به گزارش خبرگزاری حوزه، دهم اسفندماه سالروز تأسیس مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران کشور در سال ۱۳۷۶ به دستور رهبر معظم انقلاب است. مرکزی که بعد از گذشت حدود ربع قرن فعالیت توانسته حرکت خوبی در مسیر تحول داشته و بتواند هزاران خواهر طلبه را تربیت و تحویل جامعه اسلامی دهد.

این مرکز دارای ۵ معاونت فعال فرهنگی، آموزش، پژوهش، امور حوزه ها و منابع انسانی و پشتیبانی است که هر یک از معاونت ها به نوعی عهده دار بخشی از فعالیت های طلاب در مسیر علم اندوزی و کسب دانش هستند و معاونت منابع انسانی و پشتیبانی نیز در راستای تأمین بودجه، تأمین نیروی انسانی فعال در مرکز، مدیریت های استانی و مدارس و همچنین ساخت مدارس و مراکز تابعه فعالیت دارد.

برای آشنایی با فعالیت های مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران به ویژه در بخش معاونت منابع انسانی و پشتیبانی گفت و گویی با آقای غلامحسین محمدی زاده، معاون این بخش انجام داده ایم که مشروح آن در ادامه می آید.

 ـ  با توجه به سالروز تأسیس مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، راه هایی که این مرکز از ابتدای تأسیس تاکنون طی کرده است را تشریح بفرمایید؟

حوزه‌های علمیه خواهران از سالیان دور وجود داشته و طلاب خواهر در حال تحصیل بوده‌اند. هرچند که تعداد این حوزه ها کم بود و طلاب خواهر نیز اسم طلبه را یدک نمی‌کشیدند ولی فرآیند تعلیم و تربیت در جریان بود و اتفاقا اثرگذاری اجتماعی فوق‌العاده‌ای نیز داشت.

مثلا وقتی شما به وقایع مهم تاریخ ایران نظیر فتوای آیت ا... شیرازی(ره) در تحریم تنباکو دقت می‌کنید، نشانه‌هایی از حضور و تأثیر این بانوان تحصیل‌کرده در مدارس دینی آن زمان را می‌بینید. و البته مثال‌هایی از این دست بسیار است. ولی آن زمان مدارسی که تعلیمات دینی به بانوان می‌دادند، معمولا برای قشر فرهیخته‌ای بود که توانمندی تامین هزینه‌های معاش خود را در سطح بالایی داشتند و می‌توانستند زنان و دختران خود را به تحصیل بگمارند.

از سوی دیگر فرهنگ آن روزگار به نحوی بود که زنان معمولا به امور خانه می‌پرداختند و نیازی به تحصیل آن‌ها احساس نمی‌شد و خانواده‌هایی که اجازه تحصیل زنان و دختران خود را می‌دادند، از نوعی فرهیختگی برخوردار بودند.

پس از کودتای «رضا سوادکوهی» که مورد حمایت انگلیس بود و روی کار آمدن حکومت منحوس پهلوی در ایران، بحث تجدّد در ایران شدت گرفت و مدارس دختران توسعه یافت ولی آموزه‌های دینی به گوشه‌ای رانده شد و شکل و شمایل این مدارس تماما غربی و ضددینی بود.

در این زمان، مدارس علمیه بانوان همچنان با همان رونق ولی به صورت مخفیانه به کار خود ادامه داد. زیرا از یک طرف آموزه‌های دینی به بانوان ارائه می‌داد که مورد خشم خاندان دین‌ستیز پهلوی بود و از سوی دیگر بدلیل عدم رعایت مقررات آموزش عمومی مورد نظر پهلوی، غیرقانونی تلقی می‌شد. اما دوران رضاخانی نیز چندان پایدار نبود و همانگونه که با کودتا آمد، با کودتا نیز رفت.

دوران آغازین پهلوی دوم نسبتا آرام سپری شد و آزادی‌هایی برای بانوان متدیّن ایجاد شد ولی محمدرضا پهلوی نیز راه پدر خود در دین‌زدایی از جامعه را در پی گرفت.

توسعه مدارس دینی در دوران پهلوی دوم و ترویج باورهای دینی میان قشر بزرگی از ملت ایران، منجر به انقلاب اسلامی شد. پس از انقلاب، اقبال عمومی به تحصیل علوم دینی بویژه میان بانوان اوج گرفت. با شکل‌گیری مدیریت حوزه‌های علمیه در قم، بخشی از فعالیت‌های این مدیریت به امور حوزه های علمیه خواهران اختصاص یافت. اما استقبال بانوان آنچنان گسترده بود که ضرورت تاسیس مدیریت مستقل برای حوزه‌های علمیه خواهران احساس شد و این امر مهم در تاریخ ۱۳۷۵یا ۱۳۷۶ اتفاق افتاد.

اکنون حوزه‌های علمیه خواهران با تحت پوشش داشتن قریب به ۵۰۰ مدرسه و بیش از ۶۰ هزار دانش‌آموخته، هم‌اکنون میزبان بیش از ۸۰ هزار طلبه در حال تحصیل است.

هم‌اکنون امکان تحصیل علوم دینی تا مقطع دکتری برای بانوان علاقه مند در دورترین نقاط کشور فراهم شده است.

ـ افق پیش روی مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران چیست و چه مسیری را باید طی کند؟

حوزه‌های علمیه خواهران یک نهاد علمی و تربیتی است. بُعد تربیتی چیزی است که حوزه را از سایر نهادهای آموزش عالی متمایز می‌کند. از سوی دیگر این واقعیت که نیمی از جامعه بشری را زنان تشکیل داده‌اند، انگیزه‌ای شده است تا مسائل زنان مورد توجه ویژه قرار گیرد و نه تنها مخاطب، بلکه محتوای علمی و تربیتی در حوزه‌های علمیه خواهران، مسائل مربوط به زنان باشد.

ما اعتقاد داریم که جایگاه ویژه زنان در خانواده تعریف شده است و لذا دستیابی به مرجعیت علمی و تربیتی در خصوص مسائل زن و خانواده، به عنوان افق پیش‌روی حوزه‌های علمیه تعیین شده است. مسلما برای رسیدن به افق، نیازمند امکاناتی هستیم که بخشی از آن در جامعه و بخشی دیگر در حاکمیت قرار دارد و یکی از راه‌های رسیدن به این افق، تثبیت جایگاه حوزه‌های علمیه خواهران برای دستیابی به امکانات مورد نیاز تحقق افق است.

به عنوان مثال بحث مربوط به احداث ساختمان‌های آموزشی استاندارد، در دستور کار قرار دارد و امکانات به صورت مشارکت از سوی دولت و مردم تامین می‌شود.

 ـ فعالیت هایی که تاکنون در مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران به خصوص در معاونت منابع انسانی و پشتیبانی انجام شده و در دست اجراست را تشریح کنید.

تاکنون بیش از ۴۸۰ مدرسه علمیه مجوز تأسیس گرفته‌اند که قصد داریم این تعداد را به ۶۰۰ مدرسه برسانیم. اما با محدودیت منابع مالی مواجه هستیم. همچنین وضعیت فعلی، استاندارد آموزشی ندارد و رفع این مشکل نیازمند تزریق منابع مالی مجزا است.

ما شاهد این هستیم که درخواست از حوزه‌های علمیه خواهران از سطح آموزش‌های حوزوی فراتر رفته است. والدین نگران تربیت فرزندان خود هستند و مشغله روزافزون آن‌ها، فرصت کافی برای اختصاص به تربیت کودکان را در اختیار ایشان نمی‌گذارد. لذا با اعتمادی که به حوزه‌های علمیه در جامعه وجود دارد، والدین درخواست می‌کنند تا امر تربیت فرزندانشان از همان ابتدا بر عهده حوزه‌های علمیه خواهران باشد.

در پاسخ به این مطالبه، هم‌اکنون تأسیس مهدکودک و دبستان و دبیرستان در کنار حوزه‌های علمیه در دستور کار قرار گرفته است.

فعالیت‌های حوزه‌های علمیه خواهران منحصر در ساختار آموزشی نیست. بلکه تلاش شده است تا مدارس علمیه خواهران به عنوان پایگاهی فرهنگی در شهرها و محلات شناخته شده و خدمات خود را به جامعه بانوان کشور ارائه نمایند. به عنوان مثال در کنار فعالیت‌های آموزشی و تربیتی در مهدکودک‌ها، کارگاه‌های آموزشی برای والدین کودکان نیز برگزار می‌شود که با استقبال بالایی نیز همراه بوده است.

فعالیت‌های جمعی نظیر کلاس‌های آموزش معارف اسلامی، برگزاری مراسم در اعیاد و مناسبت‌های دینی و ملی و فعالیت‌های اجتماعی نظیر آنچه در ایام همه‌گیری بیماری کرونا انجام شد، از جمله فعالیت‌های جنبی مدارس علمیه خواهران است.

این فعالیت‌ها منجر به شکوفایی بانوان و ظهور توانمندی‌های آن‌ها در فعالیت‌های اجتماعی می‌شود. نتیجه این اقدامات، جامعه‌ای منسجم‌تر و تقویت سرمایه اجتماعی است.

 ـ به نظر شما چه نقاط ضعف و قوتی در مجموعه وجود دارد؟

محتوای غنی علمی و تربیتی، از جمله نقاط قوت حوزه‌های علمیه است. اما در خصوص حوزه‌های علمیه خواهران، تمرکز بر مسائل زن و خانواده از جمله نقاط تمایز است.

در این مجموعه علمی و تربیتی، تلاش شده است تا محتوای علمی توسط بانوان و برای بانوان تهیه شود. تعلیم و تربیت توسط بانوان برای بانوان انجام می‌شود. جالب توجه اینکه در مجموعه‌ حدودا ۴۶۰۰ نفری کارکنان حوزه‌های علمیه خواهران در سراسر کشور، حدود ۴۳۰۰ نفر خانم هستند و تنها حدود ۳۰۰ نفر آقا اشتغال بکار دارند.

تقریبا تمام بار فعالیت‌های تعلیم و تربیت بر عهده بانوانی است که خود در همین سیستم تربیت شده‌اند. ساز وکار فعالیت بانوان به گونه‌ای تعریف شده است تا همزمان با فعالیت‌های اجتماعی، اقتضائات جنسیتی و تکالیف همسرداری و خانه‌داری و فرزندپروری آن‌ها دچار اختلال نشود.

خدمات حوزه‌های علمیه محدود به خود نیست و تلاش شده است تا حوزه‌های علمیه خواهران مطابق با فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در بیانیه گام دوم انقلاب، نهادی درون‌ریز و برون‌گرا باشد. این موجب استقلال حوزه‌های علمیه خواهران و تثبیت جایگاه علمی و تربیتی آن در جامعه می‌شود.

حضور در دورترین نقاط کشور باعث ایجاد امنیت و عدالت آموزشی برای بانوان شده است. اما بیشتر محدودیت‌ها معطوف به تامین منابع مالی و زیرساخت‌ها است که آن نیز به مرور زمان برطرف خواهد شد.

ـ تشکر از شما بابت فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.