به گزارش خبرگزاری «حوزه»، نشست «مطالعات زنان و خانواده در حوزه‌های شیعی عرب زبان» با سخنرانی حجت الاسلام‌و‌المسلمین محمد تقی سبحانی و به همراه رونمایی از کتاب «الأسرة والجنوسة في النظام التربوي الرسمي» نگارش محمدرضا زیبایی نژاد و ترجمه حسین صافی و کتاب «المرأة في لغة القرآن: دراسة جنوسية» نگارش مجید دهقان و ترجمه احمد حسین بکر، در این مرکز برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین محمد تقی سبحانی مدیر مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلام گفت: مطالعات زنان در دوره معاصر به صورت کلاسیک و علمی، از دهه 60 قرن گذشته آغاز شد؛ در این دهه مباحث مطالعات زنان از شکل مطالعات فرهنگی و پراکنده بیرون آمدو بعد آکادمیک پیدا کرد و مراکز تحقیقات در این زمینه با رشته های مطالعات زنان سامان دهی شد.

وی افزود: ورود مطالعات زنان به علوم خاص در این دوره خاصی شکل گرفت، پیش از آن زن و خانواده در ادبیات جامعه شناسان و علمای تربیت و اقتصاد وجود دارد ولی به عنوان یک حوزه مستقل بروز و ظهوری حتی در غرب نداشت؛ این رشته، یک رشته جدید و جوان است؛ هنوز هم این رشته در دنیای غرب، حتی در آمریکای شمالی که یکی از آغازگاه های مطالعات زنان است، رشته چندان پرطرفداری نیست؛ حوزه مطالعات زنان در آمریکای شمالی به عنوان بدترین رشته معرفی شده است زیرا دانشجویان این عرصه کم تعداد ترین و از نظر اشتغال نیز بدترین رشته علمی هستند.

مدیر بنیاد امامت بیان کرد: دلیل این امر نیز حضور جدی فمنیسم افراطی در این عرصه است؛ همین موضوع باعث شد که متن مطالعات زنان در غرب به اندازه چیزی که در رسانه های بیرونی مطرح می شود، نیست؛ علی رغم این مباحث، فعالیت هایی که درغرب انجام برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهارکرد: این موضوع امروز به عنوان یک مبحث بین رشته ای محسوب می شود و مراکز مختلفی در این عرصه متمرکز شده اند؛ پس این حوزه، یک رشته تخصصی خاص نیستند بلکه بیشتر به عنوان یک مبحث بین رشته ای مطرح است که تخصص های مختلف، در آنجا حضور دارند و مباحث به صورت چند جانبه مطرح می شود.

مدیر مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلام یادآورشد: حوزه مطالعات زنان، در آغاز با عنوان مطالعات زنان نامیده می شود و هم اکنون نیز به همین عنوان نامیده می شود؛ اصطلاحی فمینیولوژی به کار برده شد که این اصطلاح نیز افول پیدا کرد؛ در دو دهه گذشته، تلاش شده است که به جای مطالعات زنان از مطالعات جنسیت یاد کنند؛ جنوست یک مبحث اجتماعی است که به کارکرد نوع اجتماعی مردان یا زنان می پردازد.

وی افزود: این مبحث و نزج گیری این عرصه نیز مولود تلاش های فمنیسیتی بود؛ این گروه تلاش می کردند که با ما مرد و زن سروکار نداریم بلکه با مردانگی و زنانگی که مقولات اجتماعی و جامعه شناختی هستند سروکار داریم؛ احساس می شود که این حوزه بیشتر از حوزه مطالعات زنان به کار می رود که دلایل خاص خود را نیز دارد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهارکرد: در حوزه جهان اسلام با یک پدیده رو به رشد در عرصه مطالعات زنان مواجه هستیم؛ هنوز نیز مطالعات زنان در جهان اسلام یک مساله مطرح و در حال تداول است؛ مطالعات آکادمیک در جهان اسلام هنوز از تاثیرات فمنیسم به دور نیست و هنوز سلطه و هژمونی تفکرات فمنیسیتی در مطالعات جهان اسلام و عرب وجود دارد؛ هرچند شاخه هایی از اسلام گرایان در دو دهه تلاش کردند که از زیر بار این فشار معرفی و روانی خارج شوند ولی در عین حال نمی توان گفت که جریان اسلام گرا در جهان عرب یک نظم و چارچوب تازه در این عرصه ایجاد کند.

مدیر مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الإسلام یادآورشد: مجموعه مطالعات زنان به چهار محور تقسیم می شوند؛ حوزه اول، مطالعات متن محور هستند که به ترتیب شامل قرآن، سنت نبوی و روایات ائمه اطهار(ع) است؛ به نظر می رسد که این عرصه از حوزه های رو به رشد است.

وی گفت: این مطالعات متن محور چند دسته هستند؛ اولین دسته، مطالعات لغوی متن هستند که به صورت آکادمیک و جزء گرا و موردی، مفاهیم و وازگان قرآنی در حوزه زنان را مطالعه می کنند؛ مباحث دیگر، در عرصه هرمونتیکی شکل گرفته است؛ به عنوان مثال مطالعاتی در خصوص شخصیت های زنان و صورت زنان در قرآن است که مطالعاتی در این عرصه صورت گرفته است.

مدیر بنیاد امامت بیان کرد: در این حوزه مطالعات متن محور به جایی می رسیم که تجدید قرائت هایی که در عرصه تفسیر و آیات صورت گرفته است؛ اینکه چگونه می توانیم قرآن رااز نو و بر اساس پیشفرض های تازه، خوانشی جدید کنیم؛ این بحث نیز یک بحثی است که هرچند تنها یک یا دو مقاله غیر از کتاب آمنه ودود انجام نشده است ولی به نظر می رسد زمینه مطالعاتی قوی بایددر آینده شکل گیرد؛ این کار در مصر انجام شده و نصرحامد ابوزید از جمله آغازکنندگان چنین مبحثی بود؛ وی متون قرآنی و عرفانی را از دیدگاه زن گرایانه مطالعه کرد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: حوزه اول که حوزه مطالعات متن محور در جهان اسلام است در حوزه فکر شیعی، با یک فقر جدی مواجه هستیم؛ منظور ما مطالعات زنان است که برگرفته از نگاه علمی شیعی است؛ در این زمینه روشنفکران عراقی و ایرانی و... مد نظرمان نیست که کارهای پراکنده ای مطرح کرده اند ولی از این گروه که بگذریم حوزه مطالعات رسمی آکادمیک دینی ما در جهان تشیع، به این عرصه کم توجهی کرده است؛ البته مقالاتی در این عرصه نوشته شده است که البته در مرکز الحضاره مجموعه مقالاتی را منتشر خواهیم کرد؛ این مجموعه تا 500 مقاله رسید ولی پس از پالایش نهایی شاید بتوان گفت مقالات تخصصی که بتوایم در این عرصه عرضه کنیم بیش از 15 اثر نیست.

مدیر مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلام لبنان عنوان کرد: کتاب حجت الاسلام والمسلمین دهقان در این زمینه یک نقطه عطف محسوب می شود؛ این کتاب تلاش قابل توجهی است برای اینکه بحث مطالعات جنسیت در عرصه قرآن را در یک سیاق جدی مطرح کند؛ این اثر در عرصه عربی تازه است و در جهان اسلام مورد استقبال واقع می شود.

وی افزود: حوزه دوم، در عرصه مطالعات محور، مطالعات حدیثی است که در این عرصه نیز در جهان عرب، یک حوزه روبه رشد محسوب می شود؛ جریانی در جهان عرب شکل گرفته است که به کمک جریانات فمنیسیتی آمده است که حرکت قرآنیون است؛ این گروه در دو دهه گذشته نقدهای رادیکال حدیثی را حتی به صحاح مادر آغاز کرده اند و یکی از وجوه آنها میراث حدیثی در عرصه زنان است.

مدیر بنیاد امامت بیان کرد: یک جهت کار آنها ریشه یابی اسنادی و تاریخی این روایات است و یک دسته مطالعات نیز مطالعات تطبیقی متنی در خصوص روایات اسلامی(اهل سنت) با میراث یهود است که به دنبال این هستند که موروث روایی ما در عرصه زنان برخواسته از ادبیات یهود و اهل کتاب است.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: در این عرصه در حوزه علمیه قم و لبنان، به این جهت پرداخته اند؛ میزان دقت، روش و مندی و.. این مطالعات باید بررسی شود ولی در این عرصه می توان گفت که مجموعه تلاش هایی در عرصه میراث حدیثی شیعه وجود دارد؛ این مطالعات اکثر با نگاه خاص به حوزه زنان صورت گرفته است؛ این مقدار مطالعات حدیث شناسی در عرصه زنان و حتی چند مقاله ای که در این مدت نوشته شده است، از بحث مطالعات پیچیده این عرصه کفایت نمی کند.

مدیر مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلام لبنان عنوان کرد: اگر به استقبال این مباحث نرویم و بستر را فراهم نکند تا بخواهیم خود را پیدا کنیم تاثیرات خود را می گذارد؛ به محققان توصیه می کنیم که با همکاری موسسات حدیث شناسی که در عرصه حدیث تلاش هایی داشته اند مجموعه مطالعات متن کاوانه و سند کاوانه را سامان دهند تا میراث شیعی خود را از برخی انتقادات و اشکالات پیراسته کنیم یا پاسخ های لازم را ارایه کنیم.

وی افزود: ادبیات این بحث نیز جای کار دارد؛ هنوز به اندازه یک جلد مقالات تخصصی قابل عرضه به جهان اسلام با نگاه حدیث شناسی یافت نشده است که باید به این بحث بیش از پیش بپردازی.

 مدیر بنیاد امامت بیان کرد: حوزه دوم، مطالعات بنیادین در عرصه زنان است؛ این بحث از موج دوم در غرب آغاز شد، تا موج اول، مباحث فمنیسیتی نیز بیشتر جنبه حقوقی و اجتماعی داشت و موج دوم به عمق دانش های انسانی رفت و از فلسفه به حوزه معرفت شناسی و تا حد روش شناسی نیز پیش رفت؛ مدعی فمنیست ها این بود که مشکل اصلی ما در نوع نگاه ما به زنان نهفته است و این نگاه نه برخواسته از یک عارضه فرهنگی بلکه به بنیاد دانشی و معرفتی به زنان بر می گردد؛ این تلقی حرکات افراطی در حوزه فمنیسم، دانش های ما از جامعه جامعه شناسی و روانشناسی و معرفت شناسی یک پسوند فمنیستی پیدا کرد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: اگر قرار باشد با مواجهه با این نگاه مواضع خود را به عنوان ایجابی نگاه کنیم باید نگرش اسلامی شیعی خود را در مواجهه با این پرسش های اساسی که در دانش های بنیادین انسانی دارد پاسخ دهیم؛ خوشبختانه مبانی فکر شیعه نیز در این زمینه غنی است و میراث اهل بیت(ع) و مطالعات علمای ما دست مایه های خوبی در این زمینه است.

مدیر مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلام لبنان عنوان کرد: کاری که در حوزه مطالعات اهل سنت در این عرصه انجام شده است حرکت قابل توجهی در این عرصه صورت نگرفته است و حتی یک مطالعه چارچوب مند در حوزه نگاه زن محور به موضوع نداریم؛ البته در این عرصه واکنش ها و نقدهایی صورت گرفته است ولی نمی توان آنها را کاری جامع و تاسیسی تفسیر کرد.

وی افزود: در حوزه مطالعات شیعی نیز به نظر می رسد کاری که مرحوم علامه د رالمیزان انجام داد و شهید مطهری این بحث را با بحث فطرت توسعه داد و سپس در امتداد آن برخی شخصیت های معاصر چون آیت الله العظمی جوادی آملی مطرح کرد عمده فعالیت های شیعه در این زمینه است؛ کارهایی نیز در لبنان و ایران پس از انقلاب انجام شد؛ در مرکز مطالعات زنان نیز کوشش های خوبی انجام شده است ولی شاید نتوان گفت که به یک نظریه جامع و کامل در این بحث رسیده است؛ کتاب زن در اسلام خانم علاسوند تلاش کرده که به یک نظریه نزدیک شود؛ یا در کتاب نظام شخصیت زن در اسلام در فصل های اولیه تلاش هایی شد ولی هنوز ما را به یک مبنای روشن در این مطالعات نرسانده است.

مدیر بنیاد امامت بیان کرد:  امروزه نظریه جنسیت نقطه مطالعات بنیادین این عرصه است؛ فمنیسم ها می گویند که نظریه متفاوت با نگاه سنتی ارایه داده ایم؛ به نظر می رسد که مطالعات ما در این بخش باید روی تبیین نگاه و نظریه جنیست در نگاه اسلام و شیعی متمرکز شود که قطعا باب خوبی در عرصه مطالعات راهبردی و حقوقی و... ما باز می کند و اگر به این نقطه نرسیم شاید به دشواری بتوان حرف های جامعی در این عرصه مطرح کرد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: در عرصه مطالعات مبانی جامعه شناختی باید ورود های جدی انجام شود و تحلیل هایی که در باب جنیست عرضه می کنند را باید بررسی کنیم.

مدیر مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلام لبنان عنوان کرد: حوزه سوم، مطالعات در باب نظام های اجتماعی زنان است؛ در عرصه مطالعات اهل سنت روی این مساله بسیار کم و نادر کار شده است یعنی نگاه نظام مند به عرصه های مختلف زنان و تبیین مشکلات زنان از دریچه دستگاه های اجتماعی کمتر دیده می شود؛ در مطالعات دینی اهل سنت به جز عناوین و برخی کتب، در حوزه های حقوقی زنان به چشم نمی خورد.

وی افزود: در عرصه مطالعات شیعی خودمان نیز توجه به نگاه نظام مند مرتبط به زنان بیشتر است و حداقل زمینه و بستر این مطالعات فراهم تر است؛ اینکه چه مقدار در نظام حقوقی و تربیتی و مناسبات خانوادگی ورود کنیم و محصولی ارایه کنیم، نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.

مدیر بنیاد امامت بیان کرد: حوزه چهارم نیز حوزه مطالعات تطبیقی یا میدانی زنان است؛ ریشه اصلی همه این مباحث پاره ای از معضلات و چالش ها و پیچیدگی های محیط زندگی زنان است و بسیاری از نهضت های زنان نیز عکس العمل بدرفتاری ها و بدکارکردهای اجتماعی است که در دنیای بیرون نیز به یک کنش جدی مبدل شده است.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: مسایل محیطی میدانی زنان که مهمترین حوزه درگیری ما است، امروزه در جهان شیعی چندان مورد توجه حوزه های علمیه و مطالعات اسلامی نیست؛ اگر قرار باش مقایسه ای انجام شود که در سه حوزه گذشته حضور جدی داشتیم ولی در حوزه چهارم تقریبا میدان از دست ما خارج شده و این محیط محیط کنش گری ما نیست ؛ 90 درصد مطالعاتی که در این عرصه انجام می شود در جهان غرب و غیر اسلامی است.

مدیر مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلام لبنان عنوان کرد: غیاب ما در این میدان مطالعات میدانی و تطبیقی و عینی یک غیاب غیر قابل قبول است؛ در عرصه مطالعات شیعی نیز باید آمار دقیقی داشته باشیم؛ البته در این بین مقالاتی نوشته شده است و کارهایی انجام شده و گزارش های از پژوهش های میدانی انجام شده است ولی این مطالعات در قابل یک جریان راهبری شده نبوده است و مسایلی بوده که توسط پژوهشگران شکار شده و دارای یک پازل موضوعی نیست.

وی افزود: غالب این مقالات، قالب توصیفی است و نگاه چاره جویانه وجود ندارد؛ این مطالعات بیشتر به ارایه برجسته سازی مشکلات است ؛اگر فقط به توصیف بپردازیم پس از یک مدت، ساحت مطالعات میدانی به یک بستر رسانه ای مبدل می شود که ما را منفعل می کند؛ وضعیت زنان در شهرهای مختلف از جمله زنان بی سرپرست و... توصیفاتی است که می توان ارایه داد ولی اینکه ریشه های این مسایل چیست در این مطالعات دیده نمی شود.

مدیر بنیاد امامت بیان کرد: اگر بخواهیم خلاصه این بحث را ارایه کنیم می توانیم بگوییم که مطالعات ما دارای دو حوزه است که نخستین آن حوزه مفهومی است که در این عرصه دچار یک سری چالش های مفهومی هستیم؛ محوریت این بحث را باید نظریه جنسیت تعیین کنیم؛ حوزه دوم، حوزه تطبیق است که در این عرصه مطالعات میدانی ما نیز باید بر اساس دستگاه های نظام مند صورت بگیرد.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: در عرصه حوزه زبان فارسی مطالعاتی با این سطح و عمق و با نگاه دستگاه مند همچنن مطالعات مرکز تحقیقات زن و خانواده وجود ندارد؛ البته این بحث هم جای تبریک دارد و از دیگر سوی مایه تاسف است که چرا نباید این عرصه گسترش پیدا کند.

مدیر مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلام لبنان عنوان کرد: این مرکز نقطه درستی را برای فعالیت خود انتخاب کرده است ولی اینکه این تحقیقات تا چه اندازه قدرت هماوردی با حوزه مطالعات زنان در جهان اسلام دارد نیازمند یک نشست قوی است ؛امروزه که دست مایه از زبان عربی در جامعه بیرونی وجود دارد می توانیم در محیط کشورهایی چون لبنان و تونس و عراق و... دیالوگ خوبی را با اندیشمندان این عرصه ایجاد کنیم؛ این مرکز می تواند چند نشست بین المللی را در بیرون از کشور برگزار کند که هم آثار خود را ارایه کند و هم محک جدی بخورد.

وی افزود: نکته دیگر، تو جه به پاره ای از مطالعات روزآمدی است که در زبان جهان اسلامی ما با دغدغه های اسلامی یا فمنیستی مطرح می شود است که باید به سرعت به سراغ آنها برویم و کارهای انتقادی و ایجابی و موازی انجام دهیم؛ امروزه جهان تشیع ما یک جریان نخبوی فاضل دانشگاهی و حوزوی می یابد؛ جهان تشیع سه دهه گذشته قابل مقایسه با 120 سال گذشته نیست؛ اگر آمار اساتید شیعی در دانشگاه های کشورهای مختلف از جمله عراق و لبنان و پاکستان و افغانستان و کشورهای دیگر نگاه کنیم می بینیم این جریان نخبگانی نسبت به جمعیت اهل سنت جهان اسلام در حال افزایش است.

مدیر بنیاد امامت بیان کرد: نکته ویژه آن است که به دلیل اینکه کرسی ها و محیط فرهیختگی دارند و در معرض این اندیشه ها هستند، در اکثر موارد به شکل ناخودآگاه سعی می کند این سخنان را با بازخورد جدید در یک نسخه شیعی ارایه کند و دلیل این عرصه نیز خلامطالعات پارادایمی مطالعات ما در خارج است.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تصریح کرد: این گرفتاری وجود دارد که حتی استاد متدین ما برای تدریس به سراغ ادبیات تولید شده نزدیک به خود می رود؛ با مشورت با اساتید حوزه جامعه شناسی جهان اسلام و.... می توانیم مباحثی را که امروز در جهان اسلام موضوع جدی عرصه زنان است را در اولویت اول قرار دهیم و در گام اول به دنبال دانش تراز نیز نباشیم ؛ در فضای اول باید نشان دهیم که در حوزه فکر شیعی سخن تازه ای داریم و می توانیم مطرح کنیم ؛اگر این گونه نشود و با یک خلا مطالعات شیعی مواجه باشیم ،آسیبی که در یک دهه در حوزه کلام جدید و مباحث معرفت شناسی برای جامع جوان شیعی انجام شد برای جوانان ما به خصوص حوزه بانوان ما نیز ایجاد خواهد شد.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده

در ابتدای این نشست علمی فریبا علاسوند عضو هیئت علمی این مرکز گفت: این نشست علمی برای معرفی مجموعه فعالیت های این مجموعه در زبان عربی تالیف شده است برگزار می شود.

وی افزود: امیداریم بتوانیم گام های موثری را در کشورهای اسلامی در راستای ارایه نگاه ناب معارف اهل بیت(ع) به مساله زن و خانواده ارایه دهیم؛ این نشست نیز با همکاری دو مرکز برگزار شده است و امیدواریم بحث ترجمه مباحثی که دارای مباحث استراتژیک و راهبردی تر هستند در مقیاس بزرگی در این مرکز دنبال شود.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان کرد:جریان ترقی خواهی و اصلاحی در کشورهای عربی و پیش از ایران و قبل از قرن بیستم ایجاد شد؛ کشورهای عربی نسبت به جریان اصلاح در کشورهای غربی نسبت به مساله حجاب حساس شدند و مباحثی مطرح کردند؛ محمد عبده در آن زمان طرح خود را در خصوص پالایش فرهنگ عربی نسبت به آنچه در دین نیست مطرح می کند.

وی گفت: مطالعه این وضعیت نشان می دهد که وضعیتی که سه جریان در شکل گیری وضعیتی که آن زمان در کشورهای عربی و ایران و برخی کشورهای آفریقایی رخ داد دخالت داشتند که شامل جریان فقهی، کلامی و تفسیری است.

استاد حوزه اظهارکرد: جریان کلامی، پدیده تحول خواهی را تئوریزه کرد واین جریان در بستر کلام، تا به امروز نیز ادامه دارد؛ این بحث ابعاد پیچیده تری پیدا کرده است؛ جریان فقهی، طبق گزارش های موجود از کشورهایی چون مصر آغاز می شود و عثمانی و سوریه و عراق و... نیز آن را پذیرفتند؛ جالب این است که این تحول خواهی از تحول خواهی کلام شکل گرفت.

علاسوند یادآورشد: قانون اساسی مصر بر اساس دکترین ضرورت و ولایت حاکم به اندازه نیاز در احکام دخالت کردند و البته در پیش نیز تصریح کردند که اسلام را نیز محترم می شمریم؛ بسته حقوق خانواده آخرین گلوگاهی است که این تغییر را تجربه می کند.

وی افزود: عبده در سال 1929 پیشنهاداتی برای تغییر قانون اساسی مصر می دهد که جریان های دیگری را ایجاد کرد؛ قانون حمایت خانواده در سال 1946 و 1353 که در ایران به تصویب رسید از این پیشنهادات عبده ناشی شده بود؛ پیشنهاداتی در زمینه سه طلاقه شدن و تغییرات در قوانین طلاق و ازدواج و... که در مصر رخ داد، در ایران نیز شاهد همین پیشنهادات است.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان کرد: بستر تفسیری سومین بستر است؛ در جریان تفسیری تاریخ اسلام، تفاسیر 150 قبل و 150 سال قبل و 150 سال اخیر دوره های خاص تفسیری است؛ ادبیات قیم محور و سلطه محور و تعابیری که در نظر کسانی که از آنها استفاده کردند بار معنایی خاصی نداشتند تغییر میکند و تفاوت معنایی در متفکران شکل می گیرد؛ این مباحث در فهم قرآنی عبده و شاگردان او و سید قطب شکل می گیرد؛ علامه نیز دیدگاه هایی در مقام تکریم زن بیان می کنند که ممکن است برخی نیز مدعی شوند که این نگاه در اثر فشار فرهنگی جامعه مدرن بوده است که البته نظر مخالفی نیز وجوددارد که مبتنی بر نظریات ناب اسلامی بود که کمتر به آنها توجه شده بود.

وی گفت: این تلاش بیشتر در راستای این مساله که بود که تغییر پیش از شکل گیری تغییراتی که دیگران بخواهند بر ما تحمیل کنند شکل گیرد؛ هیچ کدام از مفسران و نویسندگان از جمله سید قطب و عبده، بر اساس مشرب تفسیری خود جریان جدید را در حوزه تفسیری شکل دادند ؛این اتفاق در ایران نیز رخ داد و در تفکر رهبران ایران نیز شکل گرفت و بسیار توسعه یافت.

استاد حوزه اظهارکرد: کشورهای اسلامی به شکل مشترک، یک تغییر را تجربه کردند؛ این تجربه در کشورهای عربی منطقی بود زیرا در این کشورها مساله اقلیمی و بومی وجودداشت که همان سلطه فرهنگ اهل سنت است؛ اگر کسی به منابع اهل سنت در بحث زنان توجه کند، این جریانات تحول خواه را توجیه می کند.

علاسوند یادآورشد: اگر این اتفاق را در مسیر درست خود دنبال نکنیم و اصلاح  مسیر زندگی خانواده را بر مبنای مکتب اهل بیت دنبال نکنیم این جریان قطعا در مشرب های مدرن و پست مدرن خود منتظر ما نخواهند نشست.

در پایان مراسم رونمایی کتاب «المرأة في لغة القرآن: دراسة جنوسیه» و کتاب «الأسرة والجنوسة في النظام التربوي الرسمي» برگزار شد.