با توجه به نگرانی‌های برخی افراد جامعه نسبت به شیوع بیماری کرونا و حضور بیشتر فرزندان در خانه، حجت‌الاسلام والمسلمین «اصغر اخوی»، مدیر مرکز مشاوره جامعه الزهرا علیهاالسلام و پژوهشگر حوزه به سؤالاتی در این خصوص پاسخ داده اند که در ادامه می‌خوانید:

- نظر شما درباره شیوع این بیماری از لحاظ اعتقادی و روانشناختی چیست؟

این روزها در سطح جهان از جمله ایران شاهد یک بلای به ظاهر زمینی و در واقع آسمانی به نام ویروس کرونا هستیم که همه را گرفتار و برخی از افراد به ویژه خانواده‌ها را دچار نگرانی و مشکل کرده است. موضوع شیوع کرونا را از چند زاویه می‌توان مورد بررسی قرار داد، اولین نکته اینکه انسان در دنیا زندگی می‌کند و دنیا مکانی برای آزمایشات و ابتلائات است، اما همیشه سختی‌ها و گرفتاری‌ها نشانه بلا نیست، بلکه گاهی نشانه ابتلا و آزمایش الهی است، برای اینکه انسان را بسازد و او را برای کارهای مهم تر و بزرگتر آماده کند.

این آزمایش‌ها، گرفتاری‌ها و سختی‌ها محدود و گذرا است و در عین حال که به ظاهر ممکن است سختی ها، نگرانی‌ها و محدودیت‌هایی داشته باشد، یقینا آثار و برکاتی هم دارد.

گاهی اوقات انسان غافل می‌شود و غفلت یکی از نکاتی است که انسان‌ها را از دین و معنویت و اخلاق و حتی از خودش دور می‌کند؛ گاهی اوقات بلاها و گرفتاری‌ها انسان را متنبه و به خود متوجه می‌کند و ما باید آن را یک نعمت بدانیم و از این فرصت برای خود و آگاهی بخشی به خود و ارتباط با خدا و کمک خواستن از حق تعالی استفاده کنیم.

 خداوند متعال در آیه ۲۸ سوره نساء می‌فرماید: «وَخُلِقَ الْإِنْسَانُ ضَعِیفًا»، ما این آیه را شاید بارها خواندیم اما باور نکردیم، ما در این ایام، ضعف و ناتوانی خود را بیشتر متوجه می‌شویم؛ زیرا دنیا با این همه قدرت، امکانات و تجهیزات پزشکی قادر به کنترل یک ویروس کوچک نیست و نشان می‌دهد که دنیا در اختیار ما انسان‌ها نیست بلکه در اختیار خداوند متعال است.

ما باید آیه شریفه «أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَی اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ» در سوره فاطر را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم، خدا را بیشتر بشناسیم و علم و قدرت الهی را باور داشته باشیم، نعمت‌های الهی را در زندگی مورد توجه قرار دهیم و به درستی از آنها استفاده کنیم. توکل به خداوندمتعال، امید به درمان داشتن، حل مشکلات و آینده را مثبت دیدن از نکات مورد توجه در این ایام است که می‌توانیم به واسطه آنها بر مشکلات پیروز شویم.

- همانطور که گفته شد شیوع ویروس کرونا بسیاری از افراد را نگران و آشفته کرده و بسیاری افراد دچار استرس و آشفتگی شدند، به ویژه افرادی که زمینه‌های روحی روانی، استرس، وسواس و غیره دارند. برای کاهش استرس‌ها و نگرانی‌ها چه کارهایی باید انجام داد؟

برای کاهش استرس و نگرانی چند کار مهم باید انجام دهیم؛ ابتدا باید سلامت جسمی خود را تأمین کنیم و هر دستوری که از سوی وزارت بهداشت و درمان و نهادهای ذیربط اعلام شده و رعایت آن را بر ما لازم دانستند انجام دهیم، اگر نکات بهداشتی را رعایت کنیم، بسیاری از نگرانی ما برطرف می‌شود.

نکته دوم اینکه سعی کنیم اطلاعات خود را  در رابطه با ویروس کرونا و شیوع این بیماری افزایش دهیم تا دچار استرس‌های نابجا و غیرمنطقی نشویم، هرچه اطلاعات ما معتبر، کافی و کامل باشد استرس کمتر می‌شود.

نکته سوم اینکه در مکان ها، زمان‌ها و شرایط خاصی که استرس زا هستند و یا در کنار افرادی که استرس‌ها را بیشتر می‌کنند قرار نگیریم، در معرض خبرهای ناگوار و یا خبرهای فوت و ابتلای افراد و بیمارستان‌ها و شرایطی که می‌دانیم ما را دلواپس می‌کند و برای ما نگرانی ایجاد می‌کند، قرار نگیریم، اخبار فضای مجازی را باور نکنیم و خبرهای واقعی را از رسانه‌های رسمی و معتبر بشنویم و تا جایی که امکان دارد به حداقل اخبار که نیاز داریم اکتفا کنیم، نه اینکه همه شبکه‌ها و فضاها را بگردیم تا اطلاعات خود را افزایش دهیم.

نکته بعدی روی آوردن به مسائل معنوی و اخلاقی است؛ اگر استرس داشته باشیم، سیستم ایمنی بدن ضعیف و قدرت مقابله با این ویروس کمترمی شود، هر چه اعتقادات و معنویت خود را تقویت کنیم، اعتماد به نفس خود را بالا ببریم و اراده خود را قوی کنیم، مقابله با این استرس و حتی مقابله با این بیماری بسیار راحت تر است. بیماری همانند سایر بیماری‌ها است و در آینده نزدیک راهکار علمی هم برای آن پیدا می‌کنند.

ما می‌توانیم در این ایام، تفریحات سالم و برنامه‌های مفید را سرلوحه کارهای خود قرار دهیم، برخی تصور می‌کنند که باید همه برنامه‌های زندگی را ترک کنند، حال آنکه می‌شود در خانه بمانیم و کرونا را شکست دهیم در عین حال آرام و بانشاط باشیم و برنامه‌های مفید در زندگی داشته باشیم تا استرس‌ها کمتر شود.

عبادت خداوند، خواندن قرآن، ادعیه و تماس تلفنی با اطرافیان و دوستان و غیره می‌تواند بخشی از استرس‌های ناشی از این بحران را کم کند، گاهی نیاز به بازگویی برخی از نگرانی‌ها و ترس‌های درونی است که می‌توان به صورت تلفنی با مراکز مشاوره و یا دوستان آن را برطرف کرد.

- از آنجا که توصیه شده همه افراد برای جلوگیری از گسترش این بیماری در خانه‌ها بمانند، گاهی این مسئله باعث کلافگی، بی حوصلگی و خستگی می‌شود، برای ایجاد نشاط و صمیمیت در محیط خانه چه باید کرد؟

در این ایام چند کار عمده می‌توان انجام داد، از جمله اینکه بدانیم ماندن در خانه ولو به صورت اجباری، نعمت و فرصت است و توفیقی است که باید از آن استفاده کرد. گاهی اوقات در زندگی روزمره آنقدر مشغول کار و مشغله‌های دنیا بودیم که از خود و خانواده‌های خود غافل شدیم؛ این ایام باعث شده که در کنار هم باشیم. با هم بودن لذت آور است و می‌تواند برای اعضای خانواده مفید و آرام بخش باشد. خانه فقط خوابگاه، محل استراحت و غذاخوری نیست، خانه باید محل سکونت و آرامش باشد، خانه ای که در آن محبت و صمیمیت باشد می‌تواند همیشه برای انسان آرام‌بخش باشد.

یکی از کارهایی که می‌توان در این ایام انجام داد، گفتگو با اعضای خانواده است، ما می‌توانیم درباره مسائل مختلف، آینده، برنامه‌های مشترک که می‌توانیم با هم داشته باشیم، خوشی‌هایی که داشتیم، داریم و یا خواهیم داشت و دیگر مسائل خانوادگی صحبت کنیم.

بسیاری از خانواده‌ها در شرایط عادی زندگی خود و در ایام سلامت معمولا زمانی برای گفتگو با هم در نظر نمی گیرند، حال آنکه امروز به واسطه کرونا این فرصت حاصل شده و مردم می‌توانند از این فرصت استفاده کنند. سودهای زیادی از کنار هم بودن حاصل می‌شود و گفتگو می‌تواند تخلیه روانی برای فرد محسوب شود، یعنی عواطف، احساسات و هیجانات با گفتگو حل می‌شود. 

حرف بزنیم، صحبت و درد دل کنیم، حتی می‌توان موضوعی به غیر از موضوعات بیماری، مرگ و میر، آمار و اطلاعات این بیماری برای گفتگو مطرح کنیم، می‌توانیم درباره خود، شغل، آینده و نگرانی درباره دیگر موضوعات را به بحث بگذاریم تا در کنار هم لذت ببریم و خوش باشیم.

ما در خانه می‌توانیم تفریحات سالم داشته باشیم، از جمله تماشای فیلم، مطالعه کتاب، شروع یک فعالیت جدید، آشپزی، نظافت، طراحی، خلاقیت، کسب مهارت و کارهای مشترک انجام دادن که همه این کارها زندگی را لذت بخش می‌کنند.

- ما ایرانیان از دیرباز صله رحم را در ایام تعطیلات نوروز و اعیاد و مناسبت‌ها داشتیم، آیا تماس تلفنی با اعضای خانواده و بستگان صله رحم محسوب می‌شود؟

بله، یکی از نعمت‌های الهی نعمت داشتن پدر و مادر، اقوام، نزدیک و باهم بودن‌های خانوادگی است، با هم بودن و صله رحم روزی را افزایش می‌دهد، عمر را طولانی می‌کند و به انسان آرامش می‌دهد؛ شاید در این ایام امکان حضوری برای صله رحم وجود نداشته باشد، اما این ایام فرصتی است که ما می‌توانیم چند کار انجام دهیم تا صله رحم و آثار و برکات آن را شاهد باشیم.

امروز تقریبا همه افراد جامعه امکان دسترسی به تلفن را دارند و ما می‌توانیم از طریق تماس تلفنی و شنیدن صدای عزیزان و کسانی که علاقه مند دیدارشان هستیم، به نوعی صله رحم را به جای آوریم. در این ایام سعی کنیم با همه اقوام حتی کسانی که ارتباط زیادی در طول سال با آنان نداشتیم و یا حتی قطع شده، تماس بگیریم و این فرصت خوبی برای طلب حلالیت و صله رحم است.

راه دوم برای بهره مندی از برکات صله رحم، استفاده از فضای مجازی است، شاید اشتغال بیش از حد به فضای مجازی و در تنهایی خود غوطه ور شدن خستگی ایجاد کند، اما فضای مجازی فرصت مناسبی برای برقراری ارتباط با اعضای خانواده، بستگان و دوستان است که می‌توان از طریق ارسال پیام، تصویر و یا تماس تصویری با آنان ارتباط برقرار کرد و صحت و سلامتی خود را اعلان و از حال و روز عزیزان خود باخبر شد.

پیشنهادی دارم که شاید برخی موافق نباشند،کسانی که در یک شهر زندگی می‌کنند و خانه هایشان به هم نزدیک است گاهی می‌توانند علیرغم همه محدودیت‌هایی که برای رفت و آمد وجود دارد و نیاز است در خانه بمانیم، اما با رعایت کامل مسائل بهداشتی در خانه یکی از بستگان که بزرگتر است و امکان فاصله گرفتن وجود دارد و یا حیاطی در خانه دارند، همدیگر را ملاقات کنند.  

بنابراین صله رحم فقط به دیدارهای حضوری اختصاص ندارد می‌توان از طریق تلفن و یا فضای مجازی و یا به صورت تصویری و یا به صورت محدود حضوری انجام داد. همه اینها باعث می‌شود زمینه‌های محبت، دوستی، انس و الفت و صمیمیت بین اقوام، دوستان و اعضای خانواده بیشتر شود.

تماس با اعضای خانواده از جمله پدر، مادر، فامیل، دوستان و آشنایان که در شهرهای مختلف ساکن هستند و امکان دسترسی به آنان فراهم نیست، امروز فرصت طلایی برای صله رحم است، پس این فرصت‌ها را غنیمت بشمریم، با هم شاد باشیم و با این فعالیت‌ها انرژی دریافت کنیم تا در مقابل بیماری مقاوم تر باشیم.

- در ایام شیوع بیماری کرونا یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها حضور فرزندان در خانه است، چه برنامه ریزی می‌توان برای فرزندان داشته باشیم تا از این ایام استفاده مفیدی داشته باشند؟

ما باید از این بلای آسمانی که در اختیار ما قرارگرفته، استفاده کنیم و این تهدید را به فرصت تبدیل کنیم، از جمله با هم بودن و در کنار فرزندان بودن نعمت بزرگی است، فرصت بهتر دیدن فرزندان، بیشتر شنیدن حرف ها، درد دل‌ها و دغدغه‌های آن‌ها و فرصت برای دیدن محبت‌های آنان را باید غنیمت شمرد.

احساس نکنیم که در حصر خانگی هستیم و محدودیت داریم، همیشه کرونا را نفرین نکنیم، گاهی هم ممکن است نعمت و فرصتی برای ما باشد، در عین حال که این ویروس و شیوع آن چالش و گرفتاری و بلا است، اما ابتلا و آزمایش هم هست و خیراتی در آن وجود دارد. اینکه در ایام معمولی سال سرگرم کارها و برنامه‌های خود بودیم و گاهی تا دیروقت بیرون از خانه بویم، امروز باهم بودن را غنیمت بشمریم.

یکی از پیشنهادات در این ایام برگزاری برنامه‌های متنوع و سرگرم کننده در خانه است که این برنامه‌ها را در سه بخش مسائل آموزشی، مباحث تربیتی و اخلاقی و مباحث تفریحات می‌توان در نظر گرفت.

در بخش مسائل آموزشی، فرزندان ما که به عنوان دانش آموز، دانشجو و یا طلبه در حال تحصیل هستند، هم اکنون آموزش‌های خود را از طریق شبکه‌های مجازی، رسانه ملی و شبکه‌های آموزش دریافت می‌کنند که در این رابطه، والدین می‌توانند به آنان کمک کنند، درس‌های آنان را ببینند، سوال بپرسند و ابهامات و اشکلات درسی آنان را برطرف کنند.

مباحث تربیتی و اخلاقی از دیگر موضوعات پیشنهادی در این ایام است، مباحث اعتقادی، کلامی، اجتماعی، سیاسی و بسیاری از نکات تربیتی را می‌توان در ابعاد مختلف و از طریق گفتگو، پرسش و پاسخ، خواندن کتاب، قصه، شعر و یا حتی تماشای فیلم‌ها و برنامه‌ها به کودکان و فرزندان منتقل کرد.

در بخش مباحث تفریحات نیز شاید در خانه، صدها نوع تفریح سالم وجود داشته باشد، حتی افرادی که در آپارتمان و یا در فضای محدود زندگی می‌کنند، می‌شود از این فرصت استفاده کرد.

در روزگاران قدیم افراد خانواده زیر کرسی جمع می‌شدند و با هم برنامه‌هایی مطرح می‌کردند و یا سرگرمی‌هایی داشتند، بازی‌هایی که بچه‌ها با پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها داشتند، خواندن کتاب، شعر، قصه، طنز، لطیفه و یا تماشای فیلم و کارتون، سرگرمی‌های مختلف که از وسایل اولیه خانه می‌توان استفاده کرد. سرگرمی‌ها و بازی‌های سنتی را می‌توان در این ایام احیا کرد.

اعضای خانواده می‌توانند سایت‌ها و کانال‌های مناسب را انتخاب کنند و با ارائه مطالب و محتواهای مفید به تبادل نظر بپردازند. ورزش کردن، توپ بازی و تحرک‌های جسمی خانه را پر از نشاط، شادابی و شادکامی می‌کند و لطافت و مهربانی و محبت را در خانه افزایش می‌دهد که امیدوارم در این ایام محیطی پر از آرامش و صمیمیت در خانه‌ها داشته باشیم.

۳۱۳/۶۱