به گزارش خبرگزاری «حوزه» از مشهد، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی نیا در نشست «تحلیل آیات بر اساس معناشناسی شناختی» که امروز در سالن اجتماعات دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد، کانون توجه را یکی از مباحث اصلی در معناشناسی شناختی دانست و توضیح داد: زبان مانند یک سیستم توزیع توجه است که اشیاء و مسائل را گاهی در کانون توجه قرار داده، گاهی به حاشیه برده و گاهی خارج از محدوده توجه تصویر می کند.
وی افزود: در معناشناسی قرآنی به دنبال پی بردن به مفهوم سازی های الهی هستیم و این که چرا خداوند در آیات مختلف مسئله ای را در کانون توجه قرار داده و مسئله دیگر را به حاشیه برده است.
رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به نظرات ایزوتسو به عنوان یکی از اندیشمندان مخناشناخای قرآن، با بیان اینکه زبان شناسی در عصر ایزوتسو قوه نبوده و نتوانسته مباحث مطلوبی درباره زبان آیات قرآن بیان کند، قائل نبودن نقش و اعتبار برای روایات و رابطه با آیات را از دیگر مباحثی دانست که درنوشته های ایزوتسو ارائه شده است.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا در ادامه به برخی معانی معناشناختی پرداخت و گفت: منظور از شناخت فرآیندهای ذهنی است و کار اصلی علوم شناختی مطالعه ذهن بشر است که دانش ذهن بشر نیز معنی می‌شود.
وی توضیح داد: عصب شناسی شناختی، روانشناسی شناختی، هوشی مصنوعی، زبان شناسی شناختی و فلسفه ذهن را علوم شناختی می‌گویند که بر علم شناسی مقدم هستند.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا گفت: معناشناسی شناختی به صورتی فراوان داریم، منتهی یا در حواشی مانده و یا به صورت نظام مند استفاده نشده است.
رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه ادعای اصلی در زبان شناسی غرب این است که رابطه زبان با عالم خارج چیست؟ توضیح داد: یکی از تقریرات این است که برخی وقت ها شخصیت بخشی می شود و ذهن انسان پردازش می کند. در واقع زبان ابتدا آنچه در ذهن گوینده اتفاق افتاده را نسبت می دهد اما تقریر دوم این است که ذهن مفهوم سازی و صحنه بیرونی را پردازش اطلاعاتی کرده که در واقع هر دو تقریر یک چیز را القا می کند.
وی معناشناسی قرآن را در واقع چگونگی پردازش الهی دانست و ابراز کرد: توصیف صحنه ها بدون پردازش امکان ندارد و این امر در معناشناسی تاثیر دارد.
نویسنده کتاب «معناشناسی شناختی قرآن با اشاره به اینکه مفهوم شناسی در معنا دخیل است، مثال زد: مفهوم سازی ها از سیاق درونی آیه و اعجازشناختی قرآن متاثر است. در ماجرای حضرت لوط دور شدن از مردم مدنظر است و همین امر به معنای شامل شدن رحمت الهی برای اوست.
وی افزود: البته مفهوم سازی های قرآنی در مقیاس بشری برای قابل فهم شدن ارائه می شود و معنا شناسی جملات نیز در همین راستا است.
این پژوهشگر دینی در ادامه زبان را سیستم توجه خواند و مثال زد: وقتی می گوییم شیشه شکسته شد، کاری به فاعل نداریم بلکه شکسته شدن شیشه مورد توجه است.
وی افزود: در هر آیه ای که خدا در حاشیه توجه قرار می گیرد بلافاصله یا چند آیه بعد در کانون توجه قرار می دهد که شاهد مثال این جمله در سوره حمد وجود دارد.
رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی توجه به موضوع و تفاوت آن با کانون توجه بودن را کاری نو و جدید در عرصه تفسیر قرآن عنوان کرد.
نویسنده کتاب «معناشناسی شناختی قرآن با بیان اینکه اعجاز قرآن در همین مفهوم سازی هاست، خاطر نشان کرد: هر حرفی که در قرآن دارد به همان معنایی که هست به کار بگیرید و بدانید که اصل حاکم، اصالت تعابیر قرآنی است.
رئیس پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: توجه به مفهوم شناسی خیلی از برداشت های کلامی، فلسفی، فقهی و.. را تغییر می دهد و جهت سازی می کند.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا تفسیر قرآن به قرآن را با رویکرد مفهوم شناسی دانست و گفت: همچنین روایات به مفهوم سازی های قرآنی دقت دارند و با توجه به آن تحلیل می کنند که ما نیز باید همانگونه نسبت سنجی کنیم.
وی افزود: در واقع امام معصوم(ع) با مفهوم سازی گوناگون، ابعاد معناشناختی آیات را بیان می کنند.
نظر شما