حجت الاسلام محمد ملک زاده در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با بیان این که وضعیت نامطلوب اقتصادی امروز کشور یکی از پیامدهای طبیعیِ فرهنگ نادرست مصرف‌گرایی و تجمل گرایی است، اظهار داشت: این سنت ناپسند از جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی و جهات متعدد دیگر مشکلاتی را برای جامعه ایران به وجود آورده است.

وی همچنین گفت: ابعاد مادي و معنوي انسان، هر يك اقتضای نيازهايي دارد كه در اندیشه اسلامی، مورد توجه واقع شده است، ضمن آن که همه انسان ها نیازمند خوراك، پوشاك و مسكن، و سایر نيازهاي مادي هستند و هیچ شرع و منطقی این نیازها را منکر نشده است، اما تامین این نیازها در حد معقول و متعارف مورد پذیرش است و بیش از آن ناشی از حرص و ولع سیری ناپذیر انسان هاست که تبعات ناگواری برای جوامع به همراه داشته است.

عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه علمیه قم افزود: در منطق اسلام، مصرف معقول در رفع نیازهای مادی بشر برای سلامت جسم و در جهت پرورش و تعالی روح آدمی، مورد قبول اسلام می‌باشد، اما آنچه مورد نکوهش قرار گرفته مصرف‌گرایی و اصالت دادن به کام روایی و لذت جویی از مصرف است که موجب سقوط معنوی و دور شدن آدمی از مقام قرب الهی می‌گردد، چرا که زیاده روی در لذت های جسمانی، مجالی برای کمالات معنوی و انسانی و توجه به بعد روحی باقی نمی‌گذارد و راه را برای تهذیب اخلاقی می بندد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر پرداختن به تجملات و کام روایی‌ها، همواره با ناشایستی‌های اخلاقی و رفتاری و بی بند و باری همراه است،گذشته از آن که گرایش به تجملات و مصرف‌گرایی عده ای در جامعه، زمینه‌های پیدایی فرهنگی خاص را فراهم می‌کنند که به طور طبیعی بر دیگران تأثیر نامطلوب می‌گذارد و آنان را نیز به همین سمت و سو سوق داده و موجب هلاکت جامعه می‌شود و به همین ‌خاطر است که قرآن کریم در سوره شعرا، کسانی را که به اسراف در مصرف روی می آورند، مفسدانی می داند که از ایشان انتظار اصلاح گری نمی رود و نباید از شیوه زندگی آنان تقلید شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که مصرف‌گرایی که به معنای اصالت دادن به مصرف کالاها و خدمات و هدف قرار دادن لذت و رفاه مادی است، در فرهنگ دینی اسلام معادل کلید واژگانی همچون اسراف، تبذیر و دنیا طلبی قرار می گیرد، گفت: اغلب عالمان لغت اسراف را به تجاوز از حد و به معنای افساد معنا کرده‌اند، زیرا تجاوز از حد، همواره سبب افساد است.

حجت الاسلام  ملک زاده همچنین یادآور شد: اساساً نیازهای مصرفی انسان را می‌توان در سه سطح طبقه بندی کرد که شامل ضروریات( مقداری از مصرف که برای حفظ سلامت روحی و جسمی لازم است)، کفاف(مقداری که نیازها را در سطح متوسط عرفی پاسخ دهد) و نیز مازاد بر کفاف(مقداری از مصرف که بالاتر از کفاف است و از منظر عرف مسلمان، اسراف و تجمل‌گرایی محسوب می‌شود) است.

وی افزود: از آموزه‌های اسلامی استفاده می‌شود که از میان این سه سطح، سطح مطلوب مصرف حد کفاف است و سطح سوم از مصرف که مازاد بر کفاف است، اسراف بوده و در نتیجه مورد نکوهش واقع شده است. چنانکه امیرالمومنین (ع) فرمود: "مازاد بر حدّ کفاف اسراف است"  و قرآن کریم نیز می‌فرماید: "اسراف نکنید که خداوند اسراف کاران را دوست نمی‌دارد."

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: از پیامبر (ص)وارد شده که فرمودند:" هر کس از دنیا بیش از مقدار خود برگیرد، هلاک و نابودی خویش را گرفته است، در حالی که توجه ندارد " و نیز در نهج‌البلاغه سفارش شده که در دنیا بیش از اندازه کفاف نجویید.

وی گفت: بنابراین مصرف مطلوب و مجاز از دیدگاه روایات، حد کفاف است و مصرف بیش از آن برای شخص مسلمان، هرچند درآمد و امکانات فراوانی داشته باشد، اسراف و غیرمجاز محسوب می‌شود. البته باید توجه داشت که سطح مصرف مطلوب و نیز مصرف‌گرایی به لحاظ کمی و کیفی و مصادیق، به حسب مقتضیات زمان از جهت عادی و یا بحرانی بودن شرایط اقتصادی کشور، سطح زندگی و درامد عمومی مردم و ... تفاوت می‌کند.

وی افزود: در اندیشه دینی پیامدهای سوء مصرف‌گرایی را می توان در سه بخش رابطه انسان با خدا، ارتباط انسان با خود و نیز ارتباط انسان با جامعه دسته بندی و مورد تحلیل قرار داد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی ابراز داشت: گروه اول پیامدهایی از قبیل قساوت قلب، فراموشی خدا، عدم استجابت دعا، ناسپاسی و کفران نعمت‌های الاهی، عصیان و سرکشی از فرامین خداوند، محرومیت از هدایت الهی، خواری در پیشگاه خدا و خشم و عذاب خداوند است که در رابطه انسان با خدا قابل تعریف است.

وی گفت: گروه دوم پیامدهایی است که در ارتباط انسان با خویش قابل بحث است که می‌توان از آنها به مواردی چون تحقیر نفس، زیبا انگاشتن اعمال زشت، دام شیطان، و شادمانی غرورآمیز اشاره کرد و گروه سوم مباحثی از قبیل ضایع کردن حقوق دیگران، ایجاد فساد در زمین، هتک حرمت دیگران، فخرفروشی، ناجوانمردی، بخل و حسد را شامل می‌شود.

۳۱۳/۸