به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، اهمیت جایگاه مذهبی و اجتماعی سادات علوی در جهان اسلام و ایران سبب شده تا طیف وسیعی از مناسبات و جنبش‌های اجتماعی در جهان مزبور حول محور ایشان صورت پذیرد.

گذشته از نقش بارز مدارس و مساجد جامع در تمرکز حیات فکری و مذهبی شهرها، ارادت به سادات و مزارات ایشان به عنوان نماد برجسته‌ای از علایق و عواطف مذهبی مردم، گونه دیگری از نهادهای دینی را در حیات مدنی جوامع اسلامی یعنی مزار امامزادگان رقم زده است. این مسأله خود تأثیر بسزائی در شکل گیری شاخه مهمی از ادبیات اسلامی مشتمل بر کتب انساب و مزارات داشته است.

نگاهی به زندگی مؤلف

محمد بن علی بن عبیدالله بن احمد شعرانی بن علی عُریضی بن امام جعفر صادق (ع) که در افواه مردم یزد مشهور به امامزاده جعفر است، بزرگترین امامزاده یزد به شمار می‌رود.

عوامل گوناگون مذهبی، اجتماعی و سیاسی در اقامت سادات در جای جای ممالک اسلامی و احیاناً تبدیل مزار ایشان به یک کانون مذهبی و زیارتگاه مردم موثر بوده است. این مسأله علاوه بر رونق نگارش کتب انساب و مزارات سادات در طول دوران اسلامی، امروزه نیز بنا بر اهمیت آن در ساختار حیات فکری و اجتماعی مسلمانان بخشی از پژوهش‌های نوین ایرانشناسی و اسلام شناسی را به خود معطوف داشته است.

درباره رساله

رساله مزبور در روزگار شاه طهماسب صفوی (۹۸۴ – ۹۳۰ ق) به سال ۹۶۲ توسط شخصی از سادات نوربخش بنام محمد بن ناصر الحق بن سعد الحق بن محمد حسینی کاظمی تألیف شده است. مصنف علاوه بر ذکر تألیف اثر، ماده تاریخ آن را نیز به نظم درآورده و در خلال آن از تخلص خود «طاهر» نیز یاد کرده است. نویسنده رساله خودش را به شاه نعمت‌الله یزدی (۹۷۱ – ۹۱۲ ق) از چهره‌های مشهور سلسله دیگری از سادات حسینی یعنی دودمان شاه نعمت‌الله، ولی (۸۳۴ – ۷۳۱ ق) تقدیم کرده و کار تألیف آن را بنام او به انجام رسانده و در خلال مقدمه خویش بر این رساله قطعه شعری نیز در مدح وی سروده است.

این اثر که تنها بخشی از آن باقی مانده است، در سال ۹۶۲ ق. مقارن با ایّام سلطنت شاه طهماسب توسط سیّدمحمّد نوربخش از سلسلۀ نوربخشیه برای شاه نعمت‌اللّه یزدی معروف به «باقی» از احفاد شاه نعمت‌اللّه، ولی نگاشته شده است، و نمونه‌ای از پیوند و تعامل میان جریان‌های گوناگون طریقت‌مشرب به شمار می‌رود.

ساختار اثر

همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد صحیفه جعفری در قالب پنج صحیفه تدوین شده که نسخه حاضر تنها دربردانده مقدمه و بخشی از صحیفه اول است. متأسفانه نسخه دیگری از این اثر برای تکمیل اجزای ساقط شده آن شناخته نشده است. مصنف در مقدمه خویش ضمن اذعان به انعکاس احوال امامزاده جعفر و مزار وی در تاریخ یزد جعفری در روزگار شاهرخ تیموری در سال ۸۴۵، عدم نگارش اخبار عمارات و تعمیراتی که پس از تاریخ مزبور برای مزار این امامزاده صورت پذیرفته را خاطرنشان ساخته است.

صحیفه دوم تا چهارم نیز آن چنان که در فهرست مطالب رساله قید شده، به ترتیب به ذکر اعقاب امامزاده ابوجعفر، توصیف مزار و عمارات وابسته وبنایان آن، ذکر اوقاف امامزاده و واقفان و متولیان آن اختصاص داشته و سرانجام صحیفه پنجم مشتمل بر بیان مرمت و تعمیرات مزار امامزاده در روزگار حیات مولف و مخدومش شاه نعمت‌الله یزدی بوده است؛ بنابراین صحایف اخیر ظاهراً دربردارنده اطلاعات و جزئیات درخور توجهی بوده است و مفقود شدن آن‌ها از نسخه حاضر ضایعه تأسف برانگیزی است.

از جمله نکات شایان توجه در این اثر انعکاس پررنگ شخصیت امام رضا (ع) در خلال شرح احوال امامزاده ابوجعفر است.

پس از مقدمه مصحح، متن اثر و تصویر نسخه با کیفیت بالایی منتشر شده است.

رساله صحیفه جعفری (شرح احوال امامزاده ابوجعفر عریضی در یزد) با مقدمه و تصحیح محمدرضا ابوئی مهریزی، در ۱۲۲ صفحه به بهای ۲۰ هزار تومان برای نخستین بار از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب و با همکاری مؤسسه فرهنگی هنری ریحانة الرسول منتشر شده است.

313/60