به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام والمسلمین احمد واعظی در کارگاه های اسلامی سازی علوم انسانی که در سالن اجتماعات مجتمع امین قم برگزار شد، ضمن تأکید بر این که مفهوم انسان شناسی اسلامی، گامی مهم در اسلامی سازی علوم انسانی است، اظهار داشت: بر اساس دیدگاه اندیشمندان غرب گرا، شناخت حقیقت متعین خارجی، اسلامی و غیر اسلامی ندارد؛ در حالی که موضوع مطالعه واقعیت تعین یافته ای است که تفسیر آن بر اساس منابع معرفتی و اعمال روش شناسی های مختلف، واقعیت عینی متفاوتی را به همراه دارد.
وی با بیان این که انسان شناسی اسلامی متکی بر منابع وحیانی و منابع عقلی است، اظهار داشت: اندیشمندان غرب گرا، با ارائه تفسیری سطحی، بر اساس منابع محدودی در رابطه با انسان سخن گفته، با مولفه ها صرفاً حسی، قصد دارند ماهیت وجودی انسان را تفسیر نمایند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی با تأکید بر این که علوم انسانی غربی بر اساس طبعیت گرایی افراطی، نظام هستی را در طبیعت خلاصه می کند، ابراز داشت: این علوم حقیقت تحقق یافته را صرفاً مادی دانسته، تصویری ناقص و مشحون از ضعف را ارئه می کنند.
وی با بیان این که انسان شناسی فلسفی و انسان شناسی تجربی، تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند، اظهار داشت: انسان شناسی ماده انگارانه بر اساس طبیعت گرایی افراط گرایی، با انسان شناسی که انسان را در ماده خلاصه نمی کند و بر منابع وحیانی نیز تکیه دارد، تفاوت های بسیار عمیقی دارد.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی اظهار داشت: انسان شناسی اسلامی تفسیری است که منابع دینی از انسان ارائه می کند، عقل خود نیز یکی از اجزاء مبانی دینی در این تفسیر به شمار می رود.
وی ارائه دیدگاه اسلامی در رابطه با موضوع خاص را منوط به هم آنی منابع معرفتی دینی در کنار یکدیگر دانست و خاطرنشان کرد: اسلامی سازی علوم انسانی، در ظاهر ماهیت بخشی اسلامی به علوم متدوال و مرسوم انسانی است، در حالی که منظور از اسلامی سازی علوم انسانی، تولید علوم انسانی اسلامی است؛ نه این که بخواهیم با اعمال تصورات، تغییر ماهیتی و شکلی در علوم انسانی غربی ایجاد نماییم.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی با اشاره به این که تولید علوم انسانی اسلامی نیازمند مقدماتی است، یادآور شد: شکستن فضای حاکم بر علوم انسانی در جوامع اسلامی نخستین گام در اسلامی سازی علوم انسانی است. علوم انسانی موجود در کشورهای اسلامی در واقع اقتباس، واگویی و تقلید از علوم انسانی موجود غربی است.
وی اذعان داشت: آنچه امروز در محافل علمی جوامع اسلامی تحت عنوان علوم انسانی رواج دارد، بازگویی و ترجمه نظریه های ارائه شده در غرب در راستای علوم انسانی است که در آن هیچ توجهی به جنبه بومی، تولید علم و نظریه پردازی نشده است.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی با بیان این که نقد و بررسی علوم انسانی غربی و شکستن فضا را هیچ گاه نباید به معنای اسلامی سازی علوم انسانی تلقی کنیم، اظهار داشت: تا وقتی به مرز تولید دانش بومی و اسلامی در عرصه علوم انسانی نرسیم، اسلامی سازی محقق نمی شود.
وی با اشاره به این که ترسیم هدفگذاری ها در راستای اسلامی سازی علوم انسانی بسیار مهم است، یادآور شد: هرگونه مطالعه و تحقیق روشمند راجع به انسان، افعال انسان و امور مربوط به معرفت بخشی و یا به منظور جهت دهی و ساماندهی در این عرصه را می توان علوم انسانی نامید.
سخنران این نشست علمی، ارائه راهکار به منظور برون رفت از مشکلات و حل مسائل راجع به بحران های اجتماعی و اقتصادی را مهم برشمرد و خاطرنشان کرد: بخشی از مطالعات علوم انسانی توصیفی و بخشی نیز ارائه مدل مطلوبی است، که در آن رسیدن به غایات، هدفگذاری می شود.
وی با اشاره به این که علوم انسانی را می توان به عنوان مطالعات توصیفی معرفت بخش، مطالعات هنجاری و یا حتی مطالعات بنیادین و نیمه بنیادین مورد توجه قرار داد، یادآور شد: مطالعات تاریخی و فلسفی علوم را می توان در جرگه مطالعات علوم انسانی مورد بحث و بررسی قرار داد.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی تأکید کرد: هر مطالعه روشمند، راجع به انسان و امور مربوط به انسان، اعم از عواطف و احساسات تا آگاهی و یا اموری که انسان خلق و ایجاد می کند، را میتوان علوم انسانی دانست.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی ضمن تأکید بر تقویت فقه الاجتماع، با بیان این که حیث نگاه فقهی به اجتماع تمام ماجرای پاسخ به نیازمندی ها نیست، خاطرنشان کرد: در حوزه اجتماع مباحث دانشی وجود دارد که از حیث عمل مکلفین، نمی توان آنها را مورد بررسی قرار داد.
وی در ادامه مطالعات توصیفی وضعیت شناسانه، مطالعات تبیینی و مطالعات هنجاری را از رویکردهای مرسوم در مطالعات علوم انسانی برشمرد و خاطرنشان کرد: در مطالعات تبیینی، محقق به سمت بررسی شناخت علل و عوامل حرکت می کند، در حالی که در مطالعات هنجاری نقشه راه و راهکارهای خروج از وضع موجود به وضع مطلوب ارائه می گردد؛ ترسیم وضع مطلوب و ارائه راهکار دو رکن اساسی مطالعات هنجاری است.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که مطالعات توصیفی و مطالعات تبیینی را نمی توان در دایره مطالعات فقهی جای داد، خاطرنشان کرد: در مطالعات هنجاری، فقه در بررسی یجوز و لا یجوز راهکارها ورود می کند و در ترسیم وضع مطلوب و یا عرصه ارائه راهکار برای رسیدن به وضع مطلوب بیانی ندارد.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی ضمن تأکید بر بررسی کارکردهای انسان شناسی در ارائه علوم انسانی اسلامی، خاطرنشان کرد: تسلط بر انسان شناسی اسلامی ما را در فضای موجود علوم انسانی، مسلح و مسلط می کند، تا بتوانیم نظریه پردازی های مستحکمی را ارئه دهیم.
وی با اشاره به این که بسیاری از نظریه پردازی شاخه های علوم انسانی، مبتنی بر مبانی انسان شناختی خاصی است، یادآور شد: در بسیاری از موارد تعریف حقوقی از انسان، پایه ای برای نظریه پردازی های خاص قرار می گیرد. در تمام عرصه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، کلان نظریه ها مبتنی بر نگاه خاصی نسبت به انسان بوده، از مبانی خاصی پیروی می کنند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی افزود: تسلط بر انسان شناسی، ما را به ابزاری برای تشخیص نظریه های علوم انسانی همراه و یا متضاد با مبانی اسلامی، مسلح می کند.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی ضمن تأکید بر این که نظریه پردازی های اسلامی باید هم نوا با مبانی انسان شناختی اسلامی باشد، خاطرنشان کرد: برای ترسیم مطلوبیت ها در مطالعات هنجاری حوزه های مختلف، باید به جایگاه والای انسان شناسی اسلامی، توجه ویژه ای داشته باشیم.
سخنران این نشست علمی با بیان این که انسان شناسی اسلامی از سطوح و لایه های متعددی برخودرا بوده، وزن و جایگاه مبانی انسان شناسی یکسان نیست، اظهار داشت: برخی از آموزه های معرفتی پایه ای و بنیادی و برخی نیز فرعی است.
وی با اشاره به این که تنگ نظری در مسائل انسان شناسی غفلت از فاکتور های مهم نظریه پردازی متعالی را به همراه خواهد داشت، یادآور شد: سلطان بحث انسان شناسی در بحث های حوزه علوم انسانی است، هرجا خروجی بحث بیان مطلوبیت ها، توصیه ها، راهکارها و یا تغییر سبک زندگی باشد، انسان شناسی تغییرات بسزایی را اعمال می کند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی افزود: ساحت هایی در علوم اسلامی وجود دارد که ضمن تصمیم ساز بودن، نیازمند ارائه راهکاری است، که در پژواک فرهنگی، رفتاری و ارزشی سبک زندگی آدمی، تاثیر می گذارد.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی در پایان با بیان این که مبانی انسان شناختی را می توان به مبانی قریب و بعید تقسیم بندی نمود، خاطرنشان کرد: برخی از مبانی انسان شناسی اسلامی تأثیرات فراوانی را در ایجاد محتواهای دانشی ایجاد می کند.
