به گزارش خبرنگارخبرگزاری «حوزه» کرسی ترویجی «اقتصاد مقاومتی در اندیشه و سیره علمای شیعه در تاریخ معاصر ایران» شنبه شب به همت گروه اقتصاد اسلامی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد. این نشست علمی با دبیری حجت‎الاسلام مظاهری و کارشناسی و ارایه بحث حجت‌الاسلام ابوطالبی عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه پیدا کرد.

بر اساس این گزارش: پس از ارایه نظریه و بحث کارشناسی توسط حجت الاسلام ابوطالبی،‌ ناقدان این نشست، حجت الاسلام یعقوبی و دکتر محمدجواد توکلی از اعضای هیئت علمی این موسسه به نقد نظر کارشناس پرداختند.

در ابتدای این کرسی ترویجی حجت الاسلام ابوطالبی درشرح بحث علمی خود گفت: اساس این پژوهش پیرامون بیانات و مواضع علمای دوران قاجار بوده است، زیرا در این دوره بیشترین مواضع در این حوزه اتخاذ شد؛ این پژوهش کمتر به مواضع علما در دوران پهلوی پرداخته است.

وی سپس به بیان مولفه های ارایه شده از سوی مقام معظم رهبری در حوزه اقتصاد مقاومتی گفت: مولفه ها و الزامات اقتصاد مقاومتی از منظر مقام معظم رهبری شامل استفاده از کالای داخلی و پرهیز از کالای خارجی، کارآفرینی و حمایت از تولید داخلی، مردمی کردن اقتصاد، قناعت و پرهیز از تجمل گرایی و ممانعت از خروج سرمایه ملی و افزایش ثروت و سرمایه داخلی هستند.

عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در ادامه با اشاره به قواعد قرآنی در بحث اقتصاد مقاومتی تصریح کرد: قاعده نفی سبیل بر اساس آیه مشهور نفی سبیل یکی از مهمترین اصولی است که پایه اقتصاد مقاومتی را نهاده است؛ اصل حفظ عزت مسلمین بر اساس آیه عزت در قرآن از دیگر اصول قرآنی در حوزه اقتصاد مقاومتی است.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: حرمت دوستی و مودت با کفار از دیگر اصول قرآنی است؛ غالبا ولایت مستلزم تصرف یک دوست در امور دوست دیگر است؛ در نتیجه اگر ما کفار را اولیای خود بدانیم خواه و یا ناخواه بر ما مسلط خواهند شد. حرمت عدم تشبه به کفار از دیگر اصول قرآنی است که آن را نیز می توانیم به عنوان یکی از الگوهای اقتصاد مقاومتی بدانیم.

حجت‎الاسلام ابوطالبی اظهارکرد: هر کدام از این مولفه ها مصادیق خاصی در تاریخ داشته است؛ پرهیز از کالای خارجی در مصادیقی چون صدور فتاوی متعدد در حمایت از تولید داخل و حمایت از استقلال داخل و پرهیز از کالای خارجی به چشم می خورد.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: علمای ما در طول تاریخ معاصر به شکل عملی با رفتار خود به حمایت از کالای داخلی دست زده اند؛ در زمینه حمایت از تولید داخلی و حمایت از استقلال داخلی از صاحب عروه بیان شده است،‌ در این زمان که خارجه با انواع حیل رشته تجارت و کسب و صنایع و.. را به دست گرفته و... کار مسلمین نیز دلالی کالای آنها شده است، باید مسلمین بیدار شده و با تائیدات ربانیه از تحمل عملی کفار و تشتت در بلاد کفر برهند.

وی گفت: پاسخ علما به استفتائات مردم مبنی بر حکم استفاده از کالاهای خارجی از دیگر اسنادی است که امروزه می توانیم به آنها در زمینه اقتصاد مقاومتی اشاره کنیم؛ تعابیری چون کلاه بیگانه دوختن و نان خود از سفره مردم و همسایه سوختن و چراغ اجانب سوختن از سوی علمای ما در جهت بیان حرمت استفاده از کالای خارجی بیان شده است.

حجت‎الاسلام ابوطالبی اظهارکرد: معاهده علما در جهت سلطه روس ها منتشر شد؛ این معاهده در باب بانک استقراضی روس و توسط علمای اصفهان انجام شد؛ این فتوا با تحریم تمام کالاهای روسی و به دلیل اشغال ایران توسط روسیه انجام شد.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: در بعد فرهنگی و اخلاقی نیز چنین فضایی وجود دارد؛ علمای ما به ابعاد فرهنگی و اخلاقی نیز در این بین توجه داشته‎اند؛ میرزای نوری حتی عدم اجابت در دعا را نیز به دلیل مصرف کالای خارجی می دانند.

وی گفت: تاسیس شرکت اقتصادی اسلامیه اصفهان در 130 سال پیش به توصیه علما به منظور دسترسی به سود اقتصادی از طریق یک شرکت در نسبت به کار تعاونی جمعی، خروج از ذلت احتیاج به امتعه خارجی، تثبیت و تقویت هرچه بیشتر تجارت داخله در برابر تجارت خارجه، ارایه الگویی تجاری برای آینده ملت و دولت و جلوگیری از معاملات ربوی با بیگانگان، تولید اشتغال و عدم برون رفت سرمایه مادی و انسانی انجام شد.

حجت‎الاسلام ابوطالبی اظهارکرد: مرحوم آیت الله شاه آبادی پیشنهادی مطرح می کند که یک شرکت مخمس تاسیس شود که مردم سرمایه خود را پنج قسمت کنند و یک قسمت از آن را در شرکت سرمایه گذاری کنند که کار اقتصادی انجام شود و منافع آن را به پنج قسمت تقسیم کنند؛ حتی ایشان در آن زمان پیشنهاد حساب آتیه را به نام فرزندان در این شرکت ارایه می دهند.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: نکته جالب این است که این مولفه‎های اقتصاد مقاومتی که از سوی مقام معظم رهبری مطرح شده است رویکردهای خاص علمای معاصر ما نیز وجود داشته است.

ناقد نشست:

شرایط اجتماعی و اقتصادی زمان علما در بررسی های تطبیقی لحاظ شود

در ادامه این نشست علمی حجت‎الاسلام عبدالرسول یعقوبی در مقام ناقد به ارایه بحث پرداخت و گفت:علمای شیعه در 100 سال اخیر به سمت اقتصاد داخلی گرایش داشته اند و بیانات خاصی در خصوص ارتباط با اقتصاد جهانی نداشته‎اند.

وی افزود: اقتصاد مقاومتی از بیان رهبری درون نگر است و بر لزوم تعامل با اقتصاد جهانی نیز تاکید دارد، ولی سعی می کند که از تکانه هایی که در این بین ایجاد می شود، لرزان نشود.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: مقام معظم رهبری در دوران پس از انقلاب مشاهده کردند که اقتصاد کشور در مقابل تحریم های غرب به لرزه و پس لرزه دچار می شود و این افت و خیزها اجازه یک ثبات اقتصادی را به کشور نمی دهد و از دیگر سوی باعث می شود که انقلاب اسلامی از دسترسی به اهداف خود بازبماند.

وی گفت: ایجاد ثبات و تعادل در جامعه ایرانی و انقلاب اسلامی برای رسیدن به اهداف انقلاب اسلامی و مقابله به توطئه های دشمنان از مهمترین اهداف ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی است.

حجت‎الاسلام یعقوبی اظهارکرد: مبانی فقهی و قرآنی اقتصاد مقاومتی باید به شکل مشخص و مدون بیان شود؛ زمانی که می خواهیم این مبانی را در حوزه اقتصاد مقاومتی مطرح کنیم باید شرایط اجتماعی و اقتصادی و سیاسی جامعه را نیز بیان کنیم که اگر علما اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند در چه شرایطی بیان کردند.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: محققان باید در مباحث اقتصاد مقاومتی و بیان سیره علما در این باب به شرایط اجتماعی و سیاسی به شکل دقیق و شفاف اشاره کنند.

ناقد دوم و نظریه پردازد اقتصاد اسلامی:

مواضع اقتصاد علما در دوران قاجار به بهانه مقابله به هجمه همه جانبه بیگانگان

ناقد دوم این نشست علمی دکتر محمد جواد توکلی بود که تا کنون کتب و مقالات علمی متعددی را در حوزه اقتصاد اسلامی منتشر کرده است و یکی از اولین اساتیدی بود که به ارایه الگوی معاصر اقتصاد اسلامی از منظر علما در قالب پژوهش های جدید پرداخته است.

وی درابتدا با ذکر این مطلب که مطالعات بین رشته ای بین فقه و تاریخ و اقتصاد و... نقش مهمی در بسط نظریات اقتصاد مقاومتی دارد گفت: زمینه شناسی نسبت به اقتصاد دوران قاجار به مثابه مهمترین دوره ای که علمای معاصر نسبت به مباحث اقتصاد مقاومتی واکنش نشان دادند بسیار مهم است.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: در دوران قاجار سعی شد، ذائقه ایرانیان نسبت به مصرف برخی کالاها چون قند و شکر و منسوجات تغییر کند؛ در آن زمان 85 درصد واردات ایران مرتبط به قند و شکر و منسوجات بود.

وی گفت: 90 سال پیش از بیانیه علمای اصفهان(1906) صادر شود به عهدنامه گلستان و ترکمانچای بر میخوریم که باید در این زمینه ثابت کنیم که چرا در آن زمان چنین واکنشی از سوی علمای آن زمان را شاهده نیستیم که در این زمینه نیز باید زمینه های زمانی و مکانی بیان شود.

توکلی اظهارکرد: برخی از علما در گذشته در باب استفاده از کالاهای خارجی احکام و توصیه های خاصی را مطرح کرده اند؛ برخی از علما حکم حرام صادر می کنند و برخی دیگر نیز به توصیه های اخلاقی بسنده کرده اند که این مباحث باید از نظر فقهی اقتصادی نیز بررسی شود.

وی گفت: همچنین باید ریشه یابی شود که چرا امروز نمی توانیم چنین اجماعی در باب تحریم کالاهای خارجی داشته باشیم؛ این مساله می تواند از نظر اقتصادی و اجتماعی بررسی شود.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) یادآورشد: گاهی اوقات وقتی از مبنا سخن می گوییم به معنی دلیل حکم است؛ یعنی وقتی استفاده از کالای خارجی را حرام می دانیم بحث ممنوعیت تسلط کفار را مطرح می کنیم؛ مرز مبنا و دلیل بر حکم باید مشخص شود.

وی گفت: بیانیه علما در سال 1906 در دوره محمدعلی شاه مطرح شده است و در سال 1907 ایران به سه قسمت تقسیم می شود و منطقه بیطرف بین روسیه و انگلیس، اصفهان قرار می گیرد و به همین دلیل است که علمای اصفهان تلاش بسیاری در مقابله با این جریان داشتند و در حوزه اقتصادی نیز تلاش های گسترده ای انجام دادند.