به گزارش خبرگزاری «حوزه»، بارگاه منوّر و ملكوتي حضرت سيد جلال الدين اشرف در شهرستان آستانه اشرفيه از شهرهاي شرقي استان گيلان واقع گرديده و هر ساله هزاران نفر از دوستداران خاندان عصمت و طهارت از اقصي نقاط كشور جهت زيارت آن بزرگوار به این شهر مي آيند. در جلالت، عظمت و بزرگواري آن حضرت همين بس كه بسياري از علماء و خصوصاً مرجع نامدار آيت الله العظمي مرعشي نجفي مدال خدمتگزاري و خادمي آن حضرت را با كمال افتخار به سينه داشتند.
* ولادت
آن بزرگوار در سال 180 هجري در مدينه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوارش حضرت موسي بن جعفر عليهما السلام امام هفتم شيعيان و مادر پاكدامن و والامقامش «نجميّه» است و ظاهراً كوچك ترين فرزند از ميان فرزندان امام هفتم به شمار مي روند.
نام مبارك وي ابراهيم المرتضي اصغر ملّقب به «جلال الدين اشرف» و كُنيه آن حضرت به احتمالي «ابوالحسن» است. وي در سه سالگي پدر بزرگوارش را (سنه 183ق.) از دست داد و به همّت برادرش حضرت رضا عليه السلام در زادگاهش پرورش يافته و مراتب فضل و كمال را طي كرد. ایشان بعدها لقب اشرف را از عموي جدّ پدرش «عمرالاشرف» ابن امام سجاد عليه السلام اخذ نموده است.
* تشكيل نهضت در ديار ديلميان و گيلان
سيد جلال الدين اشرف در سال 201 ق. در زمان ولايتعهدي امام رضا عليه السلام در حالي كه حدود 21 سال داشت از مدينه براي تبليغ به بغداد آمد. در سال 203 ق. با انتشار خبر شهادت امام رضا عليه السلام به بغداد، سادات و بزرگان شيعه براي عرض تسليت خدمت ایشان رسيدند.
در سال 204 ق. وقتي مأمون از مرو به بغداد رفت، سيد اشرف عليه السلام آن شهر را ترك كرده و به قم نزد برادر بزرگش سيد ميراحمد مي آيد و خدمت او به كسب علم و فضيلت مشغول مي شود. در آن زمان عمر حضرت بيش از 23 سال بوده است. سيد اشرف عليه السلام در حدود سه سال در قم اقامت داشته و در سال 206 ق. اقدام به تشكيل نهضت كرده و عازم ديار ديلميان و گيلان مي شوند. آن حضرت به مدت 13 سال حاكم آن مناطق گرديده و مشغول ترويج و تبليغ شريعت محمدي صلي الله عليه وآله وسلم و علوي عليه السلام مي شوند.
* رهبری قیام
سيد اشرف به خاطر دارا بودن فضايل و صفات پسنديده سخت مورد توجه مردم و سادات قم قرار گرفت و زماني كه قيام سيد علي قزويني از نوادگان امام صادق عليه السلام به همراهي جمعي از گيلانيان عليه حكمرانان محلي را شنيد، به همراه جمعي از سادات به ياري آنان شتافت كه متأسفانه قبل از رسيدن، سيد علي به شهادت رسيده بود. وي به رهبري مردم گيلان عليه سختگيري حكمرانان محلي در گيلان قيام كرده و در حالي كه 26 سال داشت، رهبري نهضت و انقلاب مقدس عليه حاكمان ظالم محلي را به عهده گرفت.
ایشان در آغازين روزهاي مبارزه و قیام، برخي از سرداران شجاع حكمرانان گيلاني همانند «بابا ملحد» و «كُتل شاه» را به هلاكت رسانده و موفق شد زنجان را فتح نماید.
* فتوحات سيد اشرف
سيد اشرف از زمان خروج از قم تا زمان شهادت آن بزرگوار يعني سال 223 ق. سراسر به جهاد و مبارزه و ترويج و تبليغ دين مشغول بودند. مهم ترين اقدامات آن بزرگوار در طول ايام مبارزه و جهاد شامل:
فتح زنجان در ذي القعده سال 206ق؛ فتح طارم و رزمق؛ فتح رودبار؛ فتح شهر رشت، در سال 207 ق؛ فتح لاهيجان در سال 208 ق؛ فتح برفجان؛ فتح درگزين و سقوط دولت نعمان؛ فتح شهران (شهري در حوالي بابل مازندران) سال 211 ق. می باشد.
* نخستین كاروان زيارتي از شمال به طوس
سيد اشرف پس از فتح شهران در سال 211 ق. تصميم گرفت به زيارت مرقد مطهّر برادرش برود. لذا طي سخناني براي سپاهيان فرمود:
«اي دوستان خاندان علي عليه السلام! هرچه وظيفه شما بود انجام داديد، اكنون به شما رخصت مي دهم كه بر سر اهل و عيال خود برگرديد كه من براي زيارت مرقد برادرم ثامن الائمه عليه السلام به خراسان خواهم رفت....»
سرداران سپاه گفتند: اي فرزند رسول الله! از آن كه خانه هاي خود را به خونخواهي امام حسين عليه السلام و امام رضا عليه السلام ترك كرديم، دست از جان شسته ايم و اكنون دست از دامن تو باز نخواهيم داشت. پس از آن حضرت مصايبي را كه بر پدر و جدّ بزرگوار و سادات عظام گذشته بود يادآوري كرد و مؤمنان گريستند.
حضرت با عده اي از سرداران رشيد اسلام به صورت كارواني از مازندران به سوي مرقد امام رضا عليه السلام حركت كرد و مي توان كاروان آن حضرت را اولين كاروان زيارتي بدانيم كه از منطقه شمال ايران (گيلان و مازندران) هشت سال بعد از شهادت امام رضا عليه السلام به مشهد مقدس رفته است.
حضرت در طوس مدتي اقامت کرد و مراسم عزاداري و اطعام به راه انداخت. ایشان بعد از زيارت مرقد مطهر برادرش به سوي گيلان حركت كرد.
* تشكيل حكومت شيعيان در گیلان
سيد جلال الدین اشرف (ع) وقتي به گيلان رسيد به لاهيجان رفت و بر مسند رهبري تكيه زد؛ ایشان امور اداري را به برادرش اميرشمس الدين واگذار كرده و خود غالباً با سرداران و يارانش به سر مي برد.
نواحي فتح شده توسط حضرت ميان سردارانش تقسيم شد و هريك را براي حكمراني منطقه اي فرستاد. اين سرداران كه به عنوان والي به قسمت هاي مختلف گيلان فرستاده شدند، عبارتند از: سيد هاشم در ديلمان، حسن بيك در طارم و نواحي زنجان، اميرسلطان در رشت، سيد محمد در برفجان، عبدالرحمن اژدر در رودسر، حمزه در كوهدم، سيد شمس الدين به عنوان جانشين حضرت در لاهيجان.
سيد اشرف در لاهيجان نماز جمعه را اقامه كرد و حكومت مستقلي تشكيل داد و به عنوان رهبر از نزديك ناظر امور حكومتي بود.
در حقيقت حكومت شيعي در سال 211 ه .ق. در گيلان تشكيل شد و به مدت 13 سال دوام داشت. البته هر از چند گاهی حضرت جنگ هايي در اين مناطق با برخي از مخالفان داشته است؛ تا اينكه چهل گوش عموي نعمان بعد از مدتها متواري شدن، در حوالي قزوين دست به شورش عليه حضرت زد. وقتي حضرت او را دعوت به اسلام كرد، در جواب طي نامه اي به حضرت نوشت: «بين من و فرزندان موسي بن جعفر جز شمشير چاره اي نيست.»
نامه وی به حضرت رسيد و ایشان با لشكري انبوه به آن مناطق گسيل شد؛ لشکر حضرت در حوالي رودبار به نام «دارستان» طي نبردي خونين و جنگي سهمگين، شكست خورده و سید اشرف نيز مجروح گرديد.
ایشان در منزل شيخ مفيدالدين كه پيرمردي نود و چند ساله بود، ساکن شد. خون به شدت از بدن مباركش جاري بود و سرانجام به شهادت رسید.
* شهادت
بنا به نقل مشهور حضرت سيد جلال الدين اشرف عليه السلام در 14 رمضان سال 223 ق. به شهادت رسيد. شيخ مفيدالدین طبق وصيت، پيكر مباركش را در تابوت گذارده و تابوت را در آب رودخانه خروشان سفيدرود رها كرد. تابوت حامل پیکر مطهر حضرت، سفيدرود را در مي نورديد تا در حوالي لاهيجان در قريه «كوچان» به ساحل رسيد. پيكر پاك و مطهر حضرت را به دور از هر گونه تشريفات به خاك سپردند. محله بي نام و نشان كوچان كه بعدها به بركت وجود مرقد مطهر حضرت سيد جلال الدين اشرف از مشهورترين شهرهاي ايران در آمد و به آستانه اشرفيه نام گرفت.
* فرزندان
آن حضرت، سه فرزند به نام هاي موسي، جعفر و اسماعيل داشته و تعداد زيادي از سادات گيلان به آن حضرت منتسب و از نوادگان وي به شمار مي روند.
محمدتقي ادهم نژاد
