به گزارش خبرگزاری حوزه، اولین جلسه از سلسله نشست های بررسی تأثیر فتح ایران بر روند شکل گیری تمدن اسلامی با ارائه استاد دکتر باغستانی مدیرگروه و عضو هیأت علمی گروه هنر و تمدن اسلامی پژوهشکده اسلام تمدنی در مدرسه علمیه جعفریه برگزار شد. در ابتدای این جلسه دکتر باغستانی نکاتی را درباره اهمیت تاریخ دانی و تاریخ پژوهی بیان کرد و گفت:  اولین ویژگی و اهمیت تاریخ، تجربه زیسته انسان و جوامع انسانی است. استفاده از تجربیات پیشینیان منوط به مراجعه به منبع مکتوب تاریخ است. دیدن عاقبت جوامع: علل و عوامل سقوط و ماندگاری جوامع و سلسله های حکومتی در تاریخ ذکر شده است. 

این پژوهشگر بیان کرد: عمل به دستور قرآنی و عبرت آموزی: در حدود یک سوم از آیات قرن کریم به موضوعات تاریخی اختصاص یافته است. در نگاه قرآن، تاریخ یک منبع معرفتی محسوب می شود که خداوند در قالب نقل داستان های تاریخی، معارف دینی و اخلاقی را بیان کرده و انسان را به عبرت آموزی از گذشتگان توصیه کرده است. عبرت یعنی فهم، آگاهی و بصیرت و عبور از آن. به کمک عبرت می توان دریافت که امروزه چه باید کرد. 
وی ادامه داد:  تحکیم هویت جویی مذهبی: هر مذهبی برای نشان دادن ریشه خود، مجبور است به تاریخ مراجعه کند. برای نمونه شیعه ریشه و بنیان خود را به غدیر و دوران نبوت رسول الله صلی الله علیه و آله پیوند زده است. در کلام اسلامی، مباحث مربوط به نبوت و امامت عامه بر اساس استدلال های عقلی است اما در نبوت و امامت خاصه، با روایات نقلی سر و کار داریم و در اینجاست که اهمیت اسناد تاریخی روشن می شود. 

باغستانی گفت: فهم تأثیر گذشته در حال: برخی می پندارند که باید گذشته را کنار گذاشت و به امروز پرداخت در حالی که چنین تصوری صحیح نیست زیرا وقایع گذشته بر وضعیت کنونی ما تأثیر می¬گذارد. کشف الفبا و نیرویی به نام آتش که توسط فنیقی ها صورت گرفت، بر سرنوشت اقوام بعدی موثر بوده است. نمونه دیگر اینکه فضای اعتقادی شیعیان محصول واقعه غدیر است. تثبیت آیین های عزاداری و اعیاد شیعیان در دوره صفوی بوده است. در همین دوره بود که در حدود ۱۰۰۰ کاروانسرا ساخته شد و تمامی راههای کشور طوری ساماندهی شد تا ایرانیان بتوانند به زیارت امام رضا علیه السلام مشرف شوند. بنابراین برای درک شرایط حال حتما باید به گذشته پرداخت و بررسی کرد که چه تأثیری در شرایط ما گذاشته است. 
 

وی به چشم اندازی به آینده اشاره کرد و افزود:  اگر وضع کنونی را در پرتو گذشته شناختیم، این فرصت برای ما هست تا بر همین اساس، طرحی برای آینده داشته باشیم. در مجموع می توان گفت که در هیچ موقعیتی از تاریخ بی نیاز نیستیم. در اروپا اهمیت زیادی برای دانش تاریخ قائل هستند و این رشته، از علوم پرطرفدار در میان آنهاست. یکی از شاخه های مهم تاریخ، تاریخ علم است. یکی از نکتی طلاب بایستی بدانند این است که دروس حوزوی مانند لمعه، توسط چه کسانی و در چه شرایطی نگارش شده است؟ چرا این کتابها اهمیت یافته اند؟ این ها سوالاتی است که پاسخ آن در تاریخ یافت می شود. 

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه مباحث خود به فتح ایران توسط عربهای مسلمان اشاره کرده و گفت: داستان فتح ایران، یکی از مسائلی است که بحث های زیادی از طرف موافقان و مخالفان، پیرامون آن طرح شده است. فتوحات ایران در دو دوره کوتاه مدت و بلند مدت واقع شده است.

وی افزود: دوره کوتاه مدت فتح ایران از سال ۱۱ تا ۳۲ هجری قمری( که شامل سال پایانی خلافت ابوبکر، دوره خلافت عمر و بخشی از دوره خلافت عثمان) رخ داده است. بخش اعظم فتوحات ایران در این مدت رخ داده است اما در بخش های شمالی ایران به دلیل موقعیت جنگلی وکوهستانی، فتوحات با موانع جدی روبرو شد. زیرا اعراب مسلمان به دلیل مهارت در جنگیدن در صحرا و دشت، نمی توانستند در مناطق کوهستانی و جنگلی به خوبی بجنگند. این ویژگی سبب شد این منطقه از دست اعراب مسلمان دور بماند تا اینکه در قرن چهارم هجری، شیعیان زیدی در این منطقه حکومتی تشکیل دادند که به نام علویان طبرستان معروف شد.

313/32
 

۳۱۳/۳۲