به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه» جمعی از اعضای انجمن مطالعات سیاسی حوزه در سفر به لبنان با برخی علمای شیعه و اهل تسنن دیدار و از مراکز علمی بازدید کردند.

حجت الاسلام والمسلمین سیدکاظم سیدباقری رییس انجمن مطالعات سیاسی حوزه در گفتگو با سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه» به ارائه گزارشی از این سفر پرداخته است که تقدیم خوانندگان ارجمند می شود.

سئوال: با تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، سفر اخیر انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم به کشور لبنان در چه تاریخی انجام شد و چه افرادی در آن حضور داشتند؟

سفر ما از سی‌ام مهر تا هشت آبان1395 بود. این برنامه به همت انجمن مطالعات سیاسی و معاونت بین‌الملل حوزه و پشتیبانی  «تجمع علمای مسلمین» لبنان انجام شد. ما هفت نفر بودیم. جناب آقای دکتر شیرخانی معاون انجمن مطالعات سیاسی و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد، جناب آقای پورفرد عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، جناب آقای دکتر فراتی عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ، جناب آقای دکتر اکبری عضو هیأت علمی دانشگاه صدا و سیما ، جناب آقای دکتر شریف لک‌زایی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و جناب آقای سهروردی که امور اجرایی انجمن مطالعات سیاسی را انجام می­دهند.

سئوال: لطفا گزارشی از این سفر ارائه بفرمایید.

کشور لبنان یک کشور دارای سابقه بسیار قدیم و البته همراه با چالش‌ها و کشمکش‌های گوناگون در تاریخ معاصر بوده است و جنگ داخلی چند سالۀ آن(1975-1990)، میلیاردها دلار خسارت به بار آورد که برندۀ اصلی آن دشمن بوده است. با توجه به نزاع‌های گوناگون مذهبی که لبنان از آن‌ گذر کرده به نظر می‌رسد امروز عقلای قوم به یک نوع وحدت و هماهنگی در این مسأله رسیدند که با وجود اختلافات مذهبی، در کنار هم باشند و در جهت اهداف مشترک گام بردارند. از منظر اندیشۀ سیاسی، این یک تجربۀ مطلوبی است که می­توان آن را در بحث تقریب مذاهب رصد کرد. لذا اگر یکی از اهداف انقلاب اسلامی ایران، وحدت مسلمین، تقریب مذاهب و همسو کردن تلاش‌ها در جهت هدف مشترک بوده است، این امر امروزه در میان علمای لبنان به خوبی قابل مشاهده است. هماهنگی میان علمای شیعه، اهل سنت، گفتگویی که میان آن‌ها وجود دارد، همدلی که میان آن‌ها وجود دارد، امری خجسته است.

نکته بعد بحث از مقاومت اسلامی است. می‌شود گفت که لبنان مظهر مقاومت اسلامی است، تجلی آن و اول نیرویی که این کار مهم را انجام می‌دهد، حزب الله است که با پشتیبانی گروه‌های مختلف اهل‌سنت، شیعی و حتی گروه‌های مسیحی ادامه دارد. بنابراین حزب الله و لبنان از این جهت نمونه خوبی است.

** لبنان یکی از تجلی‌گاه‌های صدور انقلاب است

نکتۀ دیگر بحث صدور انقلاب است، ما اگر به دنبال صدور ارزش‌های انقلاب بودیم و هستیم، می‌شود گفت امروز لبنان یکی از تجلی‌گاه‌های صدور انقلاب است و این مسئله ارزش فراوان دارد. بسیاری از ارزش‌های دینی را که در انقلاب اسلامی جایگاه و پایگاهی داشتند، امروزه می‌توانیم در لبنان ببینیم.

بحث دیگر مقابله با صهیونیست‌ها و مقابله با دشمن اشغالگر است، آن گونه که حضرت امام نیز مبارزه خود را با دشمنی با رژیم اشغالگر فلسطین آغاز کرد که در میان علما، گروه­ها، احزاب و مردم لبنان دیده می‌شود. پس چهار محور تقریب مذاهب و وحدت مسلمانان، مقاومت اسلامی، صدور ارزش‌ها و مفاهیم بلندپایه انقلاب و مقابله با دشمن مشترک، در لبنان قابل مشاهده است و این‌ها همان محورهایی بود که در انقلاب ما برجسته بودند.

سئوال: به کدام شهرها سفر کردید و با کدام شخصیت‌ها دیدار داشتید؟

در صیدا با دو تن از علمای شیعه دیدار کردیم؛ شیخ محمد عسیران بود که مفتی شیعیان صیدا بود و آیت الله شیخ عفیف نابلسی که دارای مدرسه علمیه است. این مدرسه در سال 2006 در جنگ 33 روزه که خودشان به آن می‌گویند «حرب تموز»‌ ویران شده و بعد از جنگ دوباره بازسازی کردند، در مدرسه علمیه تعداد زیادی از طلاب مشغول تحصیل بودند.

با دو تن علمای اهل سنت هم در صیدا دیدار داشتیم، یکی شیخ احمد زین که مفتی مذهب حنفی در صور و از بنیانگذاران تجمع علمای مسلمین است که مرکزی صاحب نفوذ و مظهر تقریب است. ایشان در این دیدار تاکید کرد که ما از اول با راه امام، اندیشه امام و حرکت امام بودیم و هستیم و در دوران رهبری مقام معظم رهبری هم این همراهی و همکاری وجود دارد. وی تصریح کرد ما باید در مقابل دشمن مشترک که رژیم صهیونیستی است همراه و همدل باشیم، ما بر سر آرمان فلسطین، در مقابل دشمن بوده­ایم و خواهیم بود. هم چنین وی بیان کرد که نظام ولایت فقیه،‌ نظام مطلوب است و نظامی است که می‌شود براساس آن جامعه اسلامی را اداره کرد. 

دیداری هم با جناب شیخ «ماهر حمود» رییس جبهه علمای مقاومت و امام جماعت مسجد قدس در صیدا داشتیم که عالمی صاحب نفوذ در میان اهل سنت است. ایشان هم در بحث وحدت و گفتگو و تعامل میان علما به این امر اشاره کرد و این که همه بر حول توحيد حرکت می­کنیم چه در منزل شیعی و چه در منزل سنی و باید در مقابل اسرائیل با هم همراه باشیم، در مقابل جریان‌های تکفیری همکاری کنیم و این که این جریان‌های تکفیری اصولاً هیچ نام و نشانی از اهل سنت ندارند.

در بیروت هم ما از چند جا بازدید داشتیم یکی دانشکدۀ الدعوة و الارشاد بود که آقای عبدالناصر جبری رییس آن جاست. جالب این که در این دانشکده کتابخانه‌­ای بود که‌ همۀ کتب اربعه شیعی و وسائل الشیعه درآن وجود داشت. همچنین یک شبکه‌ ماهواره‌ای هم داشتند که در همین دانشکده برنامه­ها و کارها‌یش را انجام می‌دادند، سه ساعت برنامه زنده و سه ساعت برنامه ضبط شده داشتند. مسؤول این شبکه تاکید کرد که محور ما در کارها وحدت اسلامی و مقاومت اسلامی و مقابله با اسرائیل است.

سئوال: اگر بخواهیم یکی از نقاط مشترک بین اندیشه سیاسی در جهان تشیع و اهل سنت داشته باشیم آیا می­توان گفت یکی از کلیدی‌ترین‌های آنها همین مقابله با دشمن مشترک است؟

بله، یکی مقابله با دشمن مشترک است یکی هم رسیدن به نگاه تقریبی است، این خیلی مهم است یعنی ما اگر واقعاً بتوانیم در این مرحله به یک منطق گفتگو دسترسی پیدا بکنیم، در عین این که اختلافات مذهبی در جای خودش هست اما مشغول اختلافات مذهبی نشویم و بتوانیم همه تلاش‌مان را همسو کنیم، در جهت مقابله با شناخت دشمن مشترک‌ به نظرم گام بزرگی را در این عرصه برداشته­ایم.

در دیداری که با واقف عام دانشکده الدعوة و الارشاد جناب آقای دکتر غندوز داشتیم اولین صحبتی که با شور و شوق و اشتیاق بیان کرد این بود که زمانی من پاریس بودم و رفتم نوفل‌لوشاتو و با حضرت امام دیدار کردم و این که اصحاب امام ما را برای ناهار نگه داشتند و دیدیم که یک ناهار بسیار ساده بر سفره گذاشتند، ما با امام ناهار خوردیم و برایمان بسیار لذت بخش بود. یادآوری آن خاطره برای او خاطره‌انگیز و شیرین بود.

** تلاش ارزنده یک عالم سنی برای دفاع از مذهب شیعه در اندونزی

یکی از جاهای دیگری که بازدید کردیم جبهه عمل اسلامی بود؛ عالمی به نام فتحی یکن آن را در سال 2006 بنیانگذاری کرده. یکی از کارهای بزرگی که فتحی یکن انجام داده بود در همان سال 2006 اقامه یک نماز جماعت وحدت و تقریبی بود و عکس یادگاری آن مانده بود. هزار تن از شیعیان و اهل سنت پشت سر این عالم ایستاده بودند و نماز خوانده بودند که کار نمادین خوبی بوده است. نائب رئیس این جبهه شیخ زهیر بود که در مرکز جبهه عمل اسلامی با او گفتگو داشتیم وی تأکیدش بر تقریب و وحدت اسلامی بود. نکته‌ای را بیان کرد که برای ما خیلی جالب بود. گفت ما خبردار شدیم که در تجمع علمای اندونزی قرار گذاشتند که یک فتوای ضد شیعی صادر کنند. گفت ما با چند تن از علمای جبهه عمل و علمای لبنان رفتیم اندونزی. آن‌ها می‌خواستند بیانیه ای صادر کنند مبنی بر این که معتقدان به مذهب شیعه، مجوسی و فارس هستند. گفت ما رفتیم آن جا و برای آن‌ها بیان کردیم که شیعه مذهبی است در کنار مذاهب دیگر اسلامی. ما نمی‌توانیم بگوییم چرا این‌ها شیعه هستند، هم چنان که نمی‌شود بگوییم چرا یکی مالکی است، چرا یکی حنفی است. بعد گفته بودند این‌ها قبل از اسلام مجوسی بوده­اند، بعد از اسلام که که مجوسی نیستند، قبله واحد، کتاب واحد، پیامبر واحد، نماز، روزه و مناسک حج را در کنار اهل سنت به جا می­آورند. لذا نمی‌توانید بگویید مجوسی هستند. این که فارس هستند هم دلیل نمی‌شود که بگوییم که این‌ها از دایره اسلام بیرون هستند. شما هم اندونزیایی هستید پس از دایره دین بیرون هستید؟ منظورم این هست که یک عالم اهل‌سنت در عرصه عملی گفتگو کرده بود و از شیعه دفاع کرده و این جالب توجه بود و آنان را از صدور آن فتوا منصرف کرده بودند و سپس قرار گذاشته بودند که برخی از علمای اهل سنت اندونزی به بیروت بروند و با یکدیگر بحث فقه سیاسی داشته باشند.

**  انقلاب اسلامی کار بزرگی در راستای اجرایی کردن احکام دین انجام داد

دو دیدار هم با معاونین حزب‌الله داشتیم. یکی با حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای سید هاشم صفی‌الدین رئیس شورای اجرایی حزب الله و دیگری با حجت الاسلام و الملسمین جناب آقای ابراهیم امین السید رییس دفتر سیاسی حزب الله بود.

سیدهاشم صفی الدین در این دیدار، مباحث مختلفی را در خصوص ارزش‌های اسلام، ارزش‌های انقلاب و کار بزرگی که انقلاب در راستای عملیاتی کردن و اجرایی کردن احکام دین انجام داد بیان کرد و این که ما در مقابله با رژیم اشغالگر  در جنگ 33 روزه پیروز شدیم و این پیروزی ما ناشی از پیروی از ولایت فقیه بوده. امروز ما بسیار قوی‌تر از آن سال‌ها هستیم و با موشک‌هایی که در اختیار داریم هرگونه دسترسی که لازم باشد به هر نقطه از اسرائیل را داریم. لذا ما امروزه در اوج قدرت هستیم و می‌توانیم در لبنان نقش بازی کنیم. شیعیانی که در لبنان هیچ کاره بودند با همت امام موسی صدر، شهید چمران و بعدها با تلاش سید عباس موسوی و امروز با تلاش سید حسن نصرالله در جایگاه بلندی نشسته اند و می‌توانند در عرصه سیاسی حرف برای گفتن داشته باشد و حتی رییس دولت را انتخاب کنند.

وی بر این امر اشاره کرد که قم، جایی مبارک است و نعمت ولایت برای همۀ مسلمین است هر چند که همه از آن استفاده نمی کنند. نظریه­ای که امام خمینی آن را بازسازی کرد و امروز همۀ امتیاز و عزت حزب الله آن است که ولایت فقیه دارد. البته زمانی امام خمینی هم در قم، غریب بود. ما در ترویج ولایت در شیعه و اهل سنت، قصور داشته­ایم. حزب الله با صبر و تحمل بسیار توانست جایگاه خود را پیدا کند.

علمای قم بعد از انقلاب اسلامی، درس ولایت فقیه را شروع کردند، اما امروزه کم فروغ شده است. جوهر عظیم انقلاب ایران، ولایت فقیه است که متاسفانه برخی قدر آن را نمی­دانند. امروز ایران، امن­ترین کشور منطقه است. وی سپس اشاره کرد که در سوریه، کشورهای مختلف حضور دارند، اما ایران توانسته است نقش خود را به خوبی و با موفقیت بازی کند.

دیدار دیگر با رییس دفتر سیاسی حزب الله بود که ابراهیم امین السید در این دیدار بیان کرد انقلاب اسلامی و تشکیل نظام اسلامی، اولین نمونه پس از دوران صدر اسلام است. ما در دوران امام خمینی زندگی می کنیم، در اربعین امام، صحبت کردم و گفتم، خوش به حال کسی که در دوران تو زیست. موقعی که ما آمده بودیم، ایران ماه رمضان بود؛ مقام معظم رهبری رئیس جمهور بودند و آقای هاشمی رفسنجانی رییس مجلس شورای اسلامی. امام هم معمولاً ماه رمضان دیدار نداشتند. بالاخره ما با آقای هاشمی رایزنی کردیم و با امام دیدار داشتیم. بعدها با همین گروهی که بودیم، آهسته آهسته گام‌های اولیه تشکیل حزب الله که بعدها در سال 1982 بنیانگذاری شد، آغاز گردید.

** میشل عون در جنگ 33 روزه ما را تنها نگذاشت

آقای ابراهیم امین گفت ما امروز که نگاه می‌کنیم در  جهان می‌بینیم محبوبیت این کشورهایی که میلیاردها پول خرج کردند بسیار پایین است و در هیچ عرصه‌ و هیچ مرحله‌ای به هیچ پیروزی‌ دسترسی پیدا نکردند. با همه میلیاردها پولی که خرج کردند اما چه جایگاهی دارند، عربستان امروز در جهان اسلام چه جایگاهی دارد؟ در سوریه هیچ مقبولیتی ندارد؟، در یمن از آن نفرت وجود دارد و در لبنان هیچ پذیرشی ندارد. در حالی که حزب الله لبنان و محور مقاومت و جمهوری اسلامی که بر سر آرمان‌های خود و مقاومت ایستادند، بر سر آرمان حضرت امام ایستادند، در مقابل دشمن به درستی و با استواری موضع‌گیری کردند، امروزه پیروز میدان هستند و برای خودشان جایگاهی تعیین کننده در لبنان دارند.  ایشان می‌گفت میشل عون از افرادی بود که در جنگ 33 روزه ما را تنها نگذاشت و در کنار ما و محور مقاومت بود و امروز رفتار حزب الله مظهر اخلاق سیاسی در جهان عرب و در جهان اسلام است. ما از اول گفتیم که نامزد ما میشل عون است و هم چنان وفادار به او هستیم، کمکش می‌کنیم چرا که او به محور مقاومت و به جبهه مقاومت کمک کرد و این خود نمونه اخلاق سیاسی و وفاداری است.

بازدیدی هم از مرکز امام موسی صدر داشتیم که مرکز مرتب و منظمی بود و با پسر ارشد امام موسی صدر، سید صدرالدین صدر دیدار داشتیم، ایشان گزارشی از تلاش‌هایی که انجام می‌شود برای جمع‌آوری آثار امام موسی صدر ارائه کرد، همه نوشته‌ها،‌ مکتوبات، صوت، نامه‌ها و همه آثار را دارند جمع‌آوری می‌کنند. یک مجموعه آثاری چند جلدی از امام موسی صدر چاپ شده و پیگیر تکمیل کردن آثار ایشان هستند. در خصوص سرنوشت امام موسی صدر هم ایشان گله‌مند بود. یعنی آن جور که شایسته و بایسته است، پیگیری سرنوشت امام موسی صدر انجام نشده، نه از طرف لبنان نه از طرف ایران. در لیبی هم که دولت برپایی وجود ندارد که بشود رایزنی کرد. به هر حال از این که سرنوشت امام موسی صدر هم چنان در پرده‌ای از ابهام وجود دارد ناراضی بود و تأکید داشت که به تلاش دیپلماتیک بیشتر نیاز داریم.

بازدیدی هم از مدرسه علمیه حضرت رسول اکرم ص بیروت و مدیر آن حجت الاسلام و المسلمین بی نیاز داشتیم که نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه است. این مدرسه که بخش بانوانی جداگانه دارد، حدود 300 طلبه از 50 کشور دارد که در نوع خود، فعالیتی بزرگ به شمار می­رود. با همکاری همین دوستان، نشست علمی به نام «جایگاه و اختیارات ولایت فقیه» با سخنرانی بنده و جناب دکتر شیرخانی برگزار شد. همچنین نشستی علمی در مرکز الحضاره لتنمية الفكر الاسلامي بیروت برگزار شد. این نشست به تبیین مبانی نظری داعش با حضور دوستان و حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمد زراقط، مدیر اداری و اجرایی مرکز الحضاره، حجت‌الاسلام والمسلمین بی نیاز، مدیر جامعه المصطفی العالمیه در لبنان، حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی الموسوی، مدیر ارتباطات جامعه المصطفی العالمیه و استادان موجود در هیات انجمن مطالعات سیاسی برگزار شد.  در این دیدار بنده به مباحث روش شناسی جریانهای تکفیری پرداختم، جناب آقای دکتر شیرخانی مطالبی را درباره مبانی فقهی سلفیه تکفیری بیان کردند و بعد هم جناب آقای دکتر فراتی به برخی از مبانی و اصول فکری داعش اشاره کردند. این نشست هم در جای خود، مباحثی علمی و مطلوب داشت.

گفت و گو: مرتضی سعیدی نجفی