به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام محمد رسول آهنگران، در سلسله نشست‌های مجازی"چالش کرونا و زندگی مومنانه" که این بار با موضوع "بررسی فقهی تعطیلی حج در شرایط اپیدمی کرونا" و به همت دانشگاه پردیس فارابی و جهاد دانشگاهی قم برگزار شد، گفت: مسئله حج را باید از دو زاویه بررسی کرد، اول اینکه حج یک وظیفه فردی است که وجوب عینی دارد، دوم اینکه حج یک واجب کفائی در راستای تعطیلی خانه خدا لازم است.
وی افزود: اساسا طبق احادیث، نمی توان حج را به بهانه پرداخت هزینه‌های به عنوان صدقه، تعطیل کرد و هر مکلفی که استطاعت لازم را پیدا کند، باید وظیفه حج را انجام دهد.
این محقق ادامه داد: یکی از دلایل وجوب حج به مکلفین دارای شرایط، این است که خانه خداوند باید همواره محل عبادت و اجتماع مردم باشد، این نکته در بسیاری از روایات صحیحه تایید شده است و یک باب روایت درخصوص عدم جواز تعطیلی کعبه از حج وجود دارد، برای مثال فردی از امام صادق(ع) سوال می کند که اگر کسی یکبار حج را انجام داد، آیا اینکه دفعات بعد هزینه آن را صدقه دهد بهتر نیست؟ اما امام صادق(ع) این شیوه را نادرست و موجب تعطیلی خانه مقدس کعبه دانستند، چرا که خانه کعبه محل گردهمایی و قیام مردم است.
وی گفت: این روایت بیان می کند که حج دارای دو باب وجوب عینی و کفایی است ولی به هیچ عنوان نباید اجازه داد که حضور در کعبه و حج تعطیل شود. واجب دیگری بر عهده مکلفین است که آن هم، عدم تعطیلی حج است.
حجت‌الاسلام آهنگران، تصریح کرد: روایاتی که در باب عدم جواز تعطیل کعبه برای حج رسیده است روایات صحیحه است و از جهت سند هیچ مشکلی ندارد. ولی در قسم اول که حج به عنوان یک واجب عینی بر مکلفان واجب است باید مطالبی بیان شود. در اینجا باید ببینیم که حج به عنوان واجب عینی بر عهده افراد گذاشته شده است ولی اگر حادثه ای مثل کرونا رخ داد در این وضع چه باید کرد.
استاد فقه و حقوق دانشگاه تهران بیان کرد: حج یک واجب مشروط است، یعنی اساس وجوب آن، وجود منوط به تحقق شروطی می‌باشد، شخص مکلف باید مستطیع باشد تا حج بر وی واجب شود، اما سوالی که اکنون مطرح است این است که با شرایط کنونی و وجود یک ویروس فراگیر، آیا حج از ذمه فرد مستطیع ساقط می‌شود یا خیر؟
حجت‌الاسلام آهنگران، تصریح کرد: یکی از سوالات این است که ایمنی داشتن از چنین بیماری جزو امور تحقق بخش شرط استطاعت است یا خیر؟ فرض دوم این است که استطاعت بر شخص مستقر شده است و قبلا مستطیع بود که به هر دلیلی به حج نرفت ولی پس از چند سال می خواهد به حج برود. حال با وجود چنین خطری این ذمه از وی ساقط می شود یا خیر؟
وی ادامه داد: در کتاب وسایل، بابی تحت عنوان اجبار والی بیان شده است که حاکمان چه وظیفه ای در قبال حج دارند. در این باب بیان شده است که اگر کسی به حج نرفت والی باید این امکان را فراهم کند. پس حکومت ها هم در مساله تعطیل نشدن حج مسئولیت دارند.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: در اینجا باید به این مساله مطرح است که آیا این وظیفه، تنها بر عهده حکومت سعودی است یا دیگر کشورها؟ این مساله هم مساله مهمی است. حال اگر چنین بیماری پیش آمد حاکمان عربستان چه وظیفه ای برعهده دارند؟ آیا با وجود چنین بیماری آیا می توانند نسبت به آن اقدامی انجام ندهند؟ دیگر روی این مساله، وظیفه ای است که بر عهده حاکمان کشورهای دیگر است. اگر به این برداشت رسیدیم که حکومت های دیگر نسبت به برپاداشتن حج وظیقه دارند شکل دیگری از بحث به میان می آید.
حجت‌الاسلام آهنگران،عنوان کرد: سوال دیگر این است که اگر با وجود احتمال ابتلا به بیماری، اگر کسی حج انجام دهد، آیا حج او از حج اسلامی، مجزی است یا خیر؟ آیا کرونا می‌تواند حج را حرام کند و یا صرفا مانع وجوب آن می‌شود و یا...؟ در پاسخ به سوالات مذکور، باید وظیفه مردم و حاکمان را جداگانه بررسی کرد.
این استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران گفت: با این فرض ها این سوال پیش می آید، این شرایط خاص، وظیفه دولت های دیگر را ساقط می کند یا خیر؟ در اینجا باید تفکیک قائل شویم. زمانی بیان می شود که منظور از تعطیل نشدن حج باید معنی شود که بیت الله از حج گزار خالی نشود، آیا منظور آن است که این حج به شکل طبیعی محقق شود و یک عده معدودی به حج بروند؟ مثلا بیان شده است که دولت سعودی حج را فقط با ۱۰۰۰ نفر برگزار می کند.
وی افزود: ممکن است از روایات به این نتیجه برسیم که اینکه تعدادی محدودی حج را از انجام دهند، وجوب ساقط نمی شود، به همین دلیل باید دو شکل باید به خوبی بحث شود. یعنی اینکه آیاتعطیل نشدن حج منوط به تحقق طبیعی است یا اینکه باید تعداد قابل توجهی از مردم در حج حضور یابند.
حجت‌الاسلام آهنگران، بیان کرد: در روایتی بیان شده است که امام باقر(ع) فرمودند که اگر مردم یک سال حج را تعطیل کنند، به آنها مهلت داده نمی شود.
وی گفت: یک سوال فقهی در اینجا مطرح است که اگر کسی برای حج مستطیع شد ولی بخاطر شرایط کرونا از انجام حج محروم شده است، اگر در این بین از دنیا برود حج از گردن او ساقط می شود یا باید نایب بگیرد. در پاسخ باید گفت که مبانی مختلف است و باید به آنها توجه کنیم.
انتهای پیام
