به گزارش خبرگزاری حوزه، پاسخ به سؤالات و شبهات موجود در جامعه از وظایف مراکز حوزوی و دینی است که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به ارائه برخی از پرسش ها و شبهات و پاسخ های آن، برگرفته از «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» خواهد پرداخت.

- سؤال

منظور از حوض کوثر در احادیث وارده و سیرابی مؤمنین از آن چیست؟ آیا منظور جنبه معنوی است؟

- پاسخ

از میان نعمتهایی که برای عالم آخرت شمرده شده، یکی همین مسئله حوض و نوشیدن مؤمنان از آن می‌باشد.

این نعمت که از بزرگترین هدیه‌های خداوند است با کلمه و عنوان حوض در احادیث بسیاری دیده می‌شود و از محدود، چیزهایی است که تأکید بسیاری بر آن رفته است. این حوض مربوط به عالم قیامت و در مرحله پیش از بهشت و دوزخ می‌باشد. از این رو در ردیف نعمتهای بهشتیان در قرآن، بیان نشده است.

اما این واژه، در حدیث ثقلین که از زبان مبارک پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و به اتفاق تمامی مسلمانان ـ شیعه و سنّی ـ به ما رسیده است یافت می‌شود. حضرت در آن حدیث فرموده‌اند:

«... لن یَفترِقا حتّی یردا علیَّ الحوض»؛ قرآن و خاندان من از یکدیگر جدا نخواهند شد تا آن هنگام که در کنار حوض مرا ملاقات نمایند. در کتابهای شیعه نیز، فراوان از این حوض، یاد شده و آن را مختص کسانی دانسته‌اند که پس از پیامبر، به امامت حضرت علی ـ علیه السلام ـ اعتقاد داشته باشند.

برای حوض کوثر، کاربردهای گوناگونی آمده است:

۱. پیامبر، جایگاه خودش را کنار آن معرفی فرموده است:

«حتّی تَلْقُونی علَی الحَوض»؛[۱] تا وقتی که مرا در کنار حوض ببینید.

«أنا واردکُم علیَ الحَوض»؛[۲] مرا با شما در کنار حوض وعده باشد.

حضرت زهرا فرمود: پدر کجا شما را پیدا کنم.[۳]

دخترم، در کنار حوض هستم.

۲. اولین نفری که در کنار حوض، پیامبر را ملاقات می‌کند، امام علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ می‌باشد.[۴]

۳. در حدیثی نیز حضرت علی ـ علیه السلام ـ خود را صاحب حوض معرفی فرموده  می‌گوید:

من صاحب حوض کوثر هستم.[۵]

هم چنین در زیارتهای آن حضرت نیز «صاحب الحوض» تعبیر شده است.

۴. حوض از اختصاصات پیامبر اسلام است و پیامبر در این مورد چنین می‌فرماید:

خداوند با حوض، مرا بر سایر پیامبران برتری داد.[۶]

۵. اندازه حوض کوثر، به فاصله بصره تا صنعاء بیان شده است.

۶. علامه بزرگوار مجلسی می‌فرماید: نقل شده است که:

اعتقاد ما در مورد حوض این است که حوض، حق است و اندازة آن بین صنعاء و ایله است که به حوض پیامبر معروف است و ظرفهای آب در آن می‌باشد و ساقی آن امیر المؤمنین (ع) است که به دوستان خود می‌دهد و هر کس بنوشد احساس تشنگی نخواهد کرد.

۷. از زبان تاریخ شناسان نیز نقل شده است آن هنگام که شمر لعنت الله علیه اراده شوم خود را عملی می‌ساخت امام حسین ـ علیه السلام ـ فرمود: جرعه آبی بده و سپس مرا شهید کن.

اما او به تمسخر و جسارت ‌گفت:

مگر پدرت، صاحب حوض نیست؛ از او آب بخواه و همین نکته نشانه‌ای از شهرت مسأله حوض کوثر بین مسلمین می‌باشد. آن چه تا این جا مطرح شد وجود این نعمت بزرگ و جایگاه آن در صحنه محشر و قیامت بود.

اما این که این حوض جنبه ی ظاهری دارد یا معنوی صرف ؟ باید گفت از ظاهر روایات استفاده می شود که جنبه ی ظاهری و معنوی را با هم دارد چنانچه نعمات بهشتی همه  چنین خصوصیتی دارند که جسم و روح از آن ها بهره مند  شده و لذت می برند؛ پس بهره مندی از حوض کوثر هر دو جهت را تأمین می کنند چنان چه اثر نوشیدن از این حوض این است که دیگر آدمی تشنه نمی شود.

پس تعبیر حوض در روایات از باب کنایه  نیست، بلکه موجود خارجی است که در آخرت ظهور پیدا می کند و اگر حوض کنایه از امر معنوی صرف بود در روایات به گونه ای بدان تصریح می شد ولکن در روایات وضعیت ظاهری حوض مطرح شده است.

البته شکی نیست که نوشیدن از حوض کوثر، بالاترین اثر معنوی را به همراه خواهد داشت، افزون بر این که رفع تشنگی نیز می‌کند و مؤمنان به هنگام ورود به بهشت از آن سیراب می‌شوند.[۷]

اما این که گفته شود حوض کوثر و سیراب شدن از آن فقط و فقط امری است معنوی ادعای بی دلیل است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. معاد در قرآن، ج ۵، آیت الله جوادی آملی.

۲. معاد شناسی، ج ۳، علامه سید محمد حسین تهرانی.

پی نوشت ها:

[۱] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۶.

[۲] . همان، ج ۲۶، ص ۳۱۶.

[۳] . همان، ج ۳۶، ص ۲۸۸.

[۴] . همان، ج ۳۸، ص ۲۳۹.

[۵] . همان، ج ۳۹، ص ۳۴۶.

[۶] . همان، ج ۴۰.

[۷] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۳۷۱.