خبرگزاری «حوزه» ضمن آرزوی قبولی طاعات و عبادات مؤمنین، شرح دعای روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان را با شرح حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی، مسئول دفتر اجتماعی-سیاسی حوزه های علمیه منتشر می کند.

«اللهمّ اجْعَلْ لی فیهِ الی مَرْضاتِکَ دلیلاً ولا تَجْعَل للشّیْطان فیهِ علیّ سَبیلاً واجْعَلِ الجَنّهِ لی منْزِلاً ومَقیلاً یا قاضی حَوائِجَ الطّالِبین/ خدایا قرار بده برایم در آن به سوی خوشنودی‌هایت راهنمایی و قرار مده شیطان را در آن بر من راهی و قرار بده بهشت را برایم منزل و آسایـشگاه ای برآورنده حاجت‌های جویندگان».

بنده روزه دار در این روز سه درخواست از خداوند متعال دارد.

در بند نخست از این دعا آمده است: «اللهمّ اجْعَلْ لی فیهِ الی مَرْضاتِکَ دلیلاً/ خدایا قرار بده برایم در آن راهنمایی به سوی خوشنودی‌هایت».

چه راهی برای رضوان و خشنودی خداوند وجود دارد؟ که در جلسات گذشته به آن پرداختیم؛ اما به صورت خلاصه می توان گفت که بهترین راه برای کسب رضایت خدا، انجام واجبات به همراه مستحبات و ترک محرمات به همراه مکروهات می باشد.

در بند دوم از این دعا آمده است: « ولا تَجْعَل للشّیْطان فیهِ علیّ سَبیلاً/ و قرار مده شیطان را در آن بر من راهی».

از نگاه آیات قرآن کریم، چه راه هایی برای تسلط شیطان بر ما وجود داشته که می توانیم آن را ببندیم؟

* راه های تسلط و تأثیرگذاری شیطان بر انسان ها از منظر قرآن کریم

در قرآن چندین راه برای سلطه و تأثیرگذاری شیطان بر ما شمرده شده است.

۱. وسوسه به جاه و مقام؛ در آیه ۱۲۰ سوره طه آمده است: « فَوَسْوَسَ إِلَیْهِ الشَّیْطانُ قالَ یا آدَمُ هَلْ أَدُلُّکَ عَلی‏ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لا یَبْلی‏/ ولی شیطان او را وسوسه کرد و گفت: «ای آدم! آیا می خواهی تو را به درخت زندگی جاوید، و ملکی بی زوال راهنمایی کنم؟!».

۲. وسوسه به مقامات عالیه؛ در آیه ۲۰ سوره اعراف می خوانیم: «فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّیْطانُ لِیُبْدِیَ لَهُما ما وُورِیَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما وَ قالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاَّ أَنْ تَکُونا مَلَکَیْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدینَ/ سپس شیطان آن دو را وسوسه کرد، تا آنچه را از اندامشان پنهان بود ، آشکار سازد و گفت: «پروردگارتان شما را از این درخت نهی نکرده مگر بخاطر اینکه (اگر از آن بخورید ،) فرشته خواهید شد، یا جاودانه ( در بهشت ) خواهید ماند!».

۳. وسوسه ایجاد تفرقه در میان مردم؛ قرآن در آیه ۲۰۸ سوره بقره می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ/ ای کسانی که ایمان آورده اید همگی در صلح و آشتی درآیید! و از گام های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست».

۴. وسوسه نگرانی کاذب از فقیرشدن و همچنین وسوسه به فحشاء؛ در آیه ۲۶۸ سوره بقره آمده است: «الشَّیْطانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ یَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ/ شیطان، شما را (به هنگام انفاق) وعده فقر و تهیدستی می دهد و به فحشا (و زشتیها) امر می کند ولی خداوند وعده «آمرزش» و «فزونی» به شما می دهد و خداوند، قدرتش وسیع و (به هر چیز) داناست».

۵. وسوسه به فرار از جنگ؛ در آیه ۱۵۵ سوره آل عمران می خوانیم: «إِنَّ الَّذینَ تَوَلَّوْا مِنْکُمْ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطانُ بِبَعْضِ ما کَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلیمٌ/ کسانی که در روز روبرو شدن دو جمعیت با یکدیگر (در جنگ احد)، فرار کردند، شیطان آنها را بر اثر بعضی از گناهانی که مرتکب شده بودند، به لغزش انداخت و خداوند آنها را بخشید. خداوند، آمرزنده و بردبار است».

۶. وسوسه ترساندن از قدرت و اقتدار دشمن؛ قرآن در آیه ۱۷۵ سوره آل عمران می فرماید: «إِنَّما ذلِکُمُ الشَّیْطانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیاءَهُ فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ/ این فقط شیطان است که پیروان خود را (با سخنان و شایعات بی اساس ،) می ترساند. از آنها نترسید! و تنها از من بترسید اگر ایمان دارید!».

۷. وسوسه ریاکاری؛ در آیه ۳۸ سوره نساء آمده است: «وَ الَّذینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ یَکُنِ الشَّیْطانُ لَهُ قَریناً فَساءَ قَریناً/ و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چراکه شیطان، رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است».

۸. وسوسه کمک گرفتن از حاکم طاغوت؛ قرآن در آیه ۶۰ سوره نساء می فرماید: « أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ یُریدُونَ أَنْ یَتَحاکَمُوا إِلَی الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ یَکْفُرُوا بِهِ وَ یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُضِلَّهُمْ ضَلالاً بَعیداً/ آیا ندیدی کسانی را که گمان می کنند به آنچه (از کتابهای آسمانی که) بر تو و بر پیشینیان نازل شده، ایمان آورده اند، ولی می خواهند برای داوری نزد طاغوت و حکّام باطل بروند؟! با اینکه به آنها دستور داده شده که به طاغوت کافر شوند. امّا شیطان می خواهد آنان را گمراه کند، و به بیراهه های دور دستی بیفکند».

۹. وسوسه تبعیت افراد ساده لوح از شایعات؛ در آیه ۸۳ سوره نساء آمده است: « وَ إِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَ إِلی‏ أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّیْطانَ إِلاَّ قَلیلاً/ و هنگامی که خبری از پیروزی یا شکست به آنها برسد ، (بدون تحقیق ،) آن را شایع می سازند در حالی که اگر آن را به پیامبر و پیشوایان- که قدرت تشخیص کافی دارند- بازگردانند ، از ریشه های مسائل آگاه خواهند شد و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود ، جز عدّه کمی ، همگی از شیطان پیروی می کردید (و گمراه می شدید) .

۱۰. وسوسه خرافه گرایی و آرزوهای طولانی؛ در آیه ۱۱۹ سوره نساء می خوانیم: « ۱۱۸وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبیناً/ و آنها را گمراه می کنم! و به آرزوها سرگرم می سازم! و به آنان دستور می دهم که (اعمال خرافی انجام دهند ، و) گوش چهارپایان را بشکافند ، و آفرینشِ پاک خدایی را تغییر دهند! (و فطرت توحید را به شرک بیالایند!) » و هر کس ، شیطان را به جای خدا ولی خود برگزیند ، زیانِ آشکاری کرده است».

۱۱. وسوسه دادن وعده های فریبکارانه به افراد؛ در آیه ۱۲۰ سوره نساء آمده است: «یَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْ وَ ما یَعِدُهُمُ الشَّیْطانُ إِلاَّ غُرُوراً/ شیطان به آنها وعده ها (ی دروغین) می دهد و به آرزوها ، سرگرم می سازد در حالی که جز فریب و نیرنگ ، به آنها وعده نمی دهد».

۱۲. وسوسه گسترش میخوارگی و قماربازی؛ قرآن در آیه ۹۰ سوره مائده می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ/ ای کسانی که ایمان آورده اید! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعی بخت آزمایی] ، پلید و از عمل شیطان است ، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید!».

۱۳. وسوسه بی توجهی به نماز و ترک نماز و همچنین ایجاد دشمنی و کینه در میان مسلمانان؛ در آیه ۹۱ سوره مائده می خوانیم: « إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ/ شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار ، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد ، و با این نهی اکید،) خودداری خواهید کرد؟!».

۱۴. وسوسه آرایش دادن برخی از کارهای زشت؛ در آیه ۴۳ سوره انعام آمده است: « فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَ لکِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ ما کانُوا یَعْمَلُونَ/ چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید ، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد و شیطان ، هر کاری را که می کردند ، در نظرشان زینت داد!».

۱۵. وسوسه فراموشی؛ قرآن در آیه ۶۸ سوره انعام می فرماید: « وَ إِذا رَأَیْتَ الَّذینَ یَخُوضُونَ فی‏ آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّی یَخُوضُوا فی‏ حَدیثٍ غَیْرِهِ وَ إِمَّا یُنْسِیَنَّکَ الشَّیْطانُ فَلا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّکْری‏ مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ/ هر گاه کسانی را دیدی که آیات ما را استهزا می کنند ، از آنها روی بگردان تا به سخن دیگری بپردازند! و اگر شیطان از یاد تو ببرد ، هرگز پس از یاد آمدن با این جمعیّت ستمگر منشین!».

۱۶. وسوسه حسادت نسبت به دیگران؛ در آیه ۵ سوره یوسف آمده است: « قالَ یا بُنَیَّ لا تَقْصُصْ رُؤْیاکَ عَلی‏ إِخْوَتِکَ فَیَکیدُوا لَکَ کَیْداً إِنَّ الشَّیْطانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبینٌ/ گفت: «فرزندم! خواب خود را برای برادرانت بازگو مکن ، که برای تو نقشه (خطرناکی) می کشند چرا که شیطان ، دشمن آشکار انسان است!».

۱۷. وسوسه اسراف و تبذیر؛ در آیه ۲۷ سوره اسراء می خوانیم: « إِنَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطینِ وَ کانَ الشَّیْطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً/ چرا که تبذیرکنندگان، برادران شیاطینند و شیطان در برابر پروردگارش ، بسیار ناسپاس بود!».

سخن بعدی در این رابطه این است که آیا هستند انسان هایی که شیطان بر آنان تسلط نداشته باشد؟ و آیا ما می توانیم همانند آنان قرار بگیریم؟ که باید پاسخ مثبت داد؛ چراکه خداوند در آیات به این موضوع اشاراتی داشته است.

در سوره اسراء آیه ۶۵ می خوانیم: « إِنَّ عِبادی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ وَ کَفی‏ بِرَبِّکَ وَکیلاً/ (اما بدان) تو هرگز سلطه ای بر بندگان من، نخواهی یافت (و آنها هیچ گاه به دام تو گرفتار نمی شوند) ! همین قدر کافی است که پروردگارت حافظ آنها باشد».

در آیه ۳۹ و ۴۰ سوره حجر آمده است: « قالَ رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنی‏ لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعینَ * إِلاَّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ/ گفت: «پروردگارا! چون مرا گمراه ساختی ، من ( نعمتهای مادّی را ) در زمین در نظر آنها زینت می دهم ، و همگی را گمراه خواهم ساخت * مگر بندگان مخلصت را».

در آیه ۸۲ و ۸۳ سوره ص می خوانیم: « قالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعینَ * إِلاَّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصینَ/ گفت: «به عزّتت سوگند ، همه آنان را گمراه خواهم کرد * مگر بندگان خالص تو، از میان آنها!».