به گزارش خبرگزاری «حوزه» از تهران، بررسی، تحلیل و چگونگی بهره مندی از آیات قرآن کریم و مبنا قراردادن این منویات در رویکرد اسلامی سازی علوم انسانی و همچنین واکاوی رویکرد قرآن در ورود به جزئیات علوم انسانی و چگونگی استحصال و استخراج این جزئیات و بهره مندی از آنها در فرایند اسلامی سازی علوم انسانی، از موضوعاتی که حجت الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت پور، استاد حوزه و دانشگاه، قرآن پژوه و نماینده شورای عالی حوزه های علمیه در شورای عالی آموزش و پرورش، در گفتگو با پایگاه طلیه، به واکای و تبیین آنها پرداخته است.
حاصل این گفتگو را در ادامه بخوانید:
*به عنوان اولین سئوال بفرمایید تا چه اندازه می توان مبانی و جزئیات علوم انسانی اسلامی را از آیات قرآن کریم استخراج نمود؟
بی تردید، علوم قرآنی در خصوص مسائل مربوط به علوم انسانی، دارای پیش انگاره ها و پیش فرض هایی می باشد، که خود را به صورت خیلی صریح و مهم به دانش ارائه می نماید و همچنین خود را به دانش ها تحمیل می نماید. بنابراین، اگر پیش انگاره ها در حوزه علوم انسانی خود را به دانش و موضوعات دانشی تحمیل می نماید، قائدتاً باید یک پالایش و اصلاحی در نگاه محقق و پژوهشگر عرصه علوم انسانی ایجاد نماید. بنابراین باید دید و نگاه این دست از پژوهشگران و محققان دراین باب تصحیح و اصلاح شود.
از سوی دیگر قرآن کریم برای هدایت انسان در تمامی صحنه ها و عرصه ها نازل شده است و نمی توان متصور شد که مباحثی که در قرآن کریم وارد شده است، چه به صورت رابطه عموم و خصوص و چه به صورت رابطه تساوی، با مسائل و موضوعات علوم انسانی رابطه نداشته باشد و رابطه برقرار ننماید. از این موضوع می توان نتیجه گرفت که هر مسئله و موضوعی که در باب علوم انسانی وارد شده است در قرآن کریم مطرح شده است و یاحداقل این که، این مسائل مطرح شده در قرآن کریم، درمقیاس اعم تر از موضوعات علوم انسانی مطرح شده است.
بنابراین اگر این گونه لحاظ نماییم، باید پیش انگاره ها و پیش فرض های علوم انسانی به صورت قطعی و یا به صورت نظیر و مانند آن در آیات قرآن کریم وارد شده باشد و می توان گفت که قرآن کریم نسبت به این مسائل بی تعهد نمی باشد. بنابراین در بحث پیش انگاره، حتماً می توان از قرآن کریم در جهت استخراج مبانی علوم انسانی استفاده نمود. در مسئله علوم باید توجه نمود، که اصل علم از ترکیب مبانی و یا پیش انگاره ها و اصول و پایه ها و قواعد و روش های حل مسائل و خود مسئله تشکیل شده است.
نکته اینجاست که، اگراصولی را که قرآن کریم در جهت رفع و حل مسائل انسانی گذاشته است، بازبینی شود و به مثابه منبعی که می تواند حداقل بخش عمده ای از مسائل مربوط به علوم انسانی را پاسخ گو باشد مد نظر قرار گیرد، با توجه به این مسئله که خود قرآن کریم مسائلی را در باب انسان، حل و فصل نموده است، به اصولی برخورد خواهیم نمود، که قابلیت استخراج و استفاده از این مبانی در زمینه علوم انسانی وجود خواهد داشت.
*در مراجعه به آیات قرآن کریم، برای بهره مندی در علوم انسانی، چه رویکردی را مد نظر دارید؟
باید که در یک مطالعه ثانویه نسبت این اصول و مبانی، با مسائل علوم انسانی بررسی و تبین شوند. در مورد قواعد و روش های حل مسئله نیز موضوع بر این قرار خواهد بود که، قرآن کریم به صورت ذاتی می تواند مسائل مرتبط با علوم انسانی را هم بیان و هم حل و فصل نماید و همچنین می توان، روابط و روش هایی را از بیان قرآن کریم در رفع و رجوع مسائل بیان نمود، که به طور طبیعی می توان این موارد را در ساحت علوم انسانی تبین و تشریح کرد.
بعد از بررسی این موارد می رسیم به خود مسئله، در باب تشکیل علوم انسانی به دو مورد اساسی بر خورد خواهیم کرد، یک مورد، توصیف است و مورد دیگر توصیه خواهد بود. علوم انسانی توصیفاتی از پدیده های اجتماعی و انسانی دارد و بر اساس همین توصیفات توصیه هایی می نماید. دقیقاً قرآن کریم نیز همین روش و مشیء را دارد. قرآن کریم هم در توصیف وارد شده است و هم در مورد توصیف ها، توصیه هایی نموده است.
قرآن کریم، توصیف هایی در باب هستی، انسان، اجتماع، گذشته، حال و آینده را بیان نموده و سپس بر اساس همین توصیف ها، توصیه هایی نموده است. قرآن کریم با توجه به طبقات اجتماعی، برای هر یک، راه برد خاص و مسیر مشخصی را تبیین نموده است. بنابراین حتی در حوزه مسئله، مسائل مشابه و مشترک فراوانی را مابین علوم انسانی و معارف قرآن کریم می توان یافت، و مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
*آیا در بحث استفاده از علوم مطروح در قرآن کریم، قرآن، فقط در مبانی علوم ورود پیدا کرده یا به جزئیات علوم نیز پرداخته است؟
باید توجه داشت، که در باب این مسئله دیدگاهی مطرح است، و آن این است که قرآن کریم مبانی دانش و پایه ها و باید های دانش را می تواند در اختیار ما قرار دهد، اما در جزئیات و مسائل خرد، جزئی عمل نموده است و یا وارد این دست از مسائل نشده. به نظر می رسد که این تحلیل غیر واقع است. قرآن هم در مبانی و هم در بایدها و هم در روش ها و هم در حل و فصل مسائل وارد شده است.
در مورد جزئیات و یا به تعبیری حل مسئله، غالباً در کشورما متداول شده است که برخی و یا به عبارتی عده ای می گویند که، قرآن کریم در حل و فصل مسائل حداقلی عمل نموده است، درحالی که این موضوع واقعیت و صحت ندارد. اگر نگاه به قرآن کریم و برداشت ما از تعالیم قرآن سبک و روش متفاوتی داشته باشد، حل و فصل مسائل از منظر و دیدگاه قران به حداکثر ممکن خواهد رسید. در این باب و توجه به این مسئله، باید عرض نمایم که بنده، قریب به سه دهه می باشد که متمرکز شده ام به ترتیب سوره های قرآن کریم بر حسب نزول این سوره ها، در این بحث باید به سیر تدریجی نزول سوره های قرآن کریم دقت و توجه نمود.
بر اساس این سبک از تفسیر، قدم به قدم، قطعه های نزول قرآن کریم، در جامعه معاصر نزول قرآن، مورد بررسی و تحلیل و تشریح قرار می گیرد. بعد از نزول در بخش ابتدایی آیات قرآن کریم و تشریح یک سری از موارد توصیفی و توصیه ای، قرآن کریم، منتظر واکنشها و عکس العمل های جامعه می شود، سپس مطابق واکنش ها، چه مثبت و چه منفی، باز دسته ای از آیات نازل می گردد. این رفت و آمد و یا به تعبیری آمد و شد، آیات قرآن کریم و و جامعه تا جایی ادامه می یابد، که به رفع مسئله و یا مسائل جامعه و یا تحول در جامعه بینجامد و یا این که این مسائل به اتمام حجت با مردم و جامعه تمام گردد.
باید دقت کرد که مسیری که قرآن کریم در باب تحقق منویات خود دارد این مسیر است. به همین علت است که شما می بینید قرآن کریم بسیاری از مسائل انسانی را با همین رویکرد حل و فصل نموده و به سمت حرکت و تعالی انسان به سمت زندگی سالم و پاک و تحقق یک جامعه متعالی و کم نمودن حوزه انحراف و آسیب تلاش نموده است. با این رویکرد، حتی در مسائل انسانی می توان گفت که قرآن کریم به عنوان ارائه دهنده و تبیین کننده مسیر، توجه و عنایت ویژه ای به مقوله علوم انسانی دارد و می توان به راحتی اصول و قواعد علوم انسانی را از آن استحصال نمود.
انتهای پیام/
نظر شما