به گزارش خبرگزاری «حوزه»، تربیت فرزند از مهمترین دغدغه های خانواده های ایرانی است که در شماره های گوناگون، بخش های مختلفی از راه های تربیت صحیح را تقدیم حضور مخاطبان گرامی خواهیم کرد.
* کــــودک لجـــبــــــاز
من یک پسر 5 ساله دارم و هر چیزی که خواسته است برایش فراهم بوده اما باز هم متاسفانه بشدت بهانه‌گیر، لجباز و اعصاب خرد کن شده و در ارتباط با آنچه ما از او می‌خواهیم واکنش برعکس نشان می‌دهد و واقعاً برای تربیت و آموزش او دچار مشکل شده‌ایم.
- راهکار
درک درست از احساس فرزندان، روش‌های گوناگون مسأله‌گشایی و آموزش نحوه بیان درست احساسات می‌تواند به رفع این‌گونه مسائل کمک کند. به‌طور کلی اگر کودک شما خواسته‌هایتان را انجام نداد یا رفتاری نامطلوب از خود نشان داد، می‌توانید از راه کارهای زیر برای کاهش رفتار وی استفاده کنید:
1ـ صحبت مستقیم با کودک
این روش وقتی مؤثر است که کودک یکی از مقررات خانه را سهواً فراموش می‌کند و بیشتر در مورد بچه‌هایی است که همکاری بیشتری با والدین دارند.
نحوه استفاده از روش بحث مستقیم:
ابتدا توجه کودک را به خودتان جلب کنید. بعد مشکل پیش آمده را بدون هیچ حاشیه اضافی برایش توضیح دهید. سپس مختصراً اشاره کنید که چرا این رفتار مشکل‌ساز است. توجه داشته باشید ازجمله خبری استفاده کنید نه دستوری. در پایان رفتار صحیح را به صورت شفاف و روشن برای کودک بیان کنید و از او بخواهید که آن کار را انجام دهد.
2ـ نادیده گرفتن
اگر مشکل رفتاری سرزده از کودک ناچیز و خفیف باشد و خطر یا ضرر زیانباری ایجاد نمی‌کند و مهم‌تر از همه حقوق دیگران را نیز ضایع نمی‌سازد (مثل زمانی که برای به دست آوردن چیزی، سروصدا راه می‌اندازد یا قصد توجه‌طلبی دارد) از این روش استفاده کنید:
نحوه نادیده گرفتن رفتار:
اول از همه سعی کنید، خونسرد بمانید و عصبانی نشوید. به هیچ‌وجه به کودک توجه نکنید، به او نگاه نکنید و حرف نزنید (می‌توانید شروع به تماشای تلویزیون کنید یا با کار دیگری سرگرم شوید). هیچ حالت خاصی را در چهره نشان ندهید. ممکن است کودک شما در ابتدا بدرفتاری‌اش بیشتر شود تا اعصاب شما را بیشتر خرد کند، در این زمان اگر به او توجه کنید، تلاش‌تان بی‌نتیجه می‌ماند. بی‌توجهی به کودک را تا زمانی ادامه دهید که رفتار آزارنده او وجود دارد. به محض این‌که رفتار نامطلوب قطع شد، می‌توانید به اولین رفتار مثبت و تغییر رفتار او توجه کنید. فراموش نکنید در مورد رفتارهایی که خشونت فیزیکی به همراه دارد یا احتمال آسیب به کسی می‌رود، از این روش استفاده نکنید.
3ـ انتخاب پیامد
پیامد رفتار می‌تواند رفتار را بیشتر کند یا آن را به‌طور کلی از بین ببرد. هرگاه رفتاری منجر به پیامدی خوشایند شود آن رفتار تقویت می‌شود و چنانچه پیامد ناگواری در پی داشته باشد رفتار خاموش می‌شود.
از این روش می‌توانید برای مشکلات رفتاری شدیدتر و خشن‌تر کودک استفاده کنید. پیامد می‌تواند پیامد طبیعی باشد یا قراردادی. پیامد طبیعی آن چیزی است که خود‌به‌خود در اثر رفتارایجاد شده به‌وقوع می‌پیوندد. مثلاً دست زدن به اجسام داغ باعث سوختن دست می‌شود. پیامد قراردادی آن چیزی است که ما یعنی والدین، به‌عنوان قرارداد برای کودک تعیین می‌کنیم. مثلاً اگر کودک لباس‌هایش را کثیف کند، باید آنها را بشوید. والدین باید دقت نمایند که از پیامدهای طبیعی خطرناک برای کنترل رفتار استفاده نکنند، مثلاً این‌طور نباشد که اجازه دهند دست کودک بسوزد، که دوباره سراغ آب جوش نرود!
4ـ اعمال محرومیت
معمولاً در این روش، محرومیت کوتاه‌مدت از چیزی یا وسیله‌ای است که کودک دوست دارد.
در اجرای اعمال محرومیت والدین می‌بایست به نکات زیر توجه کنند:
- محرومیت اعمال شده باید متناسب با رفتار نامناسب کودک باشد.
- برای اعمال محرومیت کودک را از فعالیت یا بازی که کانون مشکل است محروم کنید. مثلا بازی کردن با دوستان
- دقت کنید مدت محروم کردن کودک، کوتاه باشد.
- قبل از محروم‌سازی، حتماً دلیل این کار را برای کودک توضیح دهید.
- بعد از اتمام زمانی که قرارداد کرده‌اید، فعالیت یا اسباب‌بازی مورد نظر کودک را بازگردانید و با توضیح دادن درباره رفتار صحیح، بکوشید از تکرار اتفاق قبلی جلوگیری کنید. اگر کودک دوباره اطاعت نکرد، این روش را به مدت طولانی‌تری استفاده کنید تا نتیجه بگیرید.
- تهدیدهایی که امکان انجام دادن آن برای شما وجود ندارد، بیهوده است. کودک بسرعت متوجه می‌شود که تهدید شما بی‌مورد است و می‌فهمد که شما احساس ناتوانی می‌کنید.
نویسنده: عطیه رضایی - روان‌شناس بالینی
منبع: پایگاه اینترنتی هفته نامه افق حوزه
