به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، به نقل از ستاد همکاری های حوزه و آموزش و پرورش، حجت الاسلام والمسلمین احمد فرخ فال از اساتید سطح عالی حوزه علمیه قم و رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین، به ضرورت ترویج امر به معروف در جامعه پرداخته است که مشروح آن تقدیم می شود:

 *ترویج امر به معروف و توجه به آن در آموزش و پرورش را چگونه ارزیابی می کنید، به طور کلی نظرتان در خصوص جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در فرآیند تعلیم و تربیت  اسلامی چیست؟

ضمن قدردانی از مسئولین دبیرخانه  ستاد همکاری های حوزه و آموزش و پرورش  که این گفت و گو را تدبیر کردند، در مورد امر به معروف و نهی از منکر اگر بخواهیم مبنا و منبع اصیل و جدی وجوب آن را از منابع اسلامی ذکر کنیم ،بهتر آن است که به این آیه شریفه تمسک بجوئیم

"كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَر

خداوند تبارک و تعالی به پیامبر(ص) فرمود؛ به مردم بگو شما در صورتی از بهترین انسان ها خواهید بود که فریضه امر به معروف و نهی از منکر را عمل کنید و در جامعه آن را پیاده نمایید در واقع بهترین انسان ها و امت ها آن هایی هستند که خیر و صلاح خود و دیگران را متذکر می شوند و آن چه از نظر شریعت مذموم است را نهی می کنند ، اگر جامعه ای این فریضه را فراموش کرد دچار بلایای متعدد خواهد شد.

*قرآن و اهل بیت(ع) نسبت به این فریضه راهکارهایی ارائه کرده اند اهتمام مدیران و حاکمان جامعه به این مهم را چگونه ارزیابی می کنید؟

مدیران ارشد کشور، نقش هدایت گر اصلی جامعه را عهده دار هستند بخش عظیمی از ضمانت اجرایی احکام شریعت در جامعه بر عهده مدیران و مسئولان است، زیرا ابزار کار در دست مدیران است، اگر مسئولان نهادها و جوامع مختلف به فریضه امر به معروف و نهی از منکر اهتمام داشته باشند و قوانین وآئین نامه هایی را که در جهت اجرای این فریضه توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و ابلاغ شده است تمکین کنند، قطعا در فرهنگ سازی و عمل به این مهم بسیار کارساز خواهد بود .

 ما یقین داریم چیزی که فریضه شده منفعت، خیر و صلاح بندگان خدا در آن است و عموم مردم چه آن هایی که در مسیر صراط مستقیم قرار دارند و یا ندارند، فطرتاَ طالب خیر و صلاح و منفعت اُخروی و دنیوی خود هستند، لذا اگر مدیران اهتمام و تدبیر کنند و آئین نامه های اجرایی در جهت اجرا شدن فرائض الهی را دنبال نمایند، قطعا جامعه نیز آن را می پذیرد.

*خانواده و جامعه چه نقشی در پیاده کردن این فریضه دارند؟.

در فرآیند امر به معروف و نهی از منکر از قرآن کریم استمداد کنیم، قرآن می فرماید؛  قوا أنفسكم، ابتدا فرد خود را امر به معروف و نهی از منکر کند و به تهذیب نفس بپردازد، یعنی اول به سراغ خودتان بروید، پیامبر اسلام(ص) نیز ابتدا با چله نشینی های خود در غار حرا خود را آماده کرد، وقتی به رسالت مبعوث شد، اطرافیان را نیز هدایت کرد، پس در ابتدا باید بر روی خودمان کار کنیم تا فرآیند دوم فرا برسد، یعنی؛ قوا أنفسكم وأهليكم در واقع بعد از خودسازی و فراخواندن نفس به انجام فرائض، باید خانواده و فرزندان و نزدیکان را نیز دعوت کرد، آن وقت فرآیند سوم امر به مروف و نهی از منکر در در جامعه فرا می رسد، خداوند در قرآن به پیامبر(ص) دستور می دهد؛ "فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ" این جاست که پیامبر(ص) رسالت و بعثت خود را در کوه صفا علنی می سازد و مردم را به طور عمومی دعوت به اسلام می نماید، بنابراین، اول باید تهذیب نفس کرد، مرحله دوم خانواده و مرحله سوم جامعه می باشد.

*آموزش و پرورش متولی تعلیم و تربیت 13 میلیون دانش آموز در سنین مختلف است این نهاد چه وظایفی را در این خصوص دارد؟

امروزه همه نهادهای آموزشی و تربیتی به این اذعان دارند که تعلیم و تربیت نونهالان به مراتب از تحصیل کردگان در سطوح عالی سخت تر و مشکل تر است، سنگ اول را که نهد معمار کج، تا ثریا می رود دیوار کج! اگر نونهالان ما در فرآیند آموزشی صحیح قرار بگیرند مسیر و هدف خود را به گونه ای تنظیم می کنند که در دنیا و آخرت سعادت مند خواهند شد، پیامبر (ص) می فرماید «السعید سعید فی بطن أمه و الشقی شقیٌ فی بطن اُمّه» این مسأله مهم دارای مباحث بسیار سنگین و علمی است، مرحوم آخوند خراسانی در کفایه بحث مستوفایی را در بحث طلب و اراده در این جا دارد، پیامبر(ص) می فرماید؛ به عقب تر برگردید، اصلا سعادت و شقاوت بعد از انعقاد نطفه افراد شکل می گیرد و سهم عظیمی از آن بسته خواهد شد، یعنی رفتار پدر و مادر و لقمه ای که استفاده می شود و آن لقمه تبدیل به خون برای ارتزاق کودک می شود، بخش عظیمی از سعادت و شقاوت انسان را رقم میزند ، البته این مساله منافاتی با فطرت خداشناسی ندارد، چرا که پیامبر(ص) فرمود:كل مولود يولد على الفطرة؛ یعنی حتی آن که با لقمه بد منعقد شده با فطرت خداشناسی به دنیا می آید، منتها آن که با لقمه حلال منعقد شده سعادت را در جاده ای هموار می پیماید و کسی که با لقمه شبهه ناک نطفه اش منعقد می شود، مانند این است راهی را در جاده ای سنگلاخ بپیماید وگرنه هر دو به یک راه هدایت شده اند، خداوند می فرماید؛ إنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً یعنی؛ همه را هدایت می کنیم، گاهی راه سعادت را می پذیرند، گاهی راه شقاوت را قبول می کنند.

بنابراین در سنین نونهالی و طفولیت، تربیت اهمیت زیادی دارد و در مراکزی که نونهالان به عنوان پیش دبستانی آموزش می دهند، محافل قرآنی در هموار کردن مسیری که این فرد می خواهد بپیماید اثر گذار است.

*ترک این فریضه چه پیامدهای اجتماعی به همراه دارد؟

ترک این فریضه موجب می شود به مرور، معروف منکر شود و منکر معروف گردد، البته آثار تکوینی دیگری هم خواهد داشت، وقتی در جامعه ای حرفی از معروف نشد، بر اساس القائات شیطانی و شیطان صفت ها، منکر معروف و معروف منکر می شود، وقتی انقلاب اسلامی شکل گرفت آن دختر خانم هایی که با چادر وارد محافل آموزشی و علمی می شدند تحسین می شدند و تعداد معدودی بدون  چادر بودند، اما بعد از گذشت چند دهه از انقلاب باید دید آیا باز به همین منوال است، اگر به مراکز آموزشی دختران مراجعه کنیم می بینیم کسی که چادر دارد تقبیح می شود! دراوایل پیروزی انقلاب حجاب کامل معروف بود، اما آیا بعد از چند دهه از عمر انقلاب آن علاقه و توجهی نسبت به حجاب در محافل عمومی وجود دارد؟ متاسفانه الان شرایط به گونه ای است که حجاب کامل را استیضاح می کنند، این نتیجه ترک امر به معروف و نهی از منکر است، وقتی مسئول مربوطه نسبت به حجاب کامل گفتمان و فرهنگ سازی نمی کند و آن را رها می کند و در این زمینه احساس مسئولیت نمی کند، نتیجه اش این می شود که حجاب کامل در نظام جمهوری اسلامی مورد استیضاح قرار می گیرد و حجاب ناقص مدح می شود .

*وضعیت امر به معروف و نهی از منکر در نظام چگونه است؟

با نگاهی به گذشته در ارتباط با امر به معروف و نهی از منکر در می یابیم، ترک امر به معروف و نهی از منکر،عواقب وخیمی دارد و جامعه ای که معروف در آن منکر شود و خوبی ها جای خود را به بدی ها بدهد، دچار بحران و نوسانات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و و حتی سیاسی خواهد شد.  

در ادیان گذشته، گاهی بر اثر اینکه تعدادی از افراد جامعه امر به معروف و نهی از منکر را ترک می کردند، بلا نازل می شد. از امام صادق(ع) نقل است که قوم حضرت شعیب 100 هزار نفر بودند، چهل هزار نفر آن ها امر به معروف می کردند، اما  بلا آمد و حتی آن تعداد را نیز از بین برد، ممکن است، سئوال شود گناه آن چهل هزار نفر چه بود؟ در برخی از قوم ها، خوب ها جدا می شدند، اما در قصه قوم شعیب، جامعه به گونه ای شد که اکثر مردم امر به معروف را ترک کردند، هرچند آنان گناهی نداشتند، اما خوب ها در بین بدها آسیب دیدند، خاصیت این فریضه الهی آن است که اگر فراموش شود عواقب وخیم آن گریبانگیر همه می شود .

می دانید، نزول بلا فقط به معنای قهر و غضب خداوند به وسیله بلایای طبیعی ارضی و سماوی نیست، بلکه گاهی بر اثر بی توجهی ملتی به ارزش های دینی، الهی و عدم توجه به معروف و منکر، جامعه دچار بلای واگذار شدن امور به خود می شود و خداوند آنان را رها می کند.

 اگر بخواهیم منطبق با شعارمان، شعور دینی و انقلابی را در جامعه داشته باشیم، وقتی بگوئیم انقلاب اسلامی، باید مفاهیم دینی را برقرار سازیم و آن را استوار نمائیم، امر به معروف و نهی از منکر دوعنصر بسیار مهم برای استقرار اسلام ناب است،امام فرمود؛ اگر امر به معروف و نهی از منکر نباشد؛ ممکن است پوسته ای از اسلام برای نظام نگه داریم! کما اینکه در برخی کشور ها و جوامع اسلامی، فقط پوسته ای از اسلام را در بسیاری از جاها یدک می کشند، کشورهایی که به ظاهر اسلامی هستند اما، یا مبتلا به اسلام آمریکایی شدند یا تشیع لندنی، بنابراین باید مسئولین، فرهیختگان و نخبگان از این فریضه مراقبت کنند، اگر خدای ناکرده معروف منکر شود و منکر معروف، ماهیت و هویت اسلام ناب از جامعه رخت برمی بندد.

 مثلا اگر بخواهیم علل نوسانات اقتصادی این روزها را بررسی کنیم ریشه اصلی آن عدم توجه به معروف و منکر است، و الا معنا ندارد در کشور اسلامی ایران، این همه بحران اقتصادی و فرهنگی و سیاسی داشته باشیم، وقتی به معروف بی توجه باشیم، آن بازاری و تاجری که نظام و دولت به او اطمینان کرده و ارز دولتی را برای واردات کالا های اساسی در اختیار او قرار داده است به یکباره دست به احتکار بزندو بازار مسلمین را متلاطم نماید .

*برای اینکه نسلی تربیت کنیم که دغدغه امر به معروف و نهی از منکر داشته باشد چه تمهیداتی لازم است؟

باید آثار و برکات و صفحات نموداری تاریخ امر به معروف و نهی از منکر را بیان کرد، باید گفت؛ اگر امر به معروف شود، جامعه مدنی زمان پیامبر(ص) می شود و اگر این فریضه ترک شود زمان بنی امیه و بنی مروان و بنی العباس می شود که تمام سعی آن ها این بود معارف دینی دفن شود.

 امام علی(ع) می فرماید:«و انّ شرّ النّاس عند الله امام جائر ضلّ و ضلّ به، فامات سنّه مأخوذه، و احیا بدعه متروکه»بدترین زمامدار در جامعه کسی است که خود هدایت نشده و انگیزه دینی نداشته باشد و بخواهد جامعه دینی را به حرکت در بیاورد، نتیجه اش این می شود که اول خود به گمراهی می افتد، سپس جامعه را منحرف می سازد و سنت پیامبر(ص) را دفن می نماید و بدعت و خرافات زمان جاهلیت را احیاء می سازد.

نخبگان، فرهیختگان و رسانه ها باید اطلاع رسانی بر اساس رشد و تعالی فرهنگ دینی داشته باشند، یکی از جاهایی که می تواند مبنا و پایه این ارزش دینی باشد، آموزش و پرورش، معلمان و فعالان عرصه تعلیم و تربیت رسمی هستند، مشکلی که گیربان گیر جامعه ما شده این است که در فرهنگ سازی این فریضه کوتاهی شده است، ما باید از ظرفیت آموزش و پرورش دراین خصوص بیشر استفاده کنیم، همان گونه که پلیس به خوبی برای مهار رشد تصادفات از آموزش و پرورش کمک گرفت و دانش آموزان را به عنوان همیار پلیس به کمک گرفت، مدیر،معلم واولیای دانش آموزان نیز می توانند با بیان شیوای معروف و تقبیح منکر، زمینه تربیتی دانش آموز را به گونه ای فراهم نمایند که نهاد پاک و زلال دانش آموز به معروف ها واکنش مثبت نشان داده و مروج آن باشد و در قبال منکر برآشفته شده آن را ترد نماید.

البته این مهم نیازمند برنامه ریزی و تدوین متون آموزشی و تربیتی است، نه فقط برای دانش آموزان، بلکه برای کسانی که میخواهند در آینده به عنوان معلم و مربی در آموزش و پرورش خدمت نمایند، می خواهم عرض کنم شرایط و احکام ب امر به معروف باید تحت عنوان منشور این فریضه ،از آموزش عالی گرفته تا مدارس ، دبیرستانها و خانوداه ها نیازمند فرهنگ سازی در قالب های نو  کارشناسانه است .  

گفت وگو : اکبر پوست چیان  ۳۱۳/۱۷