به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله سیدرحیم توکل روز یکشنبه در جلسه درس اخلاق طلاب جامعه الزهرا علیهاالسلام که در سالن بیداری اسلامی برگزار شد، عنوان کرد: انسان‌ها دارای دو بعد عقل و شهوت هستند که در قرآن کریم به نفس لوّامه و امّاره تعبیر شده است.
خطر نفس اماره در انسان
استاد اخلاق حوزه با بیان اینکه خطر نفس اماره بسیار بالاست، یادآور شد: روانشناسان از این نفس به غرایز تعبیر می‌کنند، علمای علم اخلاق به بعد حیوانی و علمای علم عرفان به بعد ملکی تعبیر می‌کنند.
آیت‌الله توکل با اشاره به آیه 53 سوره یوسف، گفت: خداوند در این آیه می‌فرماید: « زیرا نفس طغیان گر بسیار به بدی فرمان می‌دهد مگر زمانی که پروردگارم رحم کند»؛ در این آیه پنج تأکید در خطر نفس اماره آورده شده است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی اضافه کرد: تأکید «إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی» نیز در ادامه جمله اول آمده که از پنج تأکید جمله اول مهم تر است و بدین معناست که اگر رحمت بر ما نازل شد، جان سالم به در برده ایم.
استاد اخلاق حوزه در ادامه به سوره «عصر» اشاره کرد و گفت: خداوند ابتدا، سوره را با قسم شروع می‌کند که این تأکید قسمی بیانگر اهمیت مطلب در فرموده حق تعالی است، خداوند می‌فرماید: « به عصر سوگند، که انسان‌ها همه در زیانند، مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایی و استقامت توصیه نموده‌اند».
تمام برکات در تقید نفس است /خسران انسان در ضعف ایمان است
آیت‌الله توکل افزود: انسان با وجود نفس اماره که در جان او قرار داده شده در خسران است، انسان می‌خواهد کسی مانع کارهای او نباشد و هر کاری که دوست دارد انجام دهد، او را به لاقیدی نفس تعبیر کردند و تمام بدبختی انسان‌ها در لاقیدی نفس است.
وی با بیان اینکه نفس انسان باید مقید شود، تصریح کرد: اگر ما نفس را مقید کردیم، تمام برکات در تقید نفس است، به عنوان مثال، انسان نگاه کند اما از نگاه به حرام مراقبت کند، یعنی همه چیز مجاز است و تنها یک قید دارد و آن اینکه به حرام داخل نشود و حدود الهی را رعایت کند.
استاد اخلاق حوزه بیان داشت: اگر نفس تحریک شود و میدان را باز ببیند، طغیان می‌کند، از سوی دیگر شیطان انسان را تحریک به نفس اماره می‌کند و ضعف ایمان باعث می‌شود که انسان در خسران باشد.
نخستین گام برای خروج انسان از خسران، کسب ایمان است
آیت‌الله توکل یادآور شد: قرآن کریم که درد را بیان می‌کند، درمان آن را نیز بیان می‌کند، در سوره عصر، چهار نکته را بیان می‌کند که اگر در کنار هم قرار گیرد، انسان از خسران خارج می‌شود.
وی ادامه داد: نخستین گام برای خروج انسان از خسران، کسب ایمان و باور دل است که اگر این گام حاصل نشود، گام‌های بعدی هم حاصل نمی شود، گام دوم هم این است که باید به دنبال عمل صالح برویم تا ایمان در دل انسان ظهور پیدا کند.
استاد اخلاق حوزه با بیان اینکه عمل صالح بیانگر وجود ایمان در دل است، گفت: همدیگر را به حق و صبر توصیه کردن از دیگر مراحل برای خارج شدن از خسران است.
آیت‌الله توکل تأکید کرد: این راه سبک و آسان نیست و با نماز شب و کلاس‌های اخلاق نمی‌توان از خطر دور ماند، بلکه انسان باید تلاش کند و با صبر و استقامت در این مسیر گام بردارد تا گناه در دید او حقیر باشد.
وی اظهار داشت: اگر دشمن را ضعیف بشماریم، برای مقابله با او آمادگی کامل نخواهیم داشت، بلکه باید دشمن را بزرگ ببینیم تا آن را به زمین بزنیم، بنابراین اولین شرط این است که به دنبال ایمان برویم.
تنها راه کسب ایمان، تقوای الهی است
استاد اخلاق حوزه یادآور شد: در روایتی از پیامبر گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم داریم: « ایمان، معرفت به قلب و اقرار به زبان و عمل به اعضا و جوارح است»؛ معرفت در جان انسان می‌آید و بر زبان جاری می‌کند و در عمل ظاهر می‌شود.
آیت‌الله توکل با طرح این سؤال که ایمان چگونه به دست می‌آید؟، گفت: باور به عقل و باور به دل، هر کدام یک راه بیشتر ندارد، از جمله باور عقل، استدلال دلیل و برهان است و اگر عقل ما این دلیل را بپذیرد، باور عقلی است؛ باور دل هم یک راه دارد و اگر از این راه وارد شویم به باور دل راه پیدا می‌کنیم.
وی با بیان اینکه راه اصلی خروج از خسران، ایمان است، ابراز داشت: راه کسب ایمان، فقط و فقط تقوای الهی است، تقوا بدین معناست که انسان آنجا که خداوند امر می‌کند، در میدان امر حضور داشته باشد و در میدان نهی نباشد، در واقع تقوا، عمل به واجبات و ترک محرمات است.
حجاب ظلمانی با تقوای الهی کنار می‌رود
استاد اخلاق حوزه اضافه کرد: در عمل به واجبات و ترک محرمات، چون به فرموده خداوند است، انسان عمل می‌کند و عمل را با رنگ اتصال به فرمان خدا انجام می‌دهد، بدین وسیله عمل انسان، رنگ الهی می‌گیرد و رنگ الهی، رنگ نور است، در نتیجه عمل انسان نورانی و الهی می‌شود.
آیت‌الله توکل بیان کرد: اگر فردی ذکر «یا نور» را 256 مرتبه و یا ذکر «یا منوّر» را 296 مرتبه و یا ذکر «یا منیر» را 300 مرتبه بگوید، با شرط عدم گناه، دل نورانی پیدا می‌کند و به مقدار نور باطن، عنایاتی حاصل می‌شود.
وی عنوان کرد: در گناه رنگ الهی نیست، بنابراین نور نیست و در جایی که نور نیست، ظلمت است، در نتیجه گناه، باطن را ظلمانی می‌کند.
استاد اخلاق حوزه اظهار کرد: یک نکته را نباید فراموش کرد که در باطن انسان حجاب ظلمانی وجود دارد، حجابی در درون جان ما هست که تا وقتی این حجاب هست، این دل به باور نمی‌نشیند، بنابراین این حجاب باید کنار برود.
ابزارهای نورانی دل را از دست ندهیم
آیت‌الله توکل تصریح کرد: تقوا یک عمل نورانی است و عمل نورانی جان انسان را نورانی می‌کند، وقتی جان نورانی می‌شود، حجاب ظلمت با نور کنار می‌رود و اگر نور به باطن سرازیر شد، باور به دل راه پیدا می‌کند.
وی به طلاب توصیه کرد: فرصت کم است و زمان به سرعت می‌گذرد، پس عمر کوتاه را به آسانی هدر ندهید، این حجاب درون که حجاب ظلمانی است، با نور کنار می‌رود و نور در تقوای الهی است.
استاد اخلاق حوزه ادامه داد: ما هر کار خیری که انجام می‌دهیم، یک شمعی در وجود ما روشن می‌شود، ما باید همه این ابزارهای نورانی را به دست آوریم و آنها را از دست ندهیم، بلکه همه را در وجود خود شعله ور کنیم تا نتیجه حاصل شود.
استغفار مسکّن است، اما معالج نیست
آیت‌الله توکل تأکید کرد: امروز ما باید با سال گذشته و چند سال گذشته تفاوت داشته باشد، ما باید سیر معنوی را طی کنیم و در مسیر معنویت درجا نزنیم؛ برخی افراد متدین بعد از گناه استغفار می‌کنند، استغفار مسکّن است، اما معالج نیست و باید درمان کنیم.
وی یادآور شد: ما باید علت‌های گناه را شناسایی و علت‌یابی کنیم و در نهایت با این علت‌ها مبارزه کنیم؛ ما باید مسیر معنویت را طی کنیم، عمل صالح انجام دهیم، کار را برای رضای خدا انجام دهیم تا ایمان در ما پررنگ شود.
استاد اخلاق حوزه در پایان به آیه 110 سوره کهف اشاره کرد که خداوند می‌فرماید: « پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند».
۳۱۳/۶۱
