خبرگزاری حوزه |«فرهنگ به معنای هوایی است که ما تنفس می‌کنیم» در این تعبیری که رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران درباره فرهنگ به کار برده است به وضوح اهمیت آن روشن می‌شود.ارتقا سطح فرهنگ یک کشور ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، علمی، مذهبی، ارتباطی و نظامی آن را نیز می‌دهدم و پایین آمدن درجه فرهنگی یک جامعه، بدون هیچ تعارفی آن را به پرتگاه نیستی می‌کشاند.
حوزه های علمیه و دانش‌آموختگان حوزوی از دیرباز تا امروز همواره از عناصر مهم و بنیادی سازنده فرهنگ در ایران بوده‌اند که در عصر پرالتهاب کنونی نقش آنها در این عرصه سنگین‌تر شده است.
ببینید:
با توجه به نقش محوری بانوان در خانواده که نخستین رکن فرهنگی محسوب می‌شود نیاز است کارشناسانی که رفتارشناسی صحیحی نسبت به این مهرپرورهای ریحانه‌سرشت دارند در مسیر پیشرفت فرهنگ جامعه زنان گام بردارند و چه متخصصانی بهتر و ریشه‌دارتر از بانوان طلبه؟
آیا بانوان طلبه آمادگی پیشبرد این مأموریت مهم و خطیر را دارند؟ آیا اصلاً حوزه ها ظرفیت پرورش چنین نیروهایی را دارا است؟ در حال حاضر دانش‌پژوهان و فارغ‌التحصلان مدارس علمیه خواهران که سربازان خط مقدم جنگ نرم نامیده شده‌اند در چه نقاطی از پهنه مملکت در حال خنثی‌سازی مسائل ضدفرهنگی هستند؟
معصومه ظهیری معاون فرهنگی تبلیغی حوزه علمیه خواهران کشور در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، درباره وضعیت فرهنگ‌پروری مدارس علمیه خواهران و شاخه‌های فعالیتی بانوان فرهیخته حوزوی می‌گوید:
حوزه: سوابق فعالیتی شما را که بررسی می‌کردم با بیش از ۲۰ مورد پیشینه فعالیتی درخشان مواجه شدم که این برای فضای مدیریتی حوزه اتفاق روشنی است. چند وقت است که در معاونت فرهنگی حوزه‌های خواهران مشغول به فعالیت هستید؟
ظهیری: حدود سه سال است که در این سمت مشغول به فعالیت هستم.
حوزه: تحصیلات خودتان حوزوی است یا دانشگاهی؟
ظهیری: خود را فرزند حوزه می‌دانم چون علاوه بر اینکه در خانواده‌ای روحانی متولد شدم دوران تحصیلاتم را نیز در حوزه گذراندهام. البته بعدها چون می‌خواستم رشته تخصصی بخوانم علوم قرآن و حدیث را در دانشگاه ادامه دادم.
حوزه: اغلب بانوان طلبه‌ای که اکنون در حال تحصیل در حوزه هستند اذعان دارند که فضای علمی حوزه بر فضای فرهنگی آن سایه انداخته است در حالیکه باید برعکس باشد. برآورد شما از شرایط فرهنگی حوزه‌ها چیست؟
ظهیری: با توجه به فرموده خداوند در آیه دوم سوره جمعه "وَ یُزَکّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَالحِکمَةَ" «و آنها را تزکیه می‌کند و به آنان حکمت می‌آموزد» مسلم است که تربیت باید مقدم بر علم و دانایی باشد. حوزه‌های علمیه همیشه یا درگیر واپسگرایی بوده‌اند یا رکود. حتی در مباحث فقهی نیز همینگونه بوده است و از زمان شیخ طوسی(ره) نوآوری و خلاقیت در حوزه‌ها کم شد. درخواست‌های طلاب نیز در همین وادی است چرا که گاهی احساس می‌کنند پاسخ سؤالات خود را دریافت نکرده‌اند یا در می‌یابند که گام‌های حوزه با قدم‌های حرکت جامعه همسان نیست. سرعت عصر کنونی برای نسل حاضر از حوزه پیشی گرفته است و باید جبران عقب‌ماندگی‌ها و تحول فضای حوزه‌ها را بر اساس چهارچوب معین با شتاب بیشتری دنبال کرد.
*تأسیس ۳۰۰ انجمن زنان و خانواده در مدارس علمیه خواهران
حوزه: چند مدرسه علمیه خواهران در سراسر کشور وجود دارد؟
ظهیری: ۵۰۰ مدرسه که در تمام این مدارس کانون‌های قرآنی نورالثقلین راه‌اندازی شده‌اند.
حوزه: در راستای اصلاح ساختار ستادی فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده‌اید:
ظهیری: بله همینطور است. یکی از مهم‌ترین کارهایی که در ستاد انجام شد اصلاح ساختار ستادی بود چرا که پیش از آن نیروها در جایگاه و چیدمان اداری قرار نداشتند.
چهار اداره‌کل تبلیغ، اداره‌کل دانش‌آموختگان، اداره‌کل تربیتی فرهنگی و اداره‌کل تهذیب زیر مجموعه معاونت فرهنگی هستند. در ابتدا که من مستقر شدم پی بردم اداره‌کل تربیتی فرهنگی تداخل کاری با اداره‌کل تبلیغ و دیگر نهادها دارد که با توجه به نیاز حوزه سه اداره «سیاسی»، «رصد فرق، مذاهب و مباحث اجتماعی» و «زنان و خانواده» که بسیار مورد نیاز بود به عنوان زیر مجموعه آن تاسیس شد.
اکنون حدود ۳۰۰ انجمن زنان و خانواده در مدارس علمیه خواهران تأسیس شده‌اند که این انجمن‌ها دردآشنایانی هستند که مباحث زنان و خانواده برایشان اولویت دارد.
از مجرای اداره‌کل تبلیغ نیز بحث ساماندهی بانوان مبلغ انجام شد که آموزش ارتقایی از این مسیر به آنان ارائه می‌شود و زمینه‌ساز حمایت از آنان هم است. مباحث تبلیغ نوین و تاسیس اداره مربوط به رسانه، هنر و فضای مجازی نیز از دیگر اموری است که در این شاخه دنبال می‌شود.
در قسمت اداره‌کل تهذیب و تربیت ابتدا تمام امور مربوط به قرآن که چند بخشی بود و بخشی از آن در قسمت اداره تهذیب، بخشی دیگر در اداره دانش‌آموختگان، بخشی دیگر در اداره قرآن و بخشی دیگر در بخش آموزش دنبال می‌شد را با عنوان اداره «قرآن و عترت» تجمیع کردم. با افزوده شدن واژه «عترت» به عنوان این اداره تمرکز بر احادیث ائمه(ع) و کار کردن روی سبک زندگی اهل‌بیت(ع) نیز در پیش گرفته شد. اکنون نیز تعاملاتی با نهادهای متولی امور نهج‌البلاغه و صحیفه خوانی دنبال می‌شود.
طرح جامع آموزش قرآن تا پنج جلد توسط گروه قرآن و حدیث تدارک دیده شده که برای طلاب سطح دو در حال ارائه است و بر اساس آن گروه علمی قرآن روش جدیدی برای آموزش قرآن ابداع کرده است.
*۴۶۰ مشاور در مدارس علمیه حضور دارند
حوزه: در زمینه رصد فرَق و مذاهب که به عنوان یک شاخه فعالیتی از آن یاد کردید چه اقداماتی انجام می‌شود؟
ظهیری: پیش از این آشنایی با فرق و همچنین آموزش پاسخ به شبهات وهابیت وجود داشته است. در زمینه رصد فرق و مذاهب اکنون با همکاری دانشگاه باقرالعلوم برای طلبه‌های سطح دو «بینش و گرایش» به اتمام رسیده و قابل ارائه است.
کار کردن در زمینه رصد در بخش‌های مختلف مثل مشاهده، آمارگیری، میدانی، مصاحبه، رصد جریان‌های موجود، تحلیل و فراتحلیل نیاز به پشتوانه مالی دارد.
حوزه: در زمینه توسعه مراکز مشاوره حوزوی که نیاز به آن روز به روز بیشتر می‌شود برنامه‌ای در دست اجرا دارید؟
ظهیری: در راستای ساماندهی مشاوران بیش از ۴۶۰ مشاور در مدارس علمیه حضور دارند و چون اغلب مشاوره‌ها نیاز به ارجاع به متخصص داشتند تاسیس مراکز مشاوره در استان‌ها در حال انجام است که ستادهای استانی به عنوان ستاد واسطه کارگزاران این امور هستند. در مراکز استانی اساتید متخصص مشاوره به صورت دائمی، روان درمانگرهای بالینی هر دو هفته یکبار و روانپزشک‌ها به صورت مقطعی حضور دارند.
این مراکز در اصل برای جامعه هدف حوزه یعنی طلاب، اساتید و خانواده‌های آنان است ولی در صورتی که ظرفیت وجود داشته باشد به عموم مردم نیز خدمات ارائه می‌شود.
حوزه: اخلاق‌محوری را می‌توان یکی از ارکان مهم سیره حوزویان به شمارآورد، برای ارتقای مسائل اخلاقی در حوزه‌ها چه برنامه‌هایی دنبال می‌شود؟
ظهیری: با وجود تمام شعارهایی که در بحث اخلاق مطرح می‌شود ولی همچنان بودجه قابل توجهی در این زمینه اختصاص داده نشده و نمی‌شود. اعزام اساتید در بحث اخلاق ممنوع شد. ولی برای جبران در این زمینه درس اخلاق علمای بزرگی همچون حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، صدیقی، همتی، ابوترابی و ... به صورت آنلاین پخش می‌شود تا بانوان طلبه بهره‌مند شوند.
شورای تهذیب مدارس نیز تشکیل شده است که بسیار فعالیت‌های خوبی در به کارگیری طلاب، همراهی با حلقه‌های معرفت و پیوند بین اساتید و طلاب را برقرار می‌کند که اقدامی جدید در سطح حوزه‌های خواهران است. تهیه کتاب تربیت توحیدی برای تدریس در دو واحد اخلاق مدارس به ویژه برای دوره عمومی سطح دو به همت اداره‌کل تهذیب و با همراهی گروه علمی اخلاق انجام شد. درس اخلاق آیت‌الله همتی و دیگر اساتید بزرگ در این زمینه نیز برای همکاران برقرار است.
فعالیت مشترکی با همکاری پایگاه‌های بسیج طلاب و فرهنگی مدارس به مناسبت‌های مختلف توسط طلاب در راستای اجرای مراسمات به ویژه مراسم‌های ملی مانند هفته دفاع مقدس، هفته بسیج، دهه فجر و ... مدتی می‌شود که جریان پیدا کرده است. یکی از اهداف این طرح کارورزی طلاب است تا کار فرهنگی و تولید محتوا را بهتر و بیشتر بیاموزند و دیگر اینکه نمایشگاه‌هایی ایجاد می‌شود که سایر افراد را به سمت گرامیداشت مناسبت‌های ارزشمند ترغیب می‌کند.
برای نهادینه شدن و توسعه حس همدلی با مردم در بین طلاب، مراکز نیکوکاری با همکاری کمیته امداد در حوزه‌ها تأسیس شد که فعالیت طلاب و اساتید در عرصه پشتیبانی یعنی جمع‌آوری کمک‌ها و سرکشی به خانواده‌های نیازمند جریان دارد.
کارورزی طرح احسان، همدلی و مواسات به ویژه در زمان بحران در آرامستان‌ها، تجهیز اموات، کمک‌رسانی و پشتیبانی، تسکین آلام مردم، برگزاری مراسم‌های قرآن، دعا برای شفای بیماران و سرکشی به خانواده‌های کم برخوردار یا آسیب‌دیده از کرونا از کارهایی بود که مورد استقبال گسترده قرار گرفت. این اقدامات از سویی طرح مهارتی کارورزی برای طلاب بود و از سویی دیگر برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی مؤثر بود.
در راستای مقابله با آسیب‌های اجتماعی همچنین طرح همکاری با نهادهایی که در راستای مقابله با آسیب‌های اجتماعی مشارکت دارند و مواردی مانند مداخله در طلاق، عفاف و حجاب و مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد را دنبال می‌کنند اجرایی شد و گروه‌های فعالی که قبلاً دوره‌های آموزشی مبارزه با آسیب‌های اجتماعی را دیده بودند یا کسانی که در رشته‌های مرتبط تحصیل کرده بودند به کار گرفته شدند. این طرح سال‌های گذشته در پنج استان به صورت پایلوت اجرا می‌شد ولی در دو سال اخیر برخی از طرح‌ها مانند طرح مداخله در طلاق به صورت ملی اجرا می‌شود.
کتابهایی با موضوع المراقبات، احوال السنه و همچنین مباحث مهمی همچون محیط زیست، حقوق شهروندی و مناسبت‌های ملی در قالب چند بخش از جمله آیات قرآن، سخنان بزرگانی مثل امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری، شهید مطهری، آیت‌الله جوادی آملی و توصیه‌های اجتماعی با یکدیگر آمیخته ساخته و در قالب هفت جلد آماده شده است ولی به دلیل عدم حمایت نه به سوی چاپ و نشر رفته، نه در شورای علمی- تربیتی تعیین تکلیف شده و نه معاونت آموزش از آن حمایت می‌کند.
بر خلاف اینکه توقعات از بخش فرهنگی حوزه زیاد است ولی حمایت‌ها کم است و در برخی موارد اصلا حمایتی صورت نمی‌گیرد.
*شناسایی ۲۱ هزار بانوی مبلغ و دانش‌آموخته از طریق سامانه نجم
حوزه: «سامانه نجم» در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
ظهیری: این سامانه به همت معاونت فرهنگی و به کمک بخش فناوری اطلاعات راه‌اندازی شد. سپس ۲۱ هزار نفر از بانوان مبلغ و دانش‌آموختگان به کمک این سامانه شناسایی شدند. مرحله بعد مربوط به ثبت تشکل‌های مربوط به دانش‌آموختگان و مبلغان و گزارشگیری است که معطل بودجه و برخی از بی‌مهری‌ها مانده است.
حوزه: شورای تهذیب به کجا رسید؟
ظهیری: شورای تهذیب حدود چهار سال است که از جلسات مدیران استان به شورای علمی تربیتی راه یافته و چند مرتبه مصوبه دریافت کرده است ولی هنوز ابلاغ نشده است. البته به صورت خودجوش در مدارس علمیه شورای تهذیب شکل گرفته است و طلاب کارورزی مباحث اخلاقی را برای پیاده کردن آموخته‌ها در عرصه عمل پیگیری می‌کنند.
حوزه: برای پویایی مباحث ورزشی در بین طلاب چه برنامه‌هایی دارید؟
ظهیری: آیین‌نامه خوابگاه‌ها مورد بازبینی قرار گرفته و امور مربوط به خوابگاه‌ها از جمله سلامت و ورزش به عهده معاونت فرهنگی واگذار شده است. گروه‌های ورزشی و بانوان ورزشکار در استان‌ها شناسایی شده‌اند و محورهای اصلی در جشنواره ورزشی که پیش رو قرار دارد به کمک حوزه برادران احیا می‌شود.
حوزه: از نشریات حوزوی حمایت می‌شود؟
ظهیری: حمایت از نشریات توسط مرکز به صفر رسیده و به مراکز استان‌ها واگذار شده است. نشریه الکترونیک کوثر هم مورد حمایت قرار نگرفت.
با جود تمام مشکلات ولی به لطف خداوند بحث نشریه‌ها، شرایط آموزش هیأت تحریریه و هیأت نویسندگان توسط سرکار خانم دکتر میرجعفری ساماندهی شده‌اند. ارزیابی‌های استانی در این زمینه نیز مقداری پیش رفته است و نشریاتی که کمتر مورد توجه بودند با یکدیگر ادغام شده‌اند و اکنون چند نشریه فاخر تولید می‌شود.
حوزه: سازمان‌های مردم‌نهاد حوزوی که تأسیس کرده‌اید چه دستاوردهایی داشته است؟
ظهیری: سازمان‌های مردم نهاد که در اداره‌کل دانش‌آموختگان تأسیس شدند محورهای فعالیتی مختلفی را به صورت پررنگ پیگیری می‌کنند. برخی از فعالان در این بخش حدود ۱۰ یا ۱۷ سال از ارتباط با حوزه جدا بودند ولی با تلاش خوب اداره‌کل دانش‌آموختگان که طی یک سال بیش از ۲۰ سفر استانی برای برگزاری مجموع عمومی استان‌ها را دنبال کردند این دسته از افراد دوباره به سمت فضای حوزه جذب شدند. اکنون حدود ۴۰ سازمان مردم‌نهاد حوزوی شکل گرفته است که اگر از آنان حمایت نشود رها می‌شوند. برای تأمین اعتبار در راستای فعالیت این گروه‌ها نیاز به عقد قرارداد با جاهای مختلف از جمله سازمان تبلیغات، دفتر تبلیغات، فضای مجازی، دفتر مقام معظم رهبری در بخش فضای مجازی، شورای مبارزه با مواد مخدر، کمیته امداد، بنیاد هدایت و ... است. لازمه کار فرهنگی همین تعاملات و تلاش‌ها در راستای جذب بودجه‌ها است.
حوزه: الآن جمعیت بانوان مبلغ فرهنگی توانمند در حوزه‌های کشور چقدر است و در چه مواردی به کار گرفته می‌شوند؟
ظهیری: بیش از ۲۱ هزار بانوی مبلغ در ۲۸ استانی که زیر مجموعه مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران هستند وجود دارند و پیش‌بینی می‌شود که با جمع مبلغ‌های استان خراسان شمالی، جنوبی و رضوی و جامعه‌الزهرا(س) از مرز ۳۰ هزار نفر هم عبور کند. در حال حاضر چهار هزار و ۵۰۰ گروه تبلیغی وجود دارد.
مبلغ‌های تخصصی از جمله مبلغ‌های حوزه کودک و نوجوان، مهدویت، زنان و خانواده و رسانه در طول سال به صورت مداوم فعالیت دارند و بقیه مبلغ‌ها در مناسبت‌های ملی، مذهبی، بحران‌ها و سایر مواقع خاص به فعالیت می‌پردازند. مدرسه تبلیغ که مدتی است راه‌اندازی شده در حال حاضر دو هزار نفر مخاطب دارد.
*تشکیل ۳۰۰ گروه کنشگر اجتماعی
حوزه : با نگرش به اهمیت رسانه در عصر حاضر چه برنامه‌ای برای تقویت توانمندسازی بانوان طلبه در زمینه تولید محتوا و فعالیت تبلیغی در فضای مجازی دنبال می‌کنید؟
ظهیری: ورود حوزه به عرصه آموزش رسانه، سواد رسانه، تولید محتوای رسانه‌ای، فعالیت رسانه‌ای، تربیت مبلغان ویژه فضای رسانه و به کارگیری فعالان حوزوی که تحصیلات مرتبط با رسانه دارند کمی دیر اتفاق افتاد. مدتی است که اداره رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه خواهران تأسیس شده و اکنون حدود ۶ هزار نفر از بانوان طلبه آموزش دوره‌های عمومی را گذرانده، سواد رسانه را نیز پشت سر گذاشته‌اند و در مرحله یادگیری تولید محتوا هستند. انجمن‌های فعال رسانه‌ای در حوزه‌ها شکل گرفته، گروه‌های سازماندهی شده در بحث هنر، رسانه و فضای مجازی به وجود آمده‌اند و نمایندگان استانی برای سازماندهی تعیین شده‌اند. کوثرنت و کوثربلاگ که تا پیش از این محدود به خود طلاب بود هم حالا قابلیت اتصال به دیگر پیام‌رسان‌ها را دارند و بزرگتر شده‌اند.
برخی از گروه‌های شکل‌گرفته در زمینه فضای مجازی اکنون به جایی رسیده‌اند که علاوه بر فعالیت در پیام‌رسان‌های متعدد و به زبان‌های مختلف، در فضای کنشگری اجتماعی نیز خوب می‌توانند در گفت‌وگوها، مناظره‌ها و پاسخ به شبهات و سؤالات حضور پیدا کنند. در مجموع بیش از ۳۰۰ گروه کنشگر اجتماعی در حال حاضر شکل گرفته است.
دوره‌های متعددی که در راستای توسعه آگاهی طلاب در زمینه فعالیت‌های فضای مجازی، تولید محتوا، کنشگری فضای مجازی، پاسخ به شبهات و ... برگزار شده با این هدف بوده است که طلاب با دست پر وارد جامعه شده و پاسخگوی نیازهای موجود باشند. طلبه باید بتواند در جامعه تحول مثبت به معنای رشد و بالندگی ایجاد کند.
*بانوان حوزوی در طرح دعوت به مشارکت عمومی در انتخابات خوش درخشیدند
حوزه: برای تقویت بنیه سیاسی طلاب چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ظهیری: سایت «نگرش ۵۷» به این منظور راه‌اندازی شده است. مدرسه غرب‌شناسی نیز شروع به کار کرده است و گروه‌های سیاسی فعال در مدارس همکاری خوبی در موارد مختلف دارند که نمونه کار آنها در جریان انتخابات بود که بسیار مورد تقدیر قرار گرفته شد. در زمان انتخابات زمینه دعوت به مشارکت عمومی، مشارکت در بصیرت‌افزایی و آگاهی بخشی به مردم، طرح ایران قوی برای همه ایرانیان و همه ایرانیان با هم شکل گرفت و دامنه این اقدامات تا دل روستاها شکل گرفت.
حوزه: یکی از نیازهای امروز کشور که بارها مورد تأکید مقام معظم رهبری واقع شده است مسئله تقویت و رشد فرزندآوری در جامعه است. با استفاده از ظرفیت بزرگ تبلیغی که معاونت فرهنگی حوزه در اختیار دارد چه اقدامات تبلیغی در این زمینه صورت گرفته است؟
ظهیری: دو بخش فعالیت در این زمینه جاری است. نخست همراهی و هم‌افزایی با نهادهایی که ارتباط مستقیم با این مسئله دارند و دوم تبلیغ در این راستا. حتی کارهای پژوهشی نیز با این موضوع در دست انجام است.
البته میانگین فرزندان زوج‌های حوزوی سه تا به بالا است که این خیلی خوب است و بر خلاف مشکلات معیشتی که دامنگیر اغلب خانواده‌های طلاب است نشان از توکل و امید آنان دارد.
حوزه: درباره «مدرسه باز» که بارها در زمان‌های مختلف تکرار کرده‌اید کمی توضیح دهید:
ظهیری: فضای حاکم بر حوزه‌ها بسته بود یعنی مدرسه برای مدرسه و طلبه برای طلبه و حتی گاهی حوزه با خانواده‌های طلابی که حال تحصیل بودند نیز ارتباط نداشت. هدف مدرسه باز این است که حوزه‌ها بیشتر دیده شوند، پررنگ‌تر وارد فضای جامعه شوند و تعاملات حوزه‌ها با نهادها و محله‌ها افزایش پیدا کند.
*رابطه حوزه بامردم باید تنگاتنگ باشد
حوزه: چالش‌های اصلی پیش روی فضای فرهنگی حوزه‌ها را چه می‌دانید؟
ظهیری: نسبت به جغرافیا و بوم هر استان چالش‌ها هم متفاوت است. بالا رفتن سن ازدواج در بین طلاب برخی از شهرها یکی از این موارد است. البته در مقابل شهرهایی نیز هستند که تمام طلاب ازدواج کرده‌اند و هیچ مورد طلبه مجرد یافت نمی‌شود.
عدم فعالیت مفید و مؤثر برخی از حوزویان یکی دیگر از چالش‌ها است. برخی گمان می‌کنند همینکه خانواده متدین و بافرهنگی دارند و فرزندان خوبی می‌پرورانند کافی است و احساس وظیفه‌ای نسبت به دیگران و جامعه ندارند.
مورد دیگر اینکه تحصیلات تکمیلی در کشور رو به رشد است ولی تعداد زیادی از طلبه‌ها فقط دوره عمومی می‌خوانند یعنی سطح سه و چهار که تخصصی هستند را دنبال نمی‌کنند. البته ممکن است خیلی از افراد بعد از تحصیل در سطح دو حوزه، تحصیلات تکمیلی را در دانشگاه بگذرانند چون آنجا مدت زمان تحصیل زودتر به پایان می‌رسد. در مجموع پایین بودن آمار تحصیلات تکمیلی حوزویان برای حوزه که دانش‌محور است ضعف به شمار می‌آید.
حوزه: اربعین امسال چه برنامه‌هایی در درست اجرا دارید؟
ظهیری: چون شرایط اربعین امسال با سال‌های قبل متفاوت است با تعدادی از مبلغ‌ها موکب مردمی بانوان فاطمی به ثبت رسیده و با همراهی حدود ۴۰ زبان‌دان و فعال فرهنگی در اربعین امسال در عراق فعالیت دارد. غرفه کودک و نوجوان، غرفه پاسخ به سؤالات، غرفه ارائه خدمات و مبلغان سیار در این موکب فعالیت دارند. مبلغان سیار به موکب‌های دیگر سر می‌زنند و با خواهران خادم عراقی و زائران اعزامی از دیگر کشورها ارتباط برقرار می‌کنند.
حوزه: در پایان اگر حرفی برای تکمیل سخنان خود دارید بفرمایید:
ظهیری: مهارت اخلاق محوری و پیوند آن با کنش اجتماعی زمانی نهادینه می‌شود که در قالب فعالیت‌های اجتماعی و همراهی با مردم تکرار شود. به این شیوه ایران همدل با الگوی توسعه پیشرفت ایران اسلامی و برگرفته از زندگی اهل‌بیت(ع) پررنگ‌تر شکل خواهد گرفت.
حوزه برای حوزه نیست. حوزه باید کنشگر و فعال باشد و خدمات اجتماعی ارائه دهد. مقام معظم رهبری بارها فرموده‌اند «خدمات اجتماعی از کارهای اصلی حوزه است».
حوزه اگر خدمات اجتماعی نداشته باشد مثل مرداب راکد می‌ماند. باید در بحران‌های مختلف یار مردم و در مسیر فرهنگ‌سازی کنار مردم بود. رابطه بین حوزه و مردم باید رابطه تنگاتنگی شود. حوزه باید با مردم، کنار مردم، میان مردم و برای مردم باشد و البته چشمان تیزبین ناظری باشد که از معروف‌ها غفلت نشود و منکری رنگ نشود و به صورت معروف در جامعه رواج یابد. اگر حوزه همواره کنار مردم باشد گوش شنوای مردم به حوزه‌ها بیشتر توجه می‌کند.
گفت و گو:فاطمه جمالزاده
۳۱۳/۶۳
