به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، بوستان کتاب در سال 1361 باهدف نشر و گسترش علوم دینی و ارزش‌های انقلاب اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد و دامنه کار خود را با سه گروه مخاطب عمومی، تخصصی و کودک نوجوان و موضوعات مختلف گسترش داد. برخی از این موضوعات عبارتند از: علوم و تفسیر قرآن، تاریخ، اهل‌بیت(ع)، فقه، فلسفه و کلام، عقاید علوم تربیتی، ادبیات، هنر و ... . اکنون که بیش از 30 سال از فعالیت این موسسه می‌گذرد، از جنبه‌های کمی و کیفی رشد چشمگیری داشته و در میان ناشران دینی سراسر کشور، جایگاه ارزشمندی پیدا کرده است؛ کسب افتخارات گوناگون و تعداد آثار برگزیده این موسسه موجب شد تا با محمدباقر انصاری مدیرعامل موسسه بوستان کتاب گفتگویی انجام دهیم.

از چه سالی در مجموعه انتشاراتی‌های دفتر تبلیغات اسلامی مشغول شده‌اید و چه فعالیت‌هایی تاکنون انجام داده‌اید؟

از سال 88 به‌عنوان سر ویراستار در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مشغول شدم و در سال 89 نیز به‌عنوان مدیر نشر پژوهشگاه انتخاب شدم. فعالیتم در نشر پژوهشگاه دوران خوب و پر برکتی بود و توانستیم کتاب‌های خوب و ارزشمندی را منتشر کنیم که از آن جمله می‌توان به موسوعه شهید ثانی در 30 جلد و کتاب انوار الفقاهه تألیف فقیه شیعه شیخ حسن کاشف الغطاء در 10 جلد اشاره کرد.

برای اولین بار در جهان اسلام و تشیع کتاب صحابة الکرام تألیف شیخ محمدعلی احمدیان نجف آبادی که درباره احوالات اصحاب پیامبر(ص) و اصحابی که دچار انحراف نشده‌اند نگاشته شده است را منتشر کردیم. این کتاب، کتابی است که برای اولین بار به اثبات شیعی بودن 620 صحابی بزرگ پیامبر می‌پردازد و این اتفاق مبارک و بزرگ در جهان اسلام بازتاب خوبی داشت.

مجموعه انتشاراتی‌های دفتر تبلیغات جزو پرافتخارترین ناشران ایران است. نشر پژوهشگاه تاکنون حدود 70 جایزه کسب کرده است. بوستان کتاب نیز سالیان سال در کسب جوایز از جشنواره‌ها سرآمد بوده است. شاید بالغ‌بر 300 جایزه ملی و بین‌المللی از ابتدای تأسیس بوستان کتاب توسط این انتشاراتی کسب شده است.

اگر بخواهیم بعد از انقلاب را ملاک قرار دهیم بوستان کتاب شاید اولین یا دومین انتشاراتی بزرگ کشور باشد و اگر بخواهیم از ابتدای تاریخ نشر تا امروز را قضاوت کنیم جزو 5 ناشر برتر ایران است که خاص در حوزه آثار مذهبی و دینی کار می‌کند.

مجموعه انتشاراتی دفتر تبلیغات اسلامی از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

به طور کلی دفتر تبلیغات اسلامی دو سازمان انتشاراتی نشر پژوهشگاه و بوستان کتاب دارد. نشر پژوهشگاه به انتشار کتاب‌های خاص و علمی و بوستان کتاب به انتشار کتاب‌های عام‌تر می‌پردازد.

زیرمجموعه‌های دفتر تبلیغات مانند دانشگاه باقرالعلوم و معاونت فرهنگی و تبلیغی به فعالیت‌های علمی و تحقیقی می‌پردازند که برونداد آنها به شکل کتاب است و بوستان کتاب و نشر پژوهشگاه با هم پاره‌ای از کتاب‌های این مجموعه‌ها را منتشر می‌کنند.

دفتر مشهد یکی از مراکز علمی مهم دفتر تبلیغات است که بوستان و نشر پژوهشگاه به‌تناوب و تفکیک، آثار علمی و عمومی‌تر این مجموعه بزرگ را منتشر می‌کند.

نشر پژوهشگاه توانسته است 4 سال پی‌درپی برگزیده همایش کتاب سال حوزه شود و دو سال نیز پی‌درپی برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی شود.

نشر پژوهشگاه و بوستان کتاب هر دو زیرمجموعه دفتر تبلیغات اسلامی هستند. حوزه کاری پژوهشگاه کتاب‌های تخصصی است و مخاطبان آن خاص هستند ولی در موسسه کتاب‌ها عمومی‌تر هستند.

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از چندین پژوهشکده و مرکز علمی تشکیل شده است و هر کدام هیئت علمی خود را دارد که موظف به تولید آثاری هستند که خروجی آنها آثاری است که نشر پژوهشگاه منتشر می‌شود.

از ابتدای سال 83 تا امروز بالغ‌بر 400 عنوان کتاب در پژوهشگاه منتشر شده است. البته 440 عنوان از کتاب‌های پژوهشگاه که توسط معاونت پژوهشی عمومی‌تر و با مخاطبان عام‌تر تشخیص داده شده‌اند توسط بوستان کتاب منتشر شده‌اند.

موسسه بوستان کتاب و نشر پژوهشگاه در طول سال به‌طور میانگین چند عنوان کتاب منتشر می‌کنند؟

مجموعه انتشاراتی‌های دفتر تبلیغات اسلامی در کنار هم سالانه 400 عنوان کتاب چاپ اول دارند. در کنار کتاب‌های چاپ اول، بوستان و پژوهشگاه، کتاب‌های بازچاپی نیز دارند که کتاب‌های مبنایی، اساسی و پایه حوزه و دانشگاه در حوزه‌های مختلف هستند.

بیشتر کتاب‌های درسی حوزه به‌خصوص شرح‌هایی که وجود دارد مانند شرح مکاسب و شرح رسائل، کفایه، لمعه، مجموعه آثار شهید اول و ثانی، صرف و نحو، قرآن، تفسیر، فلسفه و کلام، محصول جبهه فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی است.

فصل پاییز پرکاری داریم و در نشر پژوهشگاه حدود 40 عنوان کتاب منتشر خواهد شد. بوستان کتاب نیز 200 عنوان کتاب آماده برای چاپ اول دارد و البته مثل همیشه 400 تا 500 کتاب نیز در مرحله بازچاپ دارد.

معمولاً انتشاراتی‌ها با مشکلاتی روبه‌رو هستند؟

یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که معمولاً ناشران با آنها دست به گریبان هستند بحث کاغذ است. ما علاقه‌مند هستیم که کتاب‌های بیشتری را منتشر کنیم ولی با مشکل نقدینگی و کاغذ روبه‌رو هستیم و به دلیل نداشتن کاغذ، امکان چاپ بسیاری از کتاب‌ها را نداریم.

گاهی مجبوریم نامه‌ای به مؤلف نوشته و از چاپ نشدن کتابش که مدت‌ها در انتظار چاپ بوده عذرخواهی کنیم. گاهی می‌گوییم اگر می‌توانید سرمایه‌گذار دیگری پیدا کرده و کتاب را جای دیگری عرضه کنید و یا اگر می‌توانید خودتان سرمایه‌گذاری کرده و در نشر کتاب شریک شوید.

نباید این شرایط باشد ولی با وضعیتی که داریم توانایی انتشار این همه کتاب را نداریم. کمبود نقدینگی مشکل بزرگی است که با آن دست به گریبان شده‌ایم و با اهم و مهم کردن، به انتشار کتاب‌ها می‌پردازیم. البته این رکود در تمام بازار وجود دارد.

نمی‌توان به کتاب به‌عنوان یک امر اقتصادی نگاه کرد. در دنیا اگر ناشران در حوزه ادبیات و رمان سرمایه‌گذاری کنند و تبلیغات مناسبی داشته باشند می‌توان به اقتصاد کتاب فکر کرد که این امکان نیز در کشور آمریکا بیشتر فراهم است اما در کشورهای دیگر این امکان وجود ندارد.

یکی از مشکلات بحث زبان است که این امر را تشدید کرده است. بسیاری از کشورها زبان اول یا دومشان انگلیسی است و می‌توان کتاب‌های انگلیسی زبان را در این کشورها عرضه کرد و به همان نسبت نیز کتابخانه‌های بزرگی در جهان این کتاب را سفارش می‌دهند. اگر همین کتابخانه‌های بزرگ جهان کتاب را سفارش دهند منبع درآمد خوبی برای ناشران است ولی ما این امکان را در کشورمان نداریم.

یکی از محل‌های درآمد بوستان کتاب انتشار کتاب‌های درسی حوزوی و دانشگاهی است چراکه مخاطب دارد. از محل درآمد آن کتاب‌ها، برای سرمایه‌گذاری روی کتاب‌های ارزشمند که خواب بیشتری دارد استفاده می‌کنیم.

با توجه به اینکه بخش تولید بوستان کتاب قوی است و چاپخانه مدرنی داریم یکی از کارهایی که برای جبران این نقدینگی می‌کنیم تهاتر خدمات چاپ با کتاب است. به این معنی که ما با توجه به نیاز زیاد فروشگاه‌های بوستان به تنوع کتاب و آثار دیگر ناشران، آثار آنها را می‌خریم ولی به جایش خدمات چاپ ارائه می‌دهیم.

چه تعداد کتاب در فروشگاه مرکزی بوستان کتاب عرضه می‌شود؟

فروشگاه مرکزی بوستان کتاب یکی از فروشگاه‌های بزرگ کشور و مایه فخر و مباهات شهر فرهنگی قم است. بوستان کتاب در این فروشگاه فضایی ایجاد کرده است که در حقیقت تبدیل به یک بوستان شده است. به مدد همین سیاست اکنون حدود 15 هزار کتاب در فروشگاه مرکزی ارائه می‌شود و باعث شده است کسی که وارد بوستان کتاب می‌شود بدون کتاب از آن خارج نشود، چراکه ما برای همه سلیقه‌ها و در همه حوزه‌ها کتاب داریم. بعید است کسی که دنبال موضوعی از کتاب باشد به فروشگاه ماه سر بزند و کتابی را انتخاب نکند.

ما برای انتخاب کتاب خیلی زحمت می‌کشیم و دنبال این هستیم که بهترین کتاب‌ها را عرضه کنیم.

در سال شاید بالغ‌بر 500 درخواست انتشار کتاب از نویسنده‌های مختلف در سراسر کشور داشته باشیم و این کتاب‌ها در شورای کتاب که از بزرگان حوزه تشکیل شده است بررسی می‌شود و از این تعداد درخواست‌ها به‌سختی 40 یا 50 عنوان کتاب را انتخاب می‌کنیم. با سختگیری‌هایی که می‌شود به دنبال این هستیم که کتابی که نظیر و مانند در بازار دارد پذیرش نشود به خاطر همین سختگیری‌ها است که مخاطبان بوستان کتاب می‌توانند به این انتشاراتی اعتماد کرده و کتاب‌های آن را برای مطالعه انتخاب کنند.

ارشاد، چندین سال است بحث ممیزی کتاب توسط ناشران را مطرح می‌کند. ما در بوستان کتاب سالیان سال است که بحث ممیزی را با معیارهای فرا سازمانی و فرا سرزمینی داریم.

نگاه بوستان کتاب جهانی است و درصدد است آن خلأهای پژوهشی حوزه علوم انسانی و اسلامی را پرکند و بحمدالله تا امروز توانسته است در این کار موفق باشد.

بوستان کتاب از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

از سال 61 که بوستان کتاب تأسیس شد زحمات زیادی کشیده شده است که به یک مجموعه ارزشمند کنونی با 120 کارمند و کارگر تبدیل شود. بوستان کتاب چاپخانه بسیار ارزشمندی دارد. سابقه این چاپخانه 40 سال است ولی در عین حال از نظر تجهیزات نوسازی و ترمیم شده و یک مجموعه کامل است. مؤلف تنها لوح فشرده کتاب خود را به ما می‌سپارد و تمام‌کارهای آن تا چاپ کتاب در مجموعه انجام می‌شود. بسیاری از سازمان‌ها هستند که به دلیل کیفیت بالا انتشار آثار خود را به ما می‌سپارند.

فروشگاه مرکزی بوستان کتاب در قم شاید بزرگ‌ترین فروشگاه از نظر مساحت و تنوع کتاب باشد. مساحت بالغ‌بر 350 متر مربع و عرضه 15 هزار عنوان کتاب، این فروشگاه را برگزیده کرده است. در فروشگاه تغییر دکور داده‌ایم و فضا را برای مطالعه و استراحت مخاطبان بسیار متنوع کرده‌ایم.

در کنار فروشگاه اصلی، در ابتدای خیابان ارم فروشگاه کودک و نوجوانان با نام رنگین‌کمان دایر است. یک فروشگاه در خیابان حافظ اصفهان، فروشگاهی در خیابان انقلاب تهران حدفاصل فلسطین و وصال، فروشگاهی در چهارراه خسروی مشهد و فروشگاهی در اهواز که به‌تازگی افتتاح شده است، 6 فروشگاه بوستان کتاب را تشکیل می‌دهند. البته بوستان کتاب 200 نمایندگی فعال در سراسر کشور دارد که آثار این انتشاراتی را عرضه می‌کنند.

مخاطبان بوستان کتاب عامه مردم هستند و در حوزه کودکان و نوجوانان نیز بالغ‌بر 200 عنوان کتاب توسط این موسسه منتشر شده است.

بوستان کتاب در انتشار آثار علما و بزرگان حوزه چه فعالیت هایی داشته است؟

دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، مدرسه امیرالمؤمنین(ع)، درس‌های از قرآن حجت الاسلام و المسلمین قرائتی، خانه کتاب، حتی قسمتی از آثار وزارت فرهنگ و ارشاد و انجمن حکمت و فلسفه ایران مجموعه‌هایی هستند که آثار خود را به بوستان کتاب می‌سپارند.

چاپخانه بوستان کتاب تنها مشتریان قمی ندارد و از شهرهای دیگر مانند تهران، شیراز، مشهد، اصفهان و ... نیز نویسندگان و مؤسسات آثار خود را به بوستان کتاب می‌سپارند.

یکی از بخش‌های ما در بوستان کتاب انتشار آثار علما است. ما افتخار داریم که امروز ناشر آثار آیت الله امینی، علامه حسن زاده آملی، استاد ناظم زاده قمی، آیت الله بهشتی، محمدی اشتهاردی، علامه شیخ جعفر سبحانی و ... هستیم.

علمای بزرگی به مجموعه دفتر تبلیغات و بوستان کتاب اعتماد داشته‌اند و این انتشاراتی را ناشر آثار خود برگزیده‌اند و هر روز نیز به اعتبار بوستان کتاب افزوده می‌شود.

حضور بوستان کتاب در نمایشگاه‌های داخلی و بین‌المللی چگونه بوده است؟

در نمایشگاه‌های استانی مرتب از طریق نمایندگی‌ها شرکت می‌کنیم و در بخش بین‌المللی باز هم از طریق نمایندگی‌ها حضور داریم.

در حوزه بین‌الملل باید مسائل تقریبی را مدنظر قرار دهیم که کار در این زمینه را مقداری سخت می‌کند. ما هر سال در نمایشگاه نجف اشرف شرکت می‌کنیم و امسال نیز قصد داریم در نمایشگاه مسقط و تونس شرکت کنیم.

حضور در نمایشگاه‌ها، قم را به‌عنوان پایتخت چاپ و نشر جهان اسلام مطرح کرده است.

ما باید کتاب‌ها و تولیداتمان در جهان دیده شود. وقتی کتاب صحابه منتشر شد خبر آن را در کل جهان عرب منتشر کردیم و پس از آن از تمامی کشورها مخصوصاً مصر برای ما پیام تبریک می‌فرستادند.

یکی از راه‌های معرفی آثارمان حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و فضای مجازی است. ما در این زمینه ورود کرده و مشغول به فعالیت هستیم.

مجموعه انتشاراتی‌های دفتر تبلیغات در زمینه نرم‌افزاری چه فعالیت‌هایی را انجام داده است؟

یکی دیگر از قابلیت‌های خوب دیگر دفتر تبلیغات، نرم‌افزاری است به نام «کتابخوان پژوهان» که برای معرفی آثار دفتر طراحی شده است.

آثار عربی، فارسی و انگلیسی پژوهشگاه بر روی سایت به صورت دیجیتالی و فیزیکی بارگذاری شده است و شما می‌توانید با مراجعه به سایت کتاب‌ها را درخواست کرده تا برایتان ارسال شود و هم می‌توانید به‌صورت دیجیتالی و با قیمت نازل در قالب همان نرم‌افزار کتاب ها را تهیه کنید.

تاکنون 70 درصد آثار پژوهشگاه و نزدیک به 20 درصد آثار بوستان کتاب در سایت بارگذاری شده است و امیدواریم تا دو سال آینده تمام آثار بوستان در سایت قرار داده شود.

حرف آخر

دفتر تبلیغات یک مجموعه جریان ساز است و بی‌انصافی است که بگویند نقشی در فرهنگ جامعه نداشته. هیچ سازمان فرهنگی مثل دفتر تبلیغات تولید فرهنگی ندارد و به همان نسبت این تولیدات فرهنگی جریانات فرهنگی را هم ایجاد می‌کنند. واقعاً دلگیر کننده است که گاهی فعالیت های سازمان های فرهنگی از جمله دفتر تبلیغات را زیر سوال می برند. بوستان کتاب یک مجموعه خودگردان است و با سری بلند و با دستی بر زانو گرفته هزینه‌های خود را تأمین می‌کند.

گفتگو از علی زنگنه