خبرگزاری «حوزه»/ بیست و شش سال پیش در چنین روزی شرح و تفصیل تشکیل بخش تعاونی در اقتصاد جمهوری اسلامی ایران به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و دهم دی ماه همان سال یعنی سال 1370 وزارت تعاون تشکیل شد.

در باب اهمیت و ضرورت تعاون در اقتصاد اسلامی سخن ها بسیار گفته شده و مقالات و کتب متعددی به رشته تحریر درآمده اما اجمالاً این که در اصل 43 و 44 قانون اساسی، به این بخش مهم اقتصاد توجه ویژه ای شده که بی شک بازنگاهی به آن ها می تواند اهمیت این بخش را بار دیگر به همگان به خصوص مسئولان یادآور شد.

خبرگزاری «حوزه» به فرارسیدن 13 شهریورماه ، روز تعاون با سه تن از اقتصاددانان حوزوی در خصوص جایگاه تعاون در اقتصاد کشور و این که چگونه می توان این جایگاه را در مسیر تقویت تولید و اشتغال ارتقا داد گفتگو کرده است . آنچه در ادامه می آید، مشروح این گفتگوهاست؛

تاکید اصل 44 قانون اساسی بر اقتصاد تعاونی

حجت الاسلام و المسلمین احمد علی یوسفی، رییس مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه علمیه قم با اشاره به این که بر اساس اصل 44 قانون اساسی، اقتصاد تعاونی، یکی از سه بخش اصلی اقتصاد کشور به شمار می رود، ابراز داشت: قانون اساسی کشورمان در کنار دو بخش اقتصاد دولتی و  اقتصاد خصوصی ، ظرفیت بسیار خوبی برای اقتصاد تعاونی قائل شده و همین مساله می طلبد که مسئولان و کارگزاران کشور نیز توجه و عنایت بیشتری به این مساله داشته باشند.

وی اضافه کرد: البته باید توجه داشت که اقتصاد تعاونی، نوع خاصی از ترکیب کار و سرمایه محسوب می شود و از این رو با اقتصاد بخش خصوصی مبتنی بر سرمایه داری تفاوت های جدی دارد.

همکاری و مشارکت مردمی در تعاون اصل و محور است

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین اضافه کرد: در اقتصاد سرمایه داری، سرمایه و سرمایه دار فرمانروا و اصل و مبناست و حال آن که تعاون، اساساً نوعی همکاری سازمان‌یافته برپایه قواعد خاصی است که در سایه مشارکت، همکاری و کمک متقابل مردم شکل گرفته و طبعاً نتایج اقتصادی معینی نیز از آن انتظار می‌رود.

وی یادآور شد: در اقتصاد تعاونی، مالکیت منابع تولیدی، محصول و سود خالص اقتصادی به همه نیروهای فعال کار اعم از کارگران ساده یا متخصصین ماهر و نیمه ماهر تخصیص پیدا می‌کند که  البته به بخش سرمایه نیز سود مناسب و محدود می‌رسد، چه آن که در اینجا نفع جمعی ملاک است.

این اقتصاددان حوزوی با تاکید بر لزوم حمایت بیشتر مسئولان دولتی از بخش تعاون و مردمی گفت: برپایه میزان نقشی که در سود خالص و تولید داشته اند، همه نیروهای کار بخش تعاون در مدیریت فرآیند اقتصادی ، نقش جدی و کلیدی دارند و این مساله باعث می شود که شان و منزلت جایگاه انسان و نیروی کار در اقتصاد تعاونی ترفیع یافته و شخصیت اجتماعی معنوی شکل گیرد، ضمن آن که به این واسطه ارزش های اخلاقی در درون سیستم نیز نهادینه می شود.

عدم سوددهی بسیاری از شرکت های تعاونی علت یابی شود

حجت الاسلام و المسلمین مصطفی کاظمی، عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه نیز گفت: مشکلی که ما با آن مواجه هستیم این است که متاسفانه بخش قابل توجهی از تعاونی ها سودده نیستند و باید دلیل این موضوع مشخص شده و نسبت به رفع آسیب و ضعف اقدام شود.

وی افزود: از سویی گاهی اوقات این احساس به وجود می آید وقتی در بخش خصوصی کار می کنید انگیزه های درونی برای کاهش هزینه ها و مدیریت منابع بهتر جواب می دهد اما این که منابع به صورت اشتراکی در تعاونی قرار داده می شود و هیئت مدیره مربوطه بعضاً انگیزه کافی ندارد ، این باعث می شود که سوددهی شرکت های تعاونی به مشکل جدی بر بخورد.

وی با اشاره به این که ما باید به تجربه موفق بخش های مردمی در کشورهای دیگر توجه کنیم، ابراز داشت: ما باید بتوانیم ساز و کارهای نوینی طراحی کنیم از جمله این که هیئت مدیره ها را در سود تعاونی ها سهیم کنیم تا این مساله باعث ایجاد انگیزه در آن ها در مسیر رشد شرکت های تعاونی و افزایش سوددهی شود.

این اقتصاددان حوزوی همچنین بیان داشت: ما باید در وهله اول تعاون و ظرفیت های پیدا و پنهان آن را در اقتصاد کشور به خوبی بشناسیم و در وهله بعد به فرهنگ سازی در رویکرد مردم به این قسمت بپردازیم.

وی گفت: از سوی دیگر با عنایت به این که بسیاری از مشکلات با مشارکت های اجتماعی و خیریه قابل حل است، ما باید در مسیر ایجاد نهادهای خیریه جامع برپایه فرهنگ تعاون تلاش کنیم ، کما این که در بسیاری از کشورها از همین بحث خیریه ها به نتایج خوبی رسیده اند.

جایگاه ویژه تعاون در آموزه های دینی

حجت الاسلام و المسلمین محمود عیسوی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) نیز با اشاره به آیه " تعاونوا علی البر و التقوی" اظهار داشت: پیامبر اکرم(ص) در حدیثی می فرمایند: " اگر همه شما در راه خیر و نیکوکاری به یکدیگر بپیوندید و هماهنگ شوید دوستدار و علاقه مند به یکدیگر خواهید شد " که توجه به این حدیث این نکته را به ما گوشزد می کند که یکی از برکات تعاون و همدلی ، ایجاد صفا و صمیمیت بین اعضای جامعه است.

وی همچنین با بیان این که تعاونی‌ها به‌ دلیل بهره‌گیری از مدیریت مشارکتی حضور عامه مردم و اصل خودیاری، کانون‌های اقتصادی مهم مردمی به شمار می روند، گفت: اگر ما به بخش تعاون به درستی نگاه کرده و آن را مورد حمایت قرار دهیم قطعاً می توان بخش مهمی از مشکلات اقتصادی کشور را بر این اساس مرتفع ساخت اما اگر نگاه حاشیه ای و طفیلی به این بخش اقتصاد باشد، تاثیری چندانی را شاهد نخواهیم بود.

عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه خاطرنشان کرد: در واقع موفقیت در بخش تعاون بستگی به نوع نگاه و نگرش ها و سیاست گزاری ها در این باره دارد و در صورت اصلاح نگاه ها و رویکردها این بخش می تواند توان عظیم مردمی را در خدمت اقتصاد ملی قرار داده و از برکات و دستاوردهای آن استفاده کند.