خبرگزاری حوزه/ نام، زمان، پیوستگی، و همراهی نوروز باطبیعت که جلوه ای از رستاخیز در پدیده های هستی است، با ذوق لطیف نیاکان ما هم در قبل و هم در بعد از اسلام تقارن هایی دارد که حکایت از فطرت الهی و توحیدی آنان دارد.
انطباق گرایشات و تمایلات فطری ایرانیان به خوبی و خیر و پاکی و آراستگی و نظافت با آموزه ای دینی و تعالیم انبیای الهی و بخصوص دین پیامبر خاتم نشانه وجود عنصر فرهمندی و فرزانگی در فرهنگ و تمدن جامعه ایرانی در طول تاریخ است .
گذشته از آداب سنتی و دیرینه نظیرِ پختن غذاهای مخصوص ، پرداختن به پاکیزگی تن ومحیط زندگی ، اهمیّت دادن به آب روان و گل و سبزه «که از دوران باستان عناصری مقدس شمرده می شدند ، چیدن سفره «هفت سین» که می گویند عناصر مهمی در نشاطِ زندگی و سلامت و طراوت هستند ، و آخر کار دید وبازدید ، رفع قهر و کدورت ، دادن هدایا ، رسومی سازنده همراه در مراسم نوروزی می باشند که در دوران باستان هم بوده اند اگر چه تغییر یافته اند و متاثر از فرهنگ های جدید شده اند.
امروزه حتی همان هدایایی که رد وبدل می شدند تغییر جهت داده و نا متعارف شده اند ، اما باز هم اثر مثبت دارند .
در ادوار پیش از اسلام و سده های نخستین اسلامی ، هدیه های نوروزی از جانب «رعیت» به شاه یا خلیفه تقدیم می گشت و امروز «البته به سابقه چند صد ساله» این بزرگترها هستند که به کوچکتر ها وزیر دستان هدیه و به اصطلاح «عیدی» می دهند وهمین امر ، نشان از تاثیر فرهنگ اسلامی وقرآنی در تغییرهای مثبت مثبت در سنت دیرینه نوروز ایرانی است.
تحولات دیگری هم تحت تاثیر فرهنگ اسلام در آداب برگزاری جشن نوروزی حاصل گشته که یاد آور می شوم.
۱- حضور قرآن به صورت ثابت و گسترده ، و همگانی ، یعنی قرار گرفتن کتاب خدا بر سر سفره هفت سین ، خواندن قرآن در ساعت و لحظات متصل به تحویل سال نو ، بوسیدن قرآن بوسیله تک تک افراد خانواده در اطراف سفره هفت عید ، قرار دادن اسکناس در لابلای قرآن و تبرک یافتن و اهدای آن از طرف بزرگتر خانواده به کوچکترها به عنوان برکت در اوّل سال از تحولات غنی ساز نوروز در اسلام است.
۲- اجتماع در مساجد وتکایا وزیارتگاهها و حرم های معصومین علیهم السلام و انجام دعاها و نمایش های عبادی اسلامی به صورت جمعی در هنگام تحویل سال، سنتی نو و افزوده شده به نوروز باستانی است.
۳- نهادن تشت یا ظرف بزرگ پر از آب زلال آمیخته به زعفران وگاهی شکروخواندن سوره مبارکه یاسین توسط چهل تن ازحاضران و فوت کردن در آن ظرف آب و سپس تقسیم آن آب میان حضار به عنوان هدیه شفا بخش ومبارک سنتی است که در بسیاری از نقاط ایران اجرا می شود و دسترسی یافتن به آب «چهل یاسین» در بین متدینین از موفقیّت های مهم آغاز سال نو محسوب میشود .
۴ - قرائت دعای تحویل سال«یا مقلب القلوب والابصار»که جنبه همگانی دارد ، به گرایش فطری ایرانیان جهت و محتوای غنی و مفهوم والا داده است .
۵ - رفتن به دیدار سادات وعلمای محل و عرض تبریک به آنان و گاهی گرفتن عیدی از آنان این سنت را تکمیل کرده است .
۶- دادن لباس نو به مستمندان،توزیع برنج،روغن،گوشت و ارزاق میان خانواده های فقیر به صورت ناآشکار ، ازجانب افراد خیّر ، بر صفت نیکو کاری و نوع دوستی افزوده است .
۷ -تشرف به اماکن مقدسه و عبادت و نیایش ، موجب تصعید و تعمیق آداب نوروز شده است .
۸ -رفتن به دیدار مصیبت دیدگانِ سال گذشته ، تحت عنوان سر سلامتی و پایان دادن به غم و ماتم آنان و تعویض لباس سیاه مصیبت دیدگان با اهدا لباس نو و رنگی ، اقدامی مصلحانه و سازنده و توصیه شده است .
۹ - واجب شمردن صله رَحِم در نخستین روزهای سال نو ، بعد مهمی را به وجود آورده است .
۱۰ - تقدم قائل شدن برای همسایگان وبزرگان فامیل در«دید»و«بازدید».
و..... و محبت وابراز علاقه به کودکان ، آموزه اکرموا کبارکم و ارحموا صغارکم را عینیت بخشید .
اینها آدابی است که نوعاً ، نشان دهنده تلفیق عقاید اسلامی با باور های ایرانیانِ قبل از اسلام با فرهنگ و آموزه های اسلامی است .
عید نوروز امتیاز وخصوصیت هایی داشت که دراسلام نهی نشدند، بلکه خیلی پسندیده و مقبول شده و استمرار یافتند.
خصوصیت اول: نظافت درعید نوروز است.مردم لباس نومی پوشند ،حمام می روند و پیرایش می کنند و عطر استفاده میکنند .
اسلام آموزه :‹‹اَلنَّظافَتُ مِنَ الْاِیمَان ». را با آن تلفیق کرد و آن آداب را نیکو شمرد . از این روایت استفاده می شود آدمی که نظیف نیست مسلمان واقعی نیست .
دین ما تاکید دارد وقتی می خواهی به مسجد بروی ،دراجتماع وارد شوی، نظیف باش ،دندانهایت را مسواک بزن ،لباس نوبپوش ،عطر بزن، موهایت را مرتب کن و اگر عرق پا یا بدنت بو میدهد ، رفع کن و بالاخره تمیز و خوشبو وارد اجتماع بشوید.
اسلام دوست ندارد لباس گران قیمت و اشرافی باشد .اما به همان اندازه که نمی خواهد لباس گران قیمت استفاده شود ، می خواهد تمیز و مرتب باشد .
از نظر اسلام خانه تکانی که درعید نوروز باستانی وجود داشت کارخوب وپسندیده ای است. توصیه اسلام است که خانم ها در سال به یک بار قناعت نکنند. در روایات می خوانیم وجود تار عنکبوت درسقف ،آشغال در زیر فرش، چرکین بودن حیاط وسالن خانه موجب فقر می شود و رحمت خدا از چنین خانه ای برداشته میشود . از این رو اسلام با عید نوروز موافق است زیرا مردم بیشتر به نظافت خانه وفرزند خودشان میپردازند .
خصوصیت دوم: رفت وآمدهایی است که درنوروز قبل از اسلام انجام می شد. اسلام این کار را بسیاردوست دارد. آنگونه که پیامبر اکرم صل الله علیه و آله می فرماید:
«اَلمُؤمِنُ یَالَفُ وَیوُلَفُ وَلاخَیرَ فِی مَن لا یَالَف وَلا یُولَف»
مسلمان کسی است که رفت وآمد بادیگران دارد ومسلمان کسی است که او مردم را دوست می دارد وهم مردم او را دوست دارند .هم رفت دارد وهم آمد.
رفت وآمد با همسایه ها ، با دوستان وبخصوص با خویشاوندان ، بسیار مطلوب اسلام است .قطع رحم گناه بزرگی از نظر اسلام است ، به حدی که قرآن کریم درسه جاکسی که قطع رحم می کند را لعنت کرده است.
اما دراین رفت وآمدها باید مواظب باشیم که در مجالس گناه نشود.
توصیه دین اسلام است که در امثال این ایّام و دیدارها ، از غیبت ،تهمت، دروغ ونگاه به نامحرم پرهیز شود.
زشتی هایی هم عید نوروز داشته و دارد که اسلام نهی می کند و مومنین را بر حذر میدارد .
البته هیچ عیدی زشت نیست بلکه انسان ها با رفتارهای خود آن را زشت وقبیح می کنند. و از آن جمله نکات زیر است .
عید نوروز برای بعضی از مردم ما مانند عید کودکان است ، یعنی ازعید فقط لباس های رنگارنگ و نو را می بینند و معنای اصلی عید را نمی دانند .
برخی دیگر نیز عیدشان فقط خوردن وآشامیدن است.آنها تنها تصوری که ازعید دارند،سفره های رنگینِ غذا ، شیرینی ، آجیل وخوشگذرانی است ودیگر هیچ.
عده ای هم عید را جواز بی بند وباری وعیاشی می دانند و قهقهه های مستانه و برخی معاصی را نشانه برگزاری عید تلقی می کنند.
بعضی در عید رعایت محرم ونامحرم را نکرده و شب ها به بهانه شادی ممکن است بخاطر سرگرمی پدران و مادران دراین ایام ، به دور ازچشم آنان، ارتباط نامشروع پیدا کنند ومبنای انحراف فکری وجنسی از همین جا شروع شود و گاه مشاهده می کنیم که بعد از ایام تعطیلات نوروز تغییر رفتار وگفتار درجوانان به وضوح پدید می آید.
نحوه آرایش و لباس نا مناسب برخی دختران و زنان به بهانه عید ، زمینه هوس و تحریک برای مردان را ایجاد می کند.
خانم ها باید خیلی مواظب خود باشند تا زمینه گناه رافراهم نکند.شوهرخواهر ، برادر شوهر،پسرعمه،پسردایی، پسر عمو بادیگرنامحرمان هیچ فرقی ندارند و همانطور که رعایت شئونات اسلامی برای افراد غریبه و نامحرم واجب است برای این افراد هم واجب می باشد و عدم رعایت مفسده انگیز است .
پس خوبی و بدی و زیبایی و زشتی نوروز را به نسل های جدید بیاموزیم و تعلیم بدهیم ، تا عید واقعی داشته باشند .
نظر اولیای دین را برای نسل جدید بیان کنیم تا اسلام و سنت اای عید را دوگانه نبینند ، و دست کم یک روایت را بلد باشند که اعمال عید نوروز را منطبق با سنت های خوب عهد باستان توصیه میکند .
حضرت امام صادق(ع) به مُعلی بن خُنیس تعلیم فرمود:
چون روز نوروز شود، غسل کن، پاکیزه ترین لباس های خود رابپوش وبه بهترین بوهای خوش خود راخوشبو گردان و در آن روز روزه بدار، و پس از نماز ظهر و عصر، چهار رکعت نمازبجای آور،در رکعت دوّم بعد حمد ده مرتبه سوره«قُل یَااَیُهَاالکافِرُون»ودر رکعت سوّم بعد از حمد ده مرتبه سوره «قُل هُوَاللهُ اَحَد» ودر رکعت چهارم بعد از حمد ده مرتبه سوره«قُل اَعُوذُ بِرَبِ النَاس»و« قُل اَعُوذُ بِرَبِ الفَلَق»رابخوان وبعد ازنماز به سجده شکر برو واین دعا را بخوان:
اَللّهُمَّ صَلّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد،الاُوصِیآءِ المَرضِیِّینَ.وَعَلی جَمیع ِ اَنبِیائِکَ وَ رَسُلِکَ بِاَفضَلِ صَلواتِکَ ،وَبارِک،عَلَیهِم بِافضَلِ بَرَکاتِکَ ،وَصَلِّ عَلی اَرواحِهِم وَاَجسادِهِم،اَللّهُمَّ ،بارِک عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد،وَبارِک لَنا فی یَومِنا هَذا،اَلَّذی فَضَّلتَهُ ،وَکَرَمتَهُ وَشَرَفتَهُ وَعَظَّمتَهُ خَطَرَهُ،اَللّهُمُّ بارِک لِی فیما اَنعَمتَ بِهِ عَلیَّحَتّی لا اَشکُرَ اَحَدً غَیرُکَ،وَوسِّع عَلَیَّ فی رِزقِی ،یا ذَالجَلالِ وَالاِکرَامِ، اَللّهُمَّ ما غابَ عَنّی عَونُکَ عَلَیهِ،حَتّی لا اَتَکَلُّفَ ما لا اَحتاجُ اِلَیهِ،یا ذَالجَلالِ وَالاِکرَامِ.
خواندن دعای فرج امام زمان و خواندن سوره های دخان،روم،انسان ،یس
دعایی در نوروز برای دفع بلا در طول سال
از حضرت علی(ع) هفت سین[هفت آیه که با «س» شروع میشود] روایت شده، که برای دفع هر درد و بلایی تا سال آینده موثر میباشد[إنشاءالله]. : تکتب بماء الورد و الزعفران و المسک علی ظرف صینی یوم النیروز و یشرب و هی هذه:
«سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ سَلامٌ عَلی نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ سَلامٌ عَلی إِبْراهِیمَ سَلامٌ عَلی مُوسی وَ هارُونَ سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ»
کیفیت آن به این نحو است که در روز عید نوروز، با گلاب و زعفران (و در صورت داشتن؛ مُشک) در ظرف چینی این آیات را بنویسید[که میتوان مجموع این جوهر را در خودنویس ریخت و با آن نوشت] سپس آن را[با مقداری گلاب یا آب تمیز بشویید و] بنوشید. و آن آیات اینها هستند:
«سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ. سَلامٌ عَلی نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ. سَلامٌ عَلی إِبْراهِیمَ. سَلامٌ عَلی مُوسی وَ هارُونَ. سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ. سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ. سَلامٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ».
اسلام دین مبتنی بر فطرت انسان است و آنچه را فطرت های پاک بشر می پسندند ، اسلام هممی پسندد و آن را تصعید و تایید و غنی و منزه از زشتی ها می کند.
و با نوروز باستانی ایرانی ، اینچنین کرده است.