به گزارش خبرگزاری«حوزه» از اصفهان، آگاهی انسان راجع به قضا و قدر الهی همزمان با سومین شب قدر و مهمترین آن اهمیت ویژه ای دارد .شاید برای خیلی ها سؤال باشد اینکه می گویند سرنوشت ما در شب های قدر تعیین می شود به چه معناست و آیا فقط با شب زنده داری و دعا به در گاه حق در شب های قدر می توانیم سرنوشت خوبی را برای خویش ایجاد کنیم یا باید کارهای دیگری نیز انجام دهیم تا سرنوشت خوبی داشته باشیم؟

برای پاسخ به این سؤال خبرنگار خبرگزاری«حوزه» از اصفهان، گفتگویی با حجت  الاسلام محسن دهقانی  نویسنده و پژوهشگر دینی  انجام داده که  در ادامه می خوانید:

این کارشناس مذهبی در ابتدا به بیان نقل قول از افراد مختلف همچون «هر چه خدا برایت رقم بزند»، «بالاخره این سرنوشت ماست.» «این قضا و قدراست» پرداخت و گفت: این ها سخنانی است که زیاد از افراد می شنویم گویا از قبل همه چیز برای ما مشخص شده و ما در این میان هیچ کاره ایم، در حالی که با رجوع به منابع دینی چنین تصور و برداشتی صحیح نمی باشد.

 وی با اشاره به آیات قرآن در این زمینه، ادامه داد: در قرآن کریم، در مورد سرنوشت چهار دسته آیات داریم، یک دسته آیات، اراده و اختیار انسان را جزء اسباب پیدایش حوادث معرفی کرده است. به عنوان مثال: - سوره کهف آیه ۲۹: «فمن شاء فلیؤمن و من شاء فلیکفر»؛ یعنی: پس هر که خواست ایمان آورد و هر که خواست کافر شود.

و در سوره روم آیه ۴۱نیز می فرماید: «ظهر الفساد فی البر والبحر بما کسبت ایدی الناس»؛ یعنی: به خاطر کارهایی که مردم کرده  اند، فساد در خشکی و دریا آشکار شده است.

حجت الاسلام دهقانی تصریح کرد: عموما قضا و قدر را به معنای «خدا خواسته» معنا می کنند، بد نیست یک بازنگری در معنای قضا و قدر بشود تا حقیقت آن دانسته شود، قضا یعنی «حکم کردن» و قدر یعنی «اندازه گیری».

وی با اشاره به اینکه خدای متعال در خلقت عالم برای هر چیزی حد و اندازه ای و خصوصیت و ویژگی خاصی قرار داده است، به بیان مثالی در این زمینه پرداخت و اذعان داشت: برای آب، روان بودن و برای سنگ، سخت و محکم بودن مشخص شده است، در نتیجه، اگر سنگ به شیشه ای اصابت کند و میزان فشار وارد شده بر شیشه بیش از حد و طاقت شیشه باشد، باید شیشه بشکند. برخورد سنگ با شیشه می شود «قدر» یعنی تأثیر گذاشتن خصوصیات دو شیء بر یکدیگر و شکسته شدن شیشه می شود «قضا» یعنی قطعی شدن شکستن شیشه. 

* دعا یک قانون است و خصوصیاتی برای خود دارد

این کارشناس مذهبی ادامه داد: همه مسائل در عالم چنین است و همه موجودات تحت قانون قضا و قدر هستند، یعنی خدا برای هر چیزی قانونی گذاشته است نه اینکه خدا برای هر چیزی تعیین تکلیف کرده باشد، تکلیف را به عهده خود موجودات قرار داده است، به انسان اختیار داده تا با اختیار خود کاری را انجام دهد یا ندهد و به حیوان غریزه داده و به گیاهان فقط رشد بدون غریزه و اختیار را داده است.

وی تصریح کرد: دعا یک قانون است و خصوصیاتی برای خود دارد؛ اگر دعا از روی اخلاص باشد، اثر بهتری دارد، اگر در جمع باشد برد بیشتری دارد، اگر در زمان یا در مکان خاصی باشد، هر کدام خاصیت و ویژگی خود را خواهد داشت، مثلا دعا در شب قدر از اثر و خاصیت بیشتری برخوردار است.،  دعا در اماکن مشرفه و مساجد و یا در جمع براداران دینی تأثیر بهتری دارد.

کارشناس مذهبی با بیان اینکه قضا و قدر به معنای این نیست که انسان در سرنوشت خود بی تأثیر باشد، اظهار داشت: انسان اگر براساس قوانین آفرینش رفتار کند، نتیجه کار خود را می بیند.، مثلا در ازدواج و انتخاب همسر تحقیق کردن، مشورت نمودن و انتخاب عاقلانه خصوصیت ازدواج را تعیین می کند واگر با تحقیق و مشورت باشد نتیجه بهتر خواهد بود و اگر بدون تحقیق و مشورت باشد، نتیجه معلوم نیست چه خواهد شد،  به این می گویند قضا و قدر،  بنابراین توجه به عوامل مادی و معنوی در عالم، تعیین کننده سرنوشت هر چیزی می باشد.

حجت الاسلام دهقانی ادامه داد: دسته دیگر از آیات، رزق و هدایت و سعادت و بدبختی را به خدا نسبت می دهد به گونه ای که گویا انسان هیچ کاره است. مانند:

- سوره ذاریات آیه ۵۸: «ان الله هوالرزاق ذوالقوة المتین»؛ یعنی: به درستی خداوند آن روزی رسان نیرومند استوار است.

- سوره آل عمران آیه ۲۶: «قل اللهم مالک الملک تؤتی الملک من تشاء و تنزع الملک ممن تشاء»؛ یعنی: بگو: خداوندا! تو صاحب فرمان و سلطنت هستی، به هر کسی بخواهی حکومت می دهی و از هر کس بخواهی حکومت را می گیری.

وی افزود: دسته ای دیگر از آیات در قرآن وجود دارد که یک کار مشخص را هم به خدا نسبت داده هم به سایر موجودات، مانند اینکه هدایت را هم  به خدا، هم به انسان، هم به کتاب نسبت داده است. مانند سوره ابراهیم آیه ۴ که هدایت را به خدا نسبت داده است: ««فیضل الله من یشاء و یهدی من یشاء»؛ یعنی: پس خداوند هر که را بخواهد گمراه می کند و هر که را بخواهد هدایت می نماید.

حجت الاسلام دهقانی عنوان کرد: یا اینکه در سوره انسان آیه ۳ هدایت را به انسان نسبت داده است: «انا هدیناه السبیل إما شاکرا و إما کفورا»؛ یعنی: ما راه را به او نشان دادیم، خواه سپاسگذار باشد یا ناسپاس، همچنین در سوره بقره آیه ۲ هدایت را به کتاب نسبت داده است: «ذالک الکتاب لاریب فیه هدی المتقین»

این نویسنده حوزوی ادامه داد: در آیات دیگر تقسیم کار صورت گرفته است، خوبی را به خدا و بدی را به انسان نسبت می دهد، مانند آیه ۷۹ از سوره نساء که می فرماید: «ما اصابک من حسنه فمن الله و ما اصابک من سیئه فمن نفسک»؛ یعنی: ای انسان! هر نیکی به تو برسد از خداست و هر بدی به تو برسد، از خود توست.

وی افزود: در بعضی از آیات نیز رابطه علی و معلولی برقرار کرده است مثلا در آیه ۵۹ قصص هلاکت را به خدا نسبت می دهد ولی به دلیل ظلمی که انسان کرده است: «وما کنا مهلکی القری الاّ و اهلها ظالمون»؛ یعنی: ما هیچ آبادی را هلاک نکردیم، مگر آنکه اهل آن ظالم بودند.

کارشناس مذهبی خاطرنشان کرد: بنابراین خدا شرایط و اسباب را به گونه ای خلق کرده که هم می توان با بهره وری صحیح از آن، رشد و هدایت یافت هم می توان دچار ضرر و زیان شد، به اصطلاح علمای علم کلام و فلسفه، اراده ی انسان در طول اراده ی خدا قرار گرفته است.

* دعای منهای تلاش جواب نمی دهد و تلاش منهای دعا برکت ندارد 

وی بیان کرد: یعنی خدا اراده کرده عالمی را با اسباب و شرایطی خلق کند و خصوصیات لازم را به هر شئ و هر وسیله ای داده است از جمله به انسان اراده داده است، ولی این انسان است که باید بر اساس انتخاب خود یک راه را اتخاذ نماید.

حجت الاسلام دهقانی  در ادامه برای تقریب به ذهن مثالی بیان کرد و اظهار داشت: سازمان آب برای اینکه مردم در خانه های خود از آب استفاده کنند منبع آبی تأسیس می کند، خیابانها را لوله کشی می نماید و به هر خانه یک انشعاب می دهد، ولی طرز استفاده از آب را به خود اهل خانه می سپارد اگر درست استفاده کنند هزینه کمتری به سازمان می دهند و اگر بی رویه مصرف کنند مشمول جریمه می شوند، در خلقت نیز چنین است، خدا وسیله رزق یا هدایت را خلق کرده و به انسانها وسایل لازم مثل عقل، قدرت، اختیار، اراده، تذکرات و راهنمایی های لازم را برای کسب رزق یا هدایت داده است، اکنون این انسان است که یا از این وسایل استفاده می کند و رزق بیشتری کسب می کند یا با اهمال کاری و بی توجهی، خود را محروم از رزق می نماید.

حجت الاسلام دهقانی اظهار کرد: بنابراین سرنوشت انسان به دست انسان است اما بر اساس قوانین و شرایطی که خدا در عالم وضع کرده است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه اگر شب قدر به شب زنده داری و راز و نیاز مشغول باشیم، در کنار تلاش یکسال گذشته، نتیجه بهتری خواهیم گرفت و اگر در طول یکسال گذاشته تلاش برای انجام کاری کرده باشیم و در شب قدر نسبت به  انجام اعمال عبادی بی توجه باشیم، فقط به اندازه تلاش خود در طول سال، نتیجه خواهیم گرفت گفت: اگر در طول سال هیچ تلاشی نکرده باشیم و فقط به دعا اکتفا کنیم تنها نتیجه دعا را خواهیم برد که ممکن است آن نتیجه، فقط بهره بردن از ثواب باشد نه موفقیت در سایر امور زندگی، چون در عالم خلقت، قانون موفقیت عبارت است از تلاش مادی و معنوی.

وی توضیح داد: یعنی در عالم هم تلاش و هم دعا اثر دارد که البته هر کدام بر اساس خصوصیات خاص خود تأثیر می گذارد.

حجت الاسلام دهقانی افزود: دعای منهای تلاش جواب نمی دهد و تلاش منهای دعا برکت ندارد،  به عبارتی، نه تلاش می تواند جای دعا را بگیرد و نه دعا می تواند جای تلاش را بگیرد، زیرا هر کدام برای خود اثر خاصی دارند که دیگری آن اثر را ندارد.

* شب قدر، فرصت مناسبی برای دعا است

پژوهشگر علوم اسلامی اضافه کرد: شبهای قدر، فرصت مناسبی برای دعا است، خدای متعال شرایطی را در چنین شبهایی فراهم کرده که بتوان با قدرت بیشتری روح را در آسمان معنا و ملکوت به پرواز در بیاوریم و اگر بدانیم چرا باید دعا کنیم، اثربخشی دعا برای دعا کننده بیشتر خواهد بود.

وی در ادامه به چهار دلیل مهم برای دعا اشاره کرد و خاطر نشان کرد: انس با خدا و ارتباط با خدا؛ یکی از مهمترین علت های دعا کردن، ایجاد یک رابطه عاطفی و عاشقانه با خدای متعال است، دعا می خوانیم تا با خدا انس پیدا کنیم، اکنون سؤال این است که با دعا خواندن چقدر به خدا انس گرفته ایم؟ به میزانی که از طریق دعا با خدا ارتباط عاطفی برقرار کرده باشیم و خدا در دل ما جا گرفته باشد، معلوم می شود، دعا خواندن ما مؤثر بوده است.،البته با جا گرفتن خدا در دل، دل از گناه فاصله می گیرد.

این کارشناس مذهبی اذعان کرد: همچنین القای نیازمندی به خود و بی نیازی خدا؛ یکی دیگر از علت های خواندن دعا و رسیدن به باور نیازمندی انسان به خدای بی نیاز می باشد که کافی است به این باور برسیم؛ زیرا با فهم این مطلب، انسان دست از طغیان و سرکشی بر می دارد. قرآن می فرماید: «ان الانسان لیطغی ان رأه استغنی».

وی، تربیت و رشد انسان را سومین عامل از علتهای دعا خواندن  دانست و گفت: باید از طریق دعا روح خود را با نور خدا از بدی ها پاک نماییم و دلی که وصل به جاذبه ربوبی بشود و با نوای دعا از عمق وجود با رب العالمین ارتباط برقرار کند، اسباب پرورش روح خود را فراهم کرده است.

حجت الاسلام دهقانی در پایان گفت. دعا کلید رحمت است؛ از جمله علت های دعا این است که با دعا خواندن بفهمیم، رحمت خدا فراگیر است و به سبب رحمتش برآورده کردن حاجت را دوست دارد،  بنابراین کسی که اهل دعا خواندن است اهل ناامیدی از رحمت خدا نخواهد بود و اگر کسی بوی ناامیدی از خدا در فکر و قلبش باشد، نشان از بی توجهی او در دعا خواندن می باشد و اگر دعا خوانده باشیم ولی به رحمت الهی پی نبرده باشیم معلوم می شود که دعا خواندن ما اصولی نبوده است.

انتهای پیام