به گزارش خبرگزاری «حوزه» از گرگان، استاد سیدضیاء‌الدین جوادی، در نشست علمی «تأثیرات ادبی، علمی و فرهنگی حمله مغول به ایران»،  در جامعةالمصطفی- واحد گرگان، با معرفی اجمالی مغولان و علت حمله آنان به ایران در سال ۶۱۶ق، برخی از پیامدهای مخرب آن را برشمرد که سبب شد تعداد زیادی از مردم ایران به هلاکت برسند و شهرهای آبادی مانند بخارا، سمرقند، مرو،   اورگنج، بلخ، طوس، ری، نیشابور و... ویران و با خاک یکسان شده، هزاران مدرسه، مسجد و کتابخانه نابود شد و علما و دانشمندان بسیاری به قتل رسیدند.

مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی جامعةالمصطفی- واحد گرگان ادامه داد: گاه مصایب و شوربختی، در درون خویش زایش‌های مبارکی نیز در پی دارد. درست است که حمله هولناک مغولان زیرساخت‌های مدنی و اجتماعی سرزمین‌های گسترده‌ای را ویران ساخت، ولی همانند بسیاری از وقایع کمرشکن تاریخی، سبب به خود آمدن و تقویت بنیه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز گردید.

وی در ادامه بیان کرد: دوره نخست یورش مغولان، که تا آغاز حکومت ایلخانان ادامه داشت، به جنگ و تخریب گذشت و در همان هنگام نیز این هجوم سبب شد بسیاری از شاعران، نویسندگان و علما به سرزمین‌های دیگر مهاجرت کنند و با خود زبان و ادبیات و عرفان ایرانی را در آناتولی، هند، شمال افریقا، شرق آسیا و سرزمین‌های عربی گسترش دهند، آن گونه که در قونیه، مولانا به زبان فارسی  برای مخاطبان وعظ و خطابه کند و مرصادالعباد در سرزمین‌های بیرون از جغرافیای تاریخی ایران نگاشته شود و عرفان ایرانی منتشرشده به وسیله شاگردان نجم‌الدین کبری، به تداوم روشنی فرهنگ اسلامی و عرفانی و ایرانی برخیزد و امهات کتب عرفانی در این عصر نگاشته شود. ارکان بزرگ ادب فارسی مانند سعدی، مولوی، حافظ، عطار، شیخ محمود شبستری، فخرالدین عراقی و... در همین عصر زندگی می‌کردند.

جوادی اظهار کرد: عناصر خردمند این سرزمین در کسوت وزارت، منشیان و مشاوران مغولان، به بازسازی میهن خویش پرداختند و بزرگانی ماند خواجه نصیرالدین طوسی، محمود و عطاملک جوینی و خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی و... از عالمان  و سیاستمداران این دوره بودند و سبب شدند معماری و هنرها در مقایسه با دوران قبل، به شکوفایی برسد. حتی در نقاشی، مینیاتورسازی و موسیقی آثار ارزشمندی خلق گردید که اُرموی و عبدالقادر مراغی از آن گونه بودند. اگر چه نابودی قلاع اسماعیلیه و انقراض خلافت عباسی  به وسیله هلاکوخان ضایعه‌ای به شمار می‌رود، ولی از درون آن تحولات سیاسی، می‌توان به خروج علوم محصور در قلاع اسماعیلیه و کتابخانه‌های آن اشاره داشت و روابط علمی سرزمین‌های متفرق اسلامی، که تحت حکومت واحدی در آمده بودند، سبب تبادل علمی سرزمین‌ها از چین و ایران تا آسیای صغیر و شام و سواحل مدیترانه شد. یکی از علومی که گسترش کم‌نظیری یافت، تاریخ‌نگاری بود که کتب بی‌نظیری مانند تاریخ جهان‌گشای جوینی، تاریخ وصاف، تاریخ گزیده، جامع‌التواریخ و... نگاشته شد. با این همه، مغولان خود از فرهنگ اسلامی سرزمین‌های مفتوحه بسیار متأثر شده، الجایتو، غازان‌خان، احمد تکودار و ابوسعید به اسلام گرویدند.  

 در این سخنرانی، زوایای مختلف تأثیرات علمی، فرهنگی و ادبی حمله مغول مورد بررسی قرار گرفت و بخشی نیز به پرسش و پاسخ اختصاص یافت.