به گزارش خبرگزاری«حوزه»، بیست‌ونهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تربیت اسلامی» ویژه پاییز ۱۳۹۸ به صاحب‌امتیازی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سردبیری حجت‌الاسلام محمد داودی با هدف انتشار تحقیقات انجام‌شده در زمینه‌ تربیت اسلامی، اطلاع‌رسانی علمی، فراهم آوردن زمینه برای تبادل نظر و تضارب آرای متفکران و محققان این رشته، فراهم آوردن زمینه برای تولید علم و اندیشه و نظریه‌پردازی در این زمینه منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «روش تربیتی مقایسه‌ای در قرآن کریم» نوشته محمد اسماعیل زاده، محمود ابوترابی، سید علی حسینی زاده، مهدی باکویی؛ «نقش و جایگاه هنر تذهیب قرآنی در تربیت دینی کودکان و نوجوانان» تالیف آرزو پایدارفرد، فاطمه شفیعی؛ «نقد دلایل مخالفان ضرورت تربیت دینی در نظام آموزش و پرورش رسمی»نوشته محمد داودی؛ «بررسی و مقایسه وضع موجود و مطلوب ویژگی های دبیران دین و زندگی از دیدگاه دانش آموزان» نوشته محمود سعیدی رضوانی، عبدالله مهاجر، سید جواد قندیلی، اعظم محمدزاده قصر؛ «مطالعه تطبیقی تصویرسازی و متن دو کتاب تعلیمات دینی چهارم ابتدایی سال‌های۱۳۶۰ و ۱۳۹۴ با محوریت مفهوم خداشناسی» تالیف محمد جعفر سلیمزاده، افسانه ناظری، خشایار قاضی زاده؛ «بررسی دلالت‌های تربیتی اندیشه‌های دینی کی‌یرکگور براساس اندیشه استاد مطهری» نوشته محمود شرفی؛ «از چرایی تا چیستی معلمی: زندگی‌کاوی مبتنی بر خودشرح‌حال‌نویسی مشارکتی در بستر تعلیم و تربیت» تالیف حسین قربانی، سیدابراهیم میرشاه جعفری، احمدرضا نصر اصفهانی، محمدرضا نیستانی؛ «عقلانیت نظری و عملی در برنامه‌ درسی و ارتباط آن دو با نگرش به فلسفه اسلامی» تالیف حسین کارآمد.

روش تربیتی مقایسه‌ای در قرآن کریم

در چکیده مقاله «روش تربیتی مقایسه‌ای در قرآن کریم» می‌خوانیم: «روش تربیتی مقایسه‌ای از پرکاربردترین روش‌های تربیت در قرآن کریم است. در این روش مربی نخست به بیان تقابل دو موضوع متضاد و ذکر نتایج آن می‌پردازد و در مرحله بعد، به مقایسه دو طرف تقابل می‌پردازد و با مراجعه به دیگر آیات مشابه تبیین دقیقی از دو طرفِ موضوع ارائه کرده، زمینه سنجش و انتخابِ آگاهانه و آزادانه را برای متربیان فراهم می‌کند. این پژوهش با بررسی آیات تقابلی قرآن مانند توحید و شرک، فجور و تقوی، قلب سلیم و بیمار، حزب الله و حزب شیطان و مراجعه به تفاسیر معتبر، به روش توصیفی−تحلیلی و با هدف تبیینِ یک روشِ تربیتی پرکاربرد در قرآن کریم و استخراج مبانیِ و کارکردهای آن صورت گرفته است. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که روش مقایسه‌ای در قرآن بسیار به کار رفته و مبانی آن عبارتند از: «وجود تضادّ در مجموعه جهان هستی»، «خدا تنها حقیقت بدون ضد»، «تضاد عقل و جهل در انسان» و «انتخابگری انسان از میان اضداد». این روش برای مربیان کارکردهای ارزشمندی مانندِ ایجاد راهی نو در آموزش عقاید، پاسخ‌گویی به برخی شبهات و سؤالات دینی، تبیین و توضیح پیامدهای رفتار ، و نتایج مهمی نیز برای متربیان، مانند پرورش و تقویت اراده، قدرت گزینش و انتخاب، پرورش نیروی تفکر و قدرت استدلال، معرفت‌افزایی، ایجاد علاقه به فضایل و نفرت از رذایل دارد.».

نقش و جایگاه هنر تذهیب قرآنی در تربیت دینی کودکان و نوجوانان

در طلیعه مقاله «نقش و جایگاه هنر تذهیب قرآنی در تربیت دینی کودکان و نوجوانان» آمده است: «مسئله مهم برای نگارندگان این مقاله آن است که روزبه‌روز تصویرسازی‌های کتاب‌های کودک از جهت فرم‌ها، رنگ‌ها و پردازش‌های شخصیت‌های داستانی گیراتر می‌شود؛ ولی به‌ندرت از قابلیت منحصر به ‌فرد نقوش و تزئینات قرآنی برای آزاد کردن و فعال کردن تخیل خلاّق کودکان – که اندام و ابزار وصول به عالم مثال (خیال) به‌عنوان منبع صور مثالی و تماثیل هنری در اسلام به شمار می‌رود – استفاده می‌شود. زیبایی‌شناسی اسلامی، که در نقوش تذهیب‌های قرآنی به‌ویژه در دوره تیموریه و صفویه مشهود است، شامل نقوش هندسی، ختایی‌ها و اسلیمی‌ها، نور، رنگ، مواد و تکنیک عالی اجرا و حسن ترکیب چون تعادل، هماهنگی، تکرار مداوم و حرکت پیوسته نقوش و رنگ‌هاست. ذهن کنجکاو کودک جویای حقیقت و دوستدار کشف است. فضای تذهیب‌های قرآنی به سبب تغییرات مناسب و بکر بودن عناصر تذهیبی و بی‌شباهتی به دنیای واقعی، قدرت کشف را در کودک و نوجوان بیشتر می‌کند و به او مجال تفکر می‌دهد. این مقاله در صدد است با روش پژوهش تطبیقی−تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با استفاده از پرسشنامه اثبات کند که تصویرسازی نسخه‌های قرآنی با تزئیناتی جذاب و تفکربرانگیز ویژه مخاطبان کودک با توجه به الگوهای شاخص قرآن‌آرایی به‌ویژه الگوهای متعلق به دوره صفویه امکان‌پذیر بوده و خاصیت انتزاعی این نقوش و نمادین بودن رنگ‌ها، به آنها توانایی فعال کردن قوه خیال را می‌بخشد.».

بررسی دلالت‌های تربیتی اندیشه‌های دینی کی‌یرکگور براساس اندیشه استاد مطهری

در چکیده مقاله «بررسی دلالت‌های تربیتی اندیشه‌های دینی کی‌یرکگور براساس اندیشه استاد مطهری» می‌خوانیم: «در اندیشه کی‌یرکگور، تربیت دینی فرایندی است که مبنای آن درونی بودن ایمان و هدف نهایی‌اش حضور در پیشگاه خداوند است که به کمک حادثه‌ای فوق‌العاده به نام جهش ایمانی حاصل می‌شود؛ ضمن اینکه وی بر آگاهی توأم با آزادی فرد در انتخاب اعتقادات خویش به دور از هر جبر و تحمیلی تأکید می‌کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد با این که جهش ایمانی و درونی بودن ایمان (و عدم امکان تحمیل آن از بیرون) مورد وفاق هر دو اندیشمند است و هر دو تأکید دارند که ایمانی پایدار است که دستاورد آزادی فرد در انتخاب آموزه‌های اعتقادی خویش باشد، شهید مطهری معتقد است جهش ایمانی برای همگان امکان‌پذیر نیست و تنها برای تعداد اندکی از خواص اتفاق می‌افتد که مورد عنایت الهی قرار گرفته‌اند و تعمیم آن به همه انسان‌ها ایمان را به مفهوم کلی و مبهم و تا حدودی دست‌نیافتنی تبدیل می‌کند. ایمان در اندیشه کی‌یرکگور بیشتر از ایمان شهودی به ایمان احساسی شبیه است و این در حالی است که جایگاه شک، شک موقت و نه شک دائم، در اندیشه استاد مطهری اهمیت خاصی دارد. در مقوله ارتباط با دیگران و ایمان، استاد مطهری در نقطه مقابل کی‌یرکگور است و دیگران را از مقوله ایمان جدا نمی‌داند و بر این باور است که داشتن درد خلق به نوعی همان درد حق داشتن است و سیر به‌سوی خدا بر پایه‌ای از رابطه با انسان‌های دیگر بنا شده است.»

313/60