که در این پژوهشگاه دنبال می شود آن است که مثلا در عرصه فقه اقتصاد یک بنگاه اقتصاد اسلامی باید چگونه عمل کند؛ وقتی که کلیات این مساله در پژوهشگاه انجام شد و مسایل فقهی آن به دست آمد با همکاری صاحبان تخصص در این رشته ها به طراحی الگوی یک بنگاه اقتصاد اسلامی نیز خواهیم پرداخت؛ در عرصه فقه تربیت به طراحی نظام آموزشی اسلامی که می تواند به کار آموزش و پرورش و نهادهای زیربط بیاید خواهیم پرداخت.