به گزارش خبرگزاری حوزه ، امروزه رسانه ها به عنوان یکی از ابزارهای اصلی انتقال و گسترش پیام ها و محتواهای فرهنگی و اجتماعی، تأثیر بسیار زیادی بر گروه های مختلف جامعه دارند، به ویژه در رابطه با طیف سنی کودک و نوجوان که به نظر می رسد این تأثیرگذاری خصوصاً در زمانه ی کنونی، بیشتر از سایر طیف های سنی است.
البته مشخص است که رسانه ها، شبکه وسیعی از وسایل ارتباط جمعی همچون رادیو و تلویزیون، روزنامه ها و مجلات، کتاب، موسیقی و به خصوص شبکه های اجتماعی و فضای مجازی را در برمی گیرد که بحث درباره هر کدام از آن ها مجال گسترده ای را می طلبد، با این حال ، یکی از مباحثی که به شدت تحت تاثیر رسانه و نوع عملکرد آن در مواجهه با مخاطب خاص کودک و نوجوان قرار دارد، مساله تربیت است ، چه آن که اساساً امروزه مقوله تربیت در بررسی کارکردهای رسانه و نیز ناظر به نوع رفتار و عملکرد خانواده ها اهمیت بیش از پیشی پیدا کرده است.
درباره این که در روزگار فعلی ، رسانه ها چه تأثیری بر تربیت کودکان و نوجوانان دارند و به خصوص اینکه طرح ها و برنامه های مقرر در فرآیند تربیت رسانه ای چگونه باید در راستای اهداف سبک زندگی ایرانی – اسلامی باشد، با تنی چند از کارشناسان حوزوی گفتگویی انجام داده ایم که مشروح آن در ادامه می آید؛
تأثیر شگرف رسانه بر کودک و نوجوان
حجت الاسلام علی معارف وند، نویسنده حوزوی و مشاور امور خانواده با بیان این که تأثیر رسانه های جمعی بر کودکان و نوجوانان به جهت حضور گسترده ی رسانه در زندگی آن ها و نیز درون خانواده، بسیار مهم و قابل توجه است، می گوید: واقعیت آشکاری که وجود دارد این است که در عصری که ما به درستی به آن عصر رسانه ها می گوییم، اهداف تربیتی در بسیاری از مواقع در ارتباط با رسانه و پیرامون آن شکل می گیرد.
وی می افزاید: اهمیت رسانه در روزگار ما تا آن جاست که به اعتقاد برخی از کارشناسان حوزه ارتباطات، رسانه ها پیامبران عصر جدید به شمار می روند ، هر چند که به نظر می رسد آن طور که باید و شاید در برخی از زمینه ها نتوانسته اند به رسالت خود به درستی عمل کنند، اما به هر حال امروزه کسی نمی تواند منکر تأثیرگذاری فوق العاده آن ها بر روان و فکر و نوع نگاه افراد جامعه در عرصه های مختلف شود.
سواد رسانه ای؛ شرط موفقیت در تربیت
این کارشناس فرهنگی همچنین معتقد است: در رابطه با تربیت با توجه به اهمیت خاصی که آموزه های دینی ما برای این قضیه قائل شده اند، ما نمی توانیم چشم خود را بر روی این تأثیرگذاری فوق العاده ببندیم و از آن سو هم نباید نسبت به جریان عظیم رسانه و اثرگذاری خاص آن منفعل و صرفاً ناظر باشیم بلکه وجه درستش این است که ضمن شناخت رسانه و اقتضائات و پیام های آن با تکیه بر سواد رسانه ای، بهترین و مناسبت ترین استفاده را از رسانه داشته ایم که اگر این مهم محقق شد، بی شک لطمات و تبعات نامطلوب رسانه نیز تا حدود بسیاری کاهش پیدا می کند ، تازه اگر نگوییم از میان می رود.
وی همچنین با بیان این که کارکردهای اصلی رسانه شامل عرصه هایی چون اطلاع‌رسانی، آموزش، انتقال فرهنگ و بالاخره سرگرمی است، ابراز می دارد: یکی از تعاریف بسیار شایع و مرسومی که درباره تربیت صورت می گیرد، تلاش به منظور شکوفا کردن و ظهور و بروز استعدادهاست و از این رو تربیت را چیزی فراتر از انتقال علم و دانش توصیف کرده اند، چرا که هدف از تربیت در یک معنا، فراهم نمودن امکان شکوفایی استعدادها و در معنای دیگر از قوه به فعل رسیدن همین مساله است.
شناخت رسانه؛ پیش نیاز تربیت دینی
حجت الاسلام معارف وند خاطرنشان می کند: البته آن چه مدنظر ما از تربیت است، تربیت بر اساس آموزه ها و مبانی دینی است که در این جا هم باید رسانه را به درستی بشناسیم تا بعد بتوانیم در مسیر آموزه های دینی و تربیت دینی از آن به نحو شایسته و مطلوب استفاده کنیم، خصوصاً در رابطه با گروه سنی کودک و نوجوان که ما باید از ابزار رسانه و هنر آن طوری استفاده کنیم که استعدادها و مهارت ها و توانمندی های بچه ها در جهت درست خود به کار بیفتد که اگر این گونه شد، ما به تحقق اهداف تربیتی بر اساس مبانی و دستورات دین مبین اسلام بسیار نزدیک شده ایم.
لزوم دغدغه مندی خانواده ها نسبت به تربیت فرزندان
ماندانا جلالی، مدیر کل تبلیغ حوزه های علمیه خواهران نیز با بیان این که خانواده ها در روزگار فعلی باید بیش از پیش، نسبت به تربیت فرزندان خود، دغدغه و حساسیت لازم را داشته باشند، می گوید: متاسفانه رسانه های جمعی ما از جمله تلویزیون در زمینه پرداختن به مباحث تربیتی کودک و نوجوان، عملکرد چندان خوبی نداشته اند، هر چند که در ماه های اخیر، در شبکه کودک تلویزیون شاهد حذف آگهی های بازرگانی از این شبکه به جهت تأثیر سوء و نامناسب آن ها بر فرآیند تربیتی کودکان بوده ایم که واقعاً این اقدام جای تشکر دارد، اما به هر حال در بسیاری از عرصه ها و زمینه ها، هنوز دچار مشکلات جدی هستیم که نمی توان به راحتی از کنارشان گذشت.
وی می افزاید: ریشه بخشی از مشکل آن جاست که متاسفانه رسانه های جمعی ، آن طور که انتظار می رود ، هماهنگ و همگام با دیگر اضلاع نظام تربیتی کشور همچون نهاد خانواده و نظام تعلیم و تربیت نیستند و این مساله خودش باعث بروز آفتی به نام چندگانگی تربیتی و سردرگمی در این خصوص شده است.
شبکه کودک تلویزیون با نخبگان حوزه و دانشگاه همفکری کند
این کارشناس امور تربیتی همچنین بیان می دارد: به ویژه از تلویزیون و شبکه کودک انتظار می رود که در تعامل و همفکری بیشتر با اساتید و نخبگان حوزه و دانشگاه، برنامه ها و طرح های بهتری را برای تربیت رسانه ای کودکان تدوین و اجرا کند که دست کم عوارض نامطلوبی در سبک زندگی بچه ها نداشته باشد.
وی می افزاید: با توجه به این که در حال حاضر ما دچار چندگانگی تربیتی در رابطه با کودکان و نوجوانان هستیم، لذا نیازمند رویکرد اصلاح گرایانه در خصوص صداو سیما در این باره هستیم که هر چند گام هایی در این رابطه برداشته شده اما باید این روند با قوت و هدفمندی مناسب دنبال شود.
وی همچنین می گوید: به هر حال در زمانه کنونی که خط فرمان تغییر و تربیت بچه ها، عملاً به دست رسانه ها اُفتاده ، باید به این حقیقت مسلم توجه داشته باشیم که اگر سه ضلع خانواده، مدرسه و رسانه به صورت همزمان جهت گیری و هدف گیری یکسان و همگرایانه ای نداشته نباشند، فرزندان دچار آشفتگی در اهداف تربیتی شده و چه بسا در نهایت دچار بی تربیتی می شوند.
رویکرد تربیت محور باید بر رسانه ملی حاکم شود
زهرا اسلامی، مدرس حوزه و دانشگاه و کارشناس امور خانواده نیز با بیان این که به هیچ وجه نمی توان و نباید تأثیرگذاری رسانه های جمعی به خصوص تلویزیون را بر کودکان و نوجوانان نادیده گرفت، اظهار می دارد: به هر حال بخش مهمی از ساعات شبانه روز کودکان و نوجوانان ما با تلویزیون سپری می شود و از این رو باید نگاه تربیت محور بر رسانه به خصوص رسانه ملی حکمفرما باشد و به خصوص در رابطه با برنامه های شبکه کودک که درنظر گرفتن پیوست تربیتی برای آن یک ضرورت است.
وی می افزاید: البته در ماه های اخیر شاهد یک تحول و تغییر رویکرد خوبی در برنامه های شبکه پویا و نهال هستیم که نوید دهنده آینده بهتری است اما نباید به همین میزان بسنده کرد.
کودک و نوجوان در سن تربیت پذیری قرار دارد
اسلامی همچنین می گوید: بر اساس آمار، چیزی در حدود یک چهارم جمعیت کشور ما زیر هجده سال سن هستند یعنی در واقع در سن و سال تربیت پذیری قرار دارند و این افراد به ویژه از تلویزیون و به معنای کلی از رسانه تأثیر قابل توجهی می پذیرند.
وی خاطرنشان می کند: اهمیت این قضیه وقتی بیشتر می شود که بدانیم امروزه رقیبی به نام تربیت رسانه ای تلویزیون و شبکه های اجتماعی به نوعی جایگزین فضاهای تربیتی خانواده و حتی مدرسه شده و این موضوع تهدیدی جدی و نگران کننده برای والدین به شمار می رود.
این کارشناس مسایل خانواده ادامه می دهد: البته باید توجه داشت که صرف استفاده از رسانه ها، به خصوص تلویزیون ، همیشه بد یا مشکلزا نیست بلکه اگر بیش از حد یا بدون نظارت از آنها استفاده شود، باعث بروز آفات و مشکلاتی خصوصاً در بحث تربیت می شود.
گزارش از: سید محمد مهدی موسوی
