اشاره؛ یکی از کارویژه ‎های روحانیت، حضور در عرصه های اجتماعی است و مسئله اعتیاد از ناهنجاری هایی است که گریبانگیر بخشی از جامعه ما شده و روحانیت می تواند در این عرصه اثرگذار باشد.

حجت الاسلام علیرضا مختاری از جمله روحانیونی است که قریب به هشت سال در این عرصه فعالیت خود را شروع کرده و در این مصاحبه به بیان زوایای گوناگون موضوع اعتیاد پرداخته است.

ببینید:

راهکارهای یک روحانی برای ترک اعتیاد

فیلم کامل گفت‌وگو

* ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار رسانه رسمی حوزه های علمیه قرار دادید، صحبت های مقدماتی شما را درباره اعتیاد می شنویم.

حجت الاسلام مختاری – در ابتدا سخن خود را با جمله ای از رهبر معظم انقلاب آغاز می کنم که بیان کردند: «به آسیب اجتماعی به گونه ای نگاه کنید که گویی در منزل شما اتفاق افتاده است».

بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نیز درباره اعتیاد جمله «نجات معتاد نجات فرد نیست، نجات جامعه است» را دارند که البته این صحبت برگرفته از حدیث امام حسن عسگری (علیه السلام) در جلد ۷۵ بحارالانوار است که می فرماید: « رِیَاضَةُ اَلْجَاهِلِ وَ رَدُّ اَلْمُعْتَادِ عَنْ عَادَتِهِ کَالْمُعْجِزِ/ تربیت نادان و برگرداندن معتاد از عادتش،یک کار معجزه آمیز است» و بر همین راستاست که خداوند متعال در آیه ۳۲ سوره مائده بیان می کند: «وَ مَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا/ و هر کس انسانی را از مرگ برهاند و زنده بدارد، گویی همه انسان ها را زنده داشته است» و از این مهمتر اینکه در صدر آیه میفرماید: «مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا/ هر کس انسانی را جز برای حق، [قصاص] یا بدون آنکه فسادی در زمین کرده باشد، بکشد، چنان است که همه انسان ها را کشته است».

در واقع همانطور که اگر یک نفس را احیا کنیم، گویی همه انسانها را احیا کرده ایم، اگر به هر دلیل و هر روش، اسباب نابودی و قتل یک انسان را فراهم کنیم، گویی همه انسانها را به مسلخ و قتلگاه برده ایم؛ پس خیلی باید مواظب راه حل هایی باشیم که با جان انسانها چه در زمینه اعتیاد چه جاهای دیگر در ارتباط است.

* آیا تعریف دقیقی از اعتیاد وجود دارد ؟

حجت الاسلام مختاری - قبل از بیان تعریف باید بدانیم تعریف اعتیاد، مبنا و زیربنایِ ساختاری در مورد اعتیاد است. تعریف اگر درست نباشد: روش برگرفته از آن هم غلط است و در حال حاضر علت اینکه تاکنون نتوانسته اند در مورد اعتیاد به نتیجه مطلوب برسند، به این دلیل است که نمیدانند اعتیاد چیست و زمانی که نمیشناسند اعتیاد چیست و مبدأ آن کجاست، لذا مقصدی هم برای آن وجود نخواهد داشت.

تعریف اعتیاد یعنی مبدأ بیماری اعتیاد؛ یعنی فونداسیون و بنای شروع به کار برای مصرف کننده.

تعاریف زیادی برای اعتیاد بیان شده ولی دو تعریف عمده وجود دارد.

الف: اعتیاد مسمومیت مزمن است.

ب: اعتیاد جایگزینی مزمن است.

بر مبنای تعریف اول که اعتیاد را مسمومیت معرفی میکند، مواد مخدر سم است و مصرف کننده مسموم شده و لذا باید سم زدایی شود؛ اما سوال اینجاست: آیا اعتیاد مسمومیت است؟ آیا مواد مخدر سم است؟ آیا مصرف کننده باید سم زدائی شود؟ آیا با سم زدائی مشکل مصرف کننده حل می شود؟

در اینجا برای درک بهتر این تعریف، بهتر است یک تعریف علمی در مورد سم و مطابقت آن با مواد مخدر و مصرف کننده بیان کنیم.

سم ماده ای است که در قالب جامد مایع گاز وارد جسم انسان می شود؛ از تعادل طبیعی خارج میکند و به سمت مرگ سوق می دهد.

اکنون این تعریف را با مصرف کننده و مواد مخدر مطابقت میکنیم و در ضمن سؤالاتی توضیح می دهیم.

با توجه به این تعریف و نگاه به حالات مصرف کننده آیا فرد خمار با مصرف مواد مخدر از تعادل خارج می شود؟ آیا به سمت مرگ سوق داده میشود؟ یا اینکه تازه به حالت تعادل برمی گردد و حالش خوب می شود؟

دقیقاً فرد خمار با مصرف مواد نه از تعادل خارج میشود و نه به مرگ سوق داده میشود؛ بلکه جان تازه می گیرد، پس مواد مخدر سم نیست و سم زدایی اشتباه است.

بله مواد مخدر برای غیر مصرف کننده حالت سم دارد و با مصرف ۱/۵ گرم تریاک فرد از تعادل خارج و اگر سم زدایی نشود به سمت مرگ میرود ولی برای مصرف کننده سم نیست.

در تعریف دوم اعتیاد نیز بیان شده که اعتیاد، جایگزینیِ مزمن است. جایگزینی مواد مخدر به جای مواد شبه مخدری که در جسم انسان از بدو تولد تولید می شود. یعنی بعد از مصرف حدود ۱۰ ماه، آلکالوئیدهای موجود در تریاک مثل مرفین، کدئین، نارسئین، نارکوتین و ... جایگزین مواد شبه مخدرهایی میشود که در کارخانجات تولیدی جسم به طور طبیعی تولید میشد.

در واقع مواد مخدر با جسم انسان پیوند می خورند و فرزند ناخلف اعتیاد زاده می شود و همانطور که فرایند اعتیاد به صورت تدریجی بوجود می آید، برای درمان اعتیاد از همین روش تدریجی استفاده می کنیم و با مهندسی معکوس اعتیاد به درمان اعتیاد میرسیم؛ همانگونه که مواد مخدر در یک فرایند چند ماهه و بلندمدت، جایگزین مخدرهای درونی جسم می شود.

با مهندسی معکوس اعتیاد در یک فرایند حداقل ۱۰ ماهه میتوان فرد را ریکاوری و احیا کرد و برای همیشه پرونده اعتیاد را بست.

* حال که تعریف اعتیاد مشخص شد، بفرمایید مصرف کننده به چه کسی می گویند.

حجت الاسلام مختاری - مصرف کننده فرد بیماری است که در سه قسمت جسم، روان و جهان بینی دچار تخریب شده و از تعادل طبیعی خارج شده است.

جسم او بواسطه مصرف مواد و تعطیل شدن کارخانجات مخدرهای درونی جسم، سیستم عصبی و ... مورد آسیب قرار گرفته است.

روان مصرف کننده به موازات جسم او مورد هدف بمب افکن‌های اعتیاد قرار گرفته است؛ همچنین جهان بینی، نوع نگرش و تفکرات او نیز مورد هدف قرار گرفته و تحت تأثیر مواد مخدر به جهان بینی افیونی ناشی از مصرف مواد تبدیل شده است.

* یکی از سؤالات این است که چرا با مصرف مواد مخدر، اعتیاد شکل می گیرد؛ اما با مصرف مواد غذایی و ... که همیشه مصرف می کنیم، شخص معتاد نمی شود؟

حجت الاسلام مختاری - سؤال بسیار کلیدی و در عین حال نقطۀ کور درمان اعتیاد است که توجهی به آن نمی شود.

برای جواب به این سؤال، نیاز به بیان مثالی داریم؛ همانگونه که اطراف جو زمین لایه ای به نام لایۀ اوزون وجود دارد که کره زمین را از حملۀ اجرام آسمانی حفظ میکند، در اطراف مغز انسان که مرکز فرماندهی جسم است هم لایه ای وجود دارد به نام سدّ خونی مغز.

همانگونه که اجرام آسمانی قادر نیستند از لایه اوزون عبور کنند ولی گازهای گلخانه ای به آن آسیب وارد کرده؛ در سد خونی مغز نیز مواد غذایی خوردنیها و ... قادر به عبور نیستند ولی مواد مخدر، مشروبات الکلی و ... قادر هستند از این سد عبور کنند.

شاید سؤال کنید این سد خونی محافظ از چه موادی تشکیل شده است؟

این سدّ محکم از مویرگهای ویژه‌ای تشکیل شده که برخلاف ساختار عادی در مویرگها دارای منافذ معمولی نبوده و اتصال بین سلولی در آنها از نوع اتصال محکم است.

* مصرف کنندگان مواد مخدر چند دسته اند و چه روش و راه حلی برای هر کدام پیشنهاد می شود؟

حجت الاسلام مختاری - مصرف کنندگان مواد مخدر به طور کلی به سه دسته کلی تقسیم می شوند.

الف: یا در دوران نامزدی هستند (مصرف تفننی)

اما چرا این گروه به نامزدی نامگذاری شده؟ چون همانطوریکه در دوران ازدواج انسانها، بین دو زوج مؤنث و مذکر ارتباط عمیقی وجود دارد، بین دو زوج که اعتیاد را شکل می دهند (انسان و مواد مخدر) در اوائل ارتباط عمیقی وجود دارد.

ب: خواستار اعتیاد: به هر دلیلی مصرف مواد را دوست دارند و از آن دل نمی کنند.

ج: خواستار درمان: به هر طریقی شده میخواهند از دام اعتیاد نجات پیدا کنند.

اما راهکار برای گروه اول، پیشگیری از اعتیاد است که راه حل اصلی برای حل مشکل گروه اول است.

ولی راهکار برای گروه دوم، مهار اعتیاد است و راهکار برای گروه سوم، درمان اعتیاد می باشد.

اما قسم اول و سوم: به معنای واقعی، بیمار تلقی میشوند؛ ولی قسم دوم از مصرف کنندگان: مجرمی هستند که در عین حال بیمار است؛ لذا در قسم اول و سوم که زمرۀ بیمار قرار می گیرند، باید عملیات درمانی روی آنها انجام شود؛ ولی قسم دوم چون مجرم و در عین حال بیمار هستند و بعضاً متجاهر می باشند، باید قانون با آنها برخورد قانونی و قضایی کند تا شاید نقطه تفکر آنها برانگیخته شود و در گروه خواستار درمان اعتیاد قرار بگیرند.

* اینکه گفته می شود اعتیاد یک نوع بیماری است، به چه معناست؟

حجت الاسلام مختاری - تعریف بیماری به صورت خلاصه و عامیانه، از تعادل خارج شدن جسم، روان و تفکرات بیماری است؛ اما در بیماریهای جسمی از تعادل خارج شدن، مشخص و بعضاً قابل رؤیت است؛ همچنین در بیماریهای روانی نیز تا حدودی علائم مشخص و در علم شناخته شده میباشد؛ اما در بیماری تفکری، تاکنون ۱۵۰ نوع بیماری ناشی از تفکرات منفی تحت عنوان بیماری‌های سایکوز شناخته شده است.

اعتیاد هم یک نوع بیماری ۳ بُعدی است؛ هم جسم، هم روان هم تفکرات و جهان بینی را درگیر می کند؛ پس اگر بیماری است باید همه پروتکل‌های بیماری رعایت شود؛ لذا بیماری اعتیاد باید درمان شود نه تَرک؛ اصطلاح تَرک و قطع مصرف، جهان را به بیراهه کشیده و به طور قطع درمان بیماری اعتیاد بدون دارو امکان ندارد و درمان اعتیاد بدون دارو مانند ساختن یک ساختمان بدون مصالح است و درمان این بیماری در کوتاه مدت ممکن نیست.

در حال حاضر جهان پزشکی چون از درمان اعتیاد عاجز مانده به نوعی یک شگرد به کار برده که میگوید اعتیاد ناشناخته است و به عناوین مختلف می خواهد اعتیاد را جرم تلقی کند؛ مثلاً آن را مرموز، لاعلاج، پیش رونده قلمداد می کنند تا اگر در این راه به نتیجه ای نرسیدند، توجیه داشته باشند.

در واقع، جهان پزشکی از یک طرف از درمان فرار میکند و در ادامه مصرف کننده ها هم زرنگ هستند و یاد گرفته اند که میگویند مشکل ما مواد نیست؛ مشکل ما بیکاری، خانواده، جامعه، نبود ورزش و امکانات است و اینها هم از این طریق می خواهند از زیر بار درمان فرار کنند؛ لذا چهارراه سرگردان بوجود آمده است و هم پزشکان و هم خانواده و هم مصرف کننده سرگردان شده اند.

* تفاوت بیماری اعتیاد با سایر بیماری‌ها همچون سرطان در چه چیزی است؟

حجت الاسلام مختاری - به طور کلی حدود ۸ تفاوت عمده بین بیماری اعتیاد با سایر بیماریها وجود دارد.

۱- سرطان یک بیماری جسمی است ولی اعتیاد، جسمی، روحی، روانی است و حتی تفکرات، حواس و ذره ذره وجود ما را درگیر می کند.

۲- سرطان به نسلهای آینده سرایت نمیکند ولی اعتیاد قادر است از طریق ژن به نسل های آینده سرایت کند و مقالات زیادی در این باره وجود دارد.

۳- سرطان با مرگ نابود می شود ولی اعتیاد و تبعات آن با طبق آیات و ادامه چندگانه مرگ نابود نمی شود که در ادامه بیان میکنیم.

۴- سرطان باعث منزوی شدن انسان نمیشود ولی اعتیاد انسان را از لحاظ مادی، معنوی، اجتماعی، اقتصادی منزوی می کند.

۵- سرطان کاری به اعتقادات ما ندارد ولی اعتیاد اعتقادات را هم مورد هجوم قرار می دهند. (جهان بینی افیونی)

۶- برای درمان سرطان بعضاً لازم نیست سرطان داشته باشیم ولی در درمان گروهی توسط گروه های مردم نهاد اکثراً کسانی درمان گران موفقی هستند که این پروسه را طی کرده باشند.

۷- سرطان فقط خود بیمار را درگیر بیماری می کند ولی اعتیاد خود، خانواده، اجتماع، نسلهای آینده را درگیر می کند.

۸- تخریب مادی اعتیاد به مراتب بیشتر از سرطان و ... می باشد.

* چه زمانی قادر هستیم برای مصرف کننده کار مفیدی انجام داده و به او کمک کنیم؟

حجت الاسلام مختاری - باید حداقل درد او را بشناسیم، همزاد پنداری کنیم، اگر درد او را نمیکشیم با درد او آشنا باشیم. اکثر افراد، درد را نمی شناسند و میخواهند این افراد را درمان کنند.

ما روزی چندین بار از خدا می خواهیم «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ»؛ راه مستقیم: راهی است که در آن پابرجا باشیم و استقامت ما بالا برود و هر بادی نتواند ما را بهم بریزد، چون مستقیم از استقامت داشتن گرفته شده نه از کوتاه بودن راه و لذا راه مستقیم لزوماً نباید کوتاه ترین مسیر باشد.

در مسیر اعتیاد باید کاری کنیم فرد مصرف کننده بعد از درمان، بقای بر درمان داشته باشد، یعنی استقامت و پابرجایی بعد از درمان داشته باشند.

اکثر افرادی که برای درمان اعتیاد وارد این عرصه می شوند، چون درد را نمی شناسند، کم آورده و برای اینکه همۀ مشکلات را به سر مصرف کننده بریزند، او را متهم به بی اراده بودن می کنند.

اعتیاد اگر بیماری است، وظیفه جهان علمی و پزشکی است که آن را درمان کند و اگر تاکنون نتوانسته درمان کند، مصرف کننده مقصر نیست؛ جهان پزشکی بی اراده و ناتوان است و اراده اش را منسجم نکرده تا راه حلی برای نجات مصرف کننده به دست آورد.

چون جهان علمی و پزشکی به کُرات دیگر سر می کشد، قطر و دمای حرارت خورشید را محاسبه کرده و ... ولی از سنجیدن میزان حرارت و آتشی که به دل مصرف کننده مواد مخدر است عاجز است.

درد مصرف کننده با اشتغال و بسته های غذا حل نمی شود؛ البته شاید درد خانواده او حل شود؛ اما حال مصرف کننده خوب نمی شود.

خانه از پای‌بست ویران است ------- خواجه در بند نقش ایوان است

حال دل مصرف کننده به خاطر نیاز درونی خراب است؛ اما ما به نیاز بیرونی او می رسیم؛ ستون خانه در حال تخریب است ولی ما به نما و آینه کاری ساختمان می پردازیم.

نیاز مصرف کننده سروتونین، انکفالین و ... درونی است؛ اما ما با تجویز قرص، فسفر و کلسیم میخواهیم مشکل او را حل کنیم. باید مبدأ بیماری اعتیاد را بشناسیم.

در واقع کمک هایی که در قالب تغذیه، شغل و ... به مصرف کننده تقدیم می کنیم، مشکل خانواده را حل می کند و مانند قرص مُسَکن به هنگام دندان درد، موقتی است و کمکی به درمان نمی کند.

به عبارتی اگر حال شما خراب باشد، میلیاردها تومان ثروت هم درستش نمی کند؛ پس حال مصرف کننده نیز همینطور است.

* علت عدم موفقیت در روش های رایج برای درمان اعتیاد چیست؟

حجت الاسلام مختاری - علت عدم موفقیت به طور کلی در موارد زیر خلاصه میشود:

• مبدأ بیماری را نمی شناسند (یعنی نمی دانند اعتیاد کجا ضربه زده)
• مبدأ حرکت آنها مشخص نیست لذا مقصد هم وجود ندارد.
• مبدأ یا ریشه را درست تشخیص نداده اند و فکر می کنند با سم زدایی همه چیز حل میشود و کمپ و کلینیک را درمانگاه می دانند و ...

در اینجا این سؤال را با یک سؤال و جواب پاسخ می دهم؛ اگر از همۀ متخصصین و پزشکان در جهان بپرسیم آیا اجازه قطع یکبارۀ یک قرص آلپرزلام، قرص پراپرانول، قرص های کورتون و ... را میدهید یا اگر کسی برای مدت ۶ ماه در بیمارستان (به علت سوختگی) مرفین مصرف کرده آیا اجازۀ قطع یکباره و سقوط آزاد را به این فرد می دهید؟ که همه به اتفاق اجازه چنین کاری را نمی دهند و همینطور به کسی که قرص خواب و سایر قرص‌های آرام بخش که از یکی از مشتقات تریاک گرفته شده، اجازه قطع یکباره آن را نمیدهند؛ ولی سؤال اینجاست که چرا از طرفی همین پزشکان، قضات محترم و ... به فردی که مصرف کننده و بیمار اعتیاد است و همزمان هم تریاک هم هروئین هم شیشه و هم انواع قرصهای ترامادول، B۲ و قرصهای خواب را مصرف می کند، اجازه قطع یکباره و سقوط آزاد را می دهند و اگر به اختیار خودش ترک نکرد، به اجبار و قانون او را مجبور به ترک می کنند؛ در حالی که تریاک حاوی ۲۵ آلکالوئید از جمله مرفین، کدئین و ... و صدها نوع ترکیب از جمله موسیلاژ، فسفر، منیزیم و ... است و صدها برابر قوی تر از یک قرص خواب می باشد.

آیا تا به حال چنین سؤالی از خود کرده اید؟

پس علت عدم موفقیت در روش‌های مذکور، ترک ناگهانی و سقوط آزاد و حتی سم زدایی است؛ چون هیچ کدام از اینها مبنای علمی ندارد و در واقع سازمان بهداشت جهان در ابتدا تریاک را سم میدانست و می‌گفت باید مصرف کننده سم زدایی شود ولی الآن به شکست پروژه سم زدایی اعتراف کرده اند.

از طرفی مبنای جهان پزشکی بر مبنای تجربه است و اگر چند عمل قلب با شکست مواجه شود، اجازۀ عملِ بعدی را نمی دهند و آن را متوقف میکنند، اکنون جای این سؤال است با وجودی که حدود ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان به خاطر سم زدایی بلاتکلیف مانده اند و میلیونها شکست تجربه شده، چرا اجازۀ متوقف شدن این پروژه را نمی دهند؟

* علت برگشت مجدد برخی از معتادان به اعتیاد بعد از ترخیص از کمپهای ترک اعتیاد چیست؟

حجت الاسلام مختاری - نکته اول در این مسئله آن است که نگاه ما باید به کمپ عوض شود؛ چون کمپ های ترک اعتیاد درمانگاه نیست. درواقع کمپها یک اقامتگاه اجباری و قرنطینه برای قطع رابطه مصرف کننده با مواد مخدر است.

همچنین نهایت کار کمپ ها، سم زدایی است که اصلاً اصل آن اشتباه بوده و با شکست مواجه شده است و نهایت کاری که میکند ترک و قطع مصرف موقت است.

نکته دیگر در این موضوع آن است که قطع مصرف مواد فقط پنج درصد مشکل را حل میکنند؛ چراکه نیاز فرد مصرف کننده از او گرفته شده و بعد از کمپ تأمین نمیشود؛ پس کودتای همه جانبه علیه او انجام شده و بیلیاردها سلول در جسم انسان بعد از ترک علیه او کودتا میکنند.

همچنین در این کمپ ها، درمانی صورت نمیگیرد که انتظار عدم برگشت شخص مصرف کننده را داشته باشیم و علت مهم برگشت مجدد، بحث نیاز مصرف کننده است؛ نه اینکه بدون اراده باشد و به دنبال لذت خود برود.

درباره کودتای همه جانبه ای که علیه شخص مصرف کننده انجام می شود، اینگونه باید بگوییم که قبل از اعتیاد، انواع مواد شبه مخدر در جسم به طور طبیعی تولید میشد؛ مثلاً به هنگام خواب استیل کولین، آدرنالین، سروتونین در بدن به میزان لازم جاری میشد، موقع شادی، هورمونهای شادی، موقع درد، انکفالین، موقع هیجان آدرنالین و ... جاری میشد؛ اما با شروع مصرف مواد مخدر، این کارخانجات در بدن تعطیل شدند و جسم به این مواد نیاز مُبرم دارد و این نیاز یا باید از داخل توسط مخدرهای طبیعی و یا از طریق مواد مخدر (یا طبیعی یا مصنوعی) تأمین شود.

جسم انسان مانند کشوری است با جمعیتی بالغ بر ۳۷/۲ تریلیون سلول و میلیاردها سلول عصبی دیگر، نرون‌ها و .... که همۀ اینها با استفاده از این مواد شیمیایی و پارهای بواسطه جریان الکتریکی (سیناپس الکتریکی و شیمیایی) کار میکند و در زمان ترک این نیاز قطع میشود، لذا کودتایی با جمعیتی بیلیاردی علیه انسان تشکیل میشود و از انسان نیاز خودشان را درخواست می کنند و انسان به خاطر برآورده نشدن نیاز به مصرف مجدد کشیده میشود نه اینکه به خاطر بی ارادگی مجبور به مصرف دوباره شود؛ پس درد مصرف کننده این مسئله است؛ نه لذت جو و بی اراده بودن.

* درباره سازمان های مردم نهادی همچون NA کمی توضیح دهید.

حجت الاسلام مختاری - ضمن تشکر و سپاس از همه کسانی که در راستای نجات یک مصرف کننده قدم برمیدارند، توجه به نکاتی مهم است.

۱- یافتن راه صحیح از اهم مواردی است که روزی چندین بار از خدا می خواهیم.

۲- نباید به بهانه ترک از چاله به چاه عمیق بیفتیم؛ چون هدف وسیله را توجیه نمیکند.

۳- به بهانه قطع مصرف مواد مخدر نباید از هر روشی استفاده کرد.

۴- در بعضی از روش‌ها از جمله NA، این افراد سوار کشتی جمهوری اسلامی هستند؛ اما مقصد حرکت آنها مسیحیت و اسلام انگلیسی است.

۵- تمامی قدمهای ۱۲ گانه و سنت‌های این سازمان مردم نهاد مو به مو مطابق آموزش‌های مسیحیت است.

۶- قصدمان این نیست که بگوییم همه افراد در این مجموعه بی نماز و مذهبی نیستند؛ چرا بعضاً هستند ولی مذهب بخصوص به خود با آداب مخصوص.

حتی نام خداوند در این مجموعه «نیروی برتر» است و از اعتراف به گناه در جمع عمومی و قالب مشارکت و هر گناهی به هیچ وجه دریغ نمیکنند و صدها مشکل غیر اسلامی دیگر.

در یک کلام ما برای رهایی از اعتیاد نباید به هر روشی دست بزنیم؛ چون ده‌ها مادر به بنده رجوع کردند که میگویند عمری دعا میکردیم ای کاش فرزند من مصرف نکند الآن دعا میکنم ای کاش مصرفش را شروع کند؛ چون قبل از ترک اعتیاد همۀ کار و کاسبی، دعا، نماز، زن، بچه و ... سر جایش بود و فقط مواد بود؛ اما الآن مواد نیست و هیچ کدام از موارد بالا هم سر جایش نیست؛ البته این مورد در همۀ افرادی که ترک می‌کنند کلیت ندارد.

* غیر از مواد مخدر، چه آسیب های دیگری وجود دارد که مخفی است؟

حجت الاسلام مختاری - مصرف سیگار و قهوه بالاترین آسیب بعد از مصرف مواد مخدر را دارد و نوعی مرگ خاموش محسوب می شود.

برای آمار مرگ و میر ناشی از سیگار همین بس که روزانه ۱۶۵ نفر از هم وطنان ما به خاطر مصرف سیگار جان خود را از دست میدهند ولی در صدا و سیما و هیچ روزنامه ای بیان نمی شود.

در واقع روزانه ۱۶۵ نفر، ماهانه ۴ هزار و ۹۵۰ نفر و سالانه ۵۴ هزار و ۹۰۰ نفر در اثر مصرف سیگار جان خود را از دست میدهند.

جالب است بدانید سالانه ۶۰۰ میلیون درخت برای تولید ۶ هزار میلیارد نخ سیگار قطع میشود.

همچنین سالانه پنج درصد از جنگل زدایی جهان به خاطر کشت توتون و تنباکو می باشد؛ حالا سالانه چه قدر درخت بابت کاغذ و چاپ کتاب قطع می شود؟ فقط ۱۵ میلیون درخت؛ در واقع سیگار ۴۰ برابر بیشتر از کل صنعت چاپ کتاب، جنگل ها را از بین می برد.

به نظر میرسد همین مقدار برای تخریب سیگار کافی باشد و در چند سال آینده اگر اقدامی صورت نگیرد وضعیت مصرف قهوه به گونه ای میشود که در کشور ما به همین مقدار آمار تلفات ناشی از مصرف قهوه را خواهیم داشت؛ چون در قهوه کافئین زیادی وجود دارد و از سد خونی عبور می کند و فرایند اعتیاد شکل می‌گیرد.

وقتی در یک جمعی درباره مضرات و مشکلات قهوه صحبت می کنیم، برخی از جوانان عزیز ما این اشکال را بیان کرده و می گویند: چرا چیزی که رایج شده و حال بعضی جوانان را خوش می کند و با مصرف هر از چند گاهی آن کمی آرامش به ما می دهد و باعث تمرکز حواس و هوشیاری ما می شود و برخی مواقع که نیاز به بیداری بیشتری داریم، کمک به بیدار بودن ما می کند  و فواید دیگر، آن را منع می کنید و از مضرات آن سخن می گویید که در پاسخ به این عزیزان می گوییم: شما فقط به فوائد قهوه نگاه می کنند؛ ولی از زوایای دیگر به این بحث نگاه نمی کنید و مضرات بسیاری برای قهوه وجود دارد.

نکته ما درباره قهوه، زمانی است که مصرف آن به سوء مصرف تبدیل شود.

روی صحبت ما با مصرف هر از چند گاهی و ماهی یک مرتبه و تفننی نیست؛ بلکه اشکالات ما به سوء مصرف و زمانی است که مصرف آن به عادت تبدیل شود؛ مثل افرادی که خودشان می گویند روزی پنج مرتبه، شش مرتبه یا 10 مرتبه قهوه مصرف می کنیم و این مصرف به سوء مصرف تبدیل شده است.

در پاسخ به افرادی که می گویند قهوه به ما هوشیاری و تمرکز می دهد، باید عرض کنیم که بحث ما سوء مصرف است.

در مصرف مواد مخدر (البته این دو باهم قابل مقایسه نیستند) این سوال مطرح است که مگر مواد مخدر در ابتدا و در ظاهر، باعث بالارفتن راندمان کاری مصرف کننده نمی شود؟؛ آیا باعث بیداری و احساس لذت ظاهری و دروغین در اوائل مصرف نمی شود؟ مگر با مواد مخدر دوپینگ نمی کنند؟

اما اگر در همین مورد دقت کرده و توجه نداشته باشیم، همین مصرف تفننی و زودگذر مواد مخدر به سوء مصرف تبدیل شود، نه تنها باعث بالارفتن راندمان نمی شود؛ بلکه کار و مسائل اقتصادی و آرامش انسان را مختل کرده و امرار معاش انسان را از چرخه طبیعی خارج می کند.

اگر بخواهیم عامیانه صحبت کنیم، باید بگوییم همانطور که مصرف مواد مخدر در ابتدا شاید حال مناسبی برای مصرف کننده داشته باشد؛ اما در ادامه برای او ضدحال است و شادابی را از او می گیرد و حتی مصرف هم به او شادی نمی دهد؛ به این معنا که مصرف هم بکند، شاد نیست؛ مصرف هم نکند، شاد نیست.

مصرف قهوه هم از این قضیه مستثنی نیست؛ شاید در ابتدا تمرکز را بالا ببرد؛ اما اگر به سوء مصرف برسد، باعث کاهش هوشیاری، کاهش تمرکز و اختلال در یادگیری می شود؛ از طرفی اگر از دانش پزشکی مدرن هم بگذریم و نگاهی به طب سنتی داشته باشیم، باید بگوییم از آنجا که مزاج قهوه، سرد و خشک است، لذا متخصصان این رشته، مصرف قهوه را برای افرادی که دارای مزاج سرد و غلبه اخلاط فاسد هستند، اصلا توصیه نمی کنند و اجازه مصرف نمی دهند.

همچنین اگر از این مضرات بگذریم، مصرف قهوه بالاخص قهوه اسپرسو علاوه بر این مضرات ذکر شده، باعث ریزش مو، سفید شدن مو، کاهش وزن، ضعف، لاغری، تیره شدن رنگ پوست می شود که با سرچ ساده در اینترنت، می توان به این نتایج دست پیدا کرد.

بعضی اشکال می کنند چند سال است که قهوه مصرف می کنیم؛ ولی اگر چند روز هم مصرف نکنیم، اختلال و مشکلی برای ما پیش نمی آید و اعتیاد به آن پیدا نکرده ایم.

اشتباه این افراد، آن است که علائم مصرف نکردن قهوه را با علائم مصرف نکردن تریاک، هروئین و ... مقایسه می کنند و می گویند مصرف کننده مواد مخدر، وقتی ترک می کند، استخوان درد، بی خوابی و هزار درد دیگر به سراغ او می آید؛ ولی ما که قهوه مصرف می کنیم، معتاد نیستیم؛ چون وقتی مصرف نمی کنیم، این مشکلات برای ما به وجود نمی آید؛ در حالی که علائم مصرف نکردن قهوه بعد از اعتیاد به قهوه و سوء مصرف آن با علائم عدم مصرف مواد مخدر متفاوت است.

در قهوه بالارفتن فشار خون و مضرات دیگری که بیان شد را داریم؛ نه علائمی مثل استخوان درد و ....؛ پس نباید خیال کرد که با عدم مصرف قهوه بعد از سوء مصرف، هیچ علائمی نداریم.

قهوه دارای کافئین است و همانطوری که نیکوتین و مواد مخدر از سد خونی مغز عبور کرده و در عملکرد آن اختلال ایجاد می کند، کافئین نیز از سد خونی مغز عبور کرده و عملکرد مغز را دچار اختلال کرده و فرایند اعتیاد را به وجود می آورد.

اگر دقت کنیم هر جایی که جلسات NA برای مصرف کنندگان مواد مخدر برپاست، در اطراف آن می بینیم که قهوه فروشی با فروش بالا وجود دارد؛ در واقع افرادی که مواد مخدر را ترک می کنند، بعد از ترک به مصرف قهوه روی می آورند؛ این کار چه دلیلی دارد؟ همان کمکی که مواد مخدر در مصرف به مصرف کننده می کند، همان کمک را قهوه به ترک کنندگان مواد مخدر می کند؛ پس همانطوری که مواد مخدر اعتیاد آور است، قهوه هم اعتیادآور است؛ اما اعتیاد آن درجه بندی دارد و نباید این دو را باهم مقایسه کرد.

در قهوه، فرآیند اعتیاد شکل می گیرد و اعتیاد و مشکلات آن به گونه دیگری است؛ با مصرف یا عدم مصرف قهوه پس از اعتیاد به آن، مشکلات مربوط به آن وجود دارد؛ اما به گونه دیگری است.

در پایان به یک نکته مهم اشاره کنم و آن این است که اگر حتی مصرف کننده قهوه هستیم، نباید در هر مغازه ای، قهوه مصرف کرد؛ بعضا در برخی دکه های قهوه فروشی مشاهده شده که متادون در آب قهوه ریخته تا گیرایی قهوه بالا رفته و مشتری های همیشگی برای خود جذب کنند و این مباحث در برخی از دکه های خیابانی مشاهده شده و این دکه ها پلمپ شده اند.

امروز قهوه در برخی از قهوه فروشی ها دستکاری شده تا گیرایی بالایی پیدا کرده و مشتری های بیشتری برای خود جذب کنند.

از همه مهمتر اینکه در هر کوچه و خیابان و حتی در میز سوپرمارکت ها رایج شده که یک دستگاه قهوه ساز وجود داشته و قهوه می فروشند.

چرا به این مقدار مغازه های قهوه فروشی زیاد شده است؟ چه مافیایی پشت این کار است؟ این همه واردات قهوه از کجاست؟

مصرف قهوه اگر به سوء مصرف و عادت تبدیل شود در آینده نه چندان دور آمار بیماری های ناشی از مصرف قهوه و کشتاری که این ماده دارد، به مراتب بیشتر از سیگار و مواد مخدر می شود و این زنگ خطر برای جامعه ماست.

* راه حل اسلام برای رهایی از چنگال اعتیاد چیست؟

حجت الاسلام مختاری - اعتقاد ما بر این است کتاب آسمانی به گونه ای است که «لَا رَطْبٍ وَلَا یَابِسٍ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ» می باشد؛ از طرفی خداوند هر دردی داده، درمان هم در کنارش وجود دارد و اگر درمانی برای پاره ای از بیماریها تاکنون کشف نشده، از ناتوانی دانش پزشکی است وگرنه همانگونه که «هر آن کس که دندان دهد نان دهد»، هر کسی که دردی میدهد، درمانش را قطعاً قرار داده و ما باید هنرنمایی کنیم و درمان آن را کشف نماییم.

برای اعتیاد هم بوعلی سینا که یک دانشمند و پزشک حاذق اسلامی است چند صد سال پیش برای این بیماری و سایر بیماریهای لاعلاج با استفاده داروی نوش دارو که در کتاب قانون بوعلی آمده، روش درمان اعتیاد را کشف کرده و ما باید آن را کامل و به روزرسانی کنیم که چنین کاری را در کشورمان انجام داده ایم و در حال اجراست.

در واقع هم آیات متعددی در قرآن و روایات در مورد اعتیاد وجود دارد و هم راه و روش مناسبی برای نجات از اعتیاد، هم در زمینه پیشگیری و هم درمان اعتیاد.

جمعیت احیای انسانی کنگره ۶۰ با بیش از ۹۰ شعبه در سراسر کشور مشغول به فعالیتی اسلامی در عرصه ترک اعتیاد بوده و علاقه مندان می توانند با مراجعه به آدرس https://congress۶۰.org/FaIR/ با این جمعیت آشنا شوند.

* به نظر شما محدوده تخریب اعتیاد تا کجاست؟

حجت الاسلام مختاری - طبق تحقیقی که انجام شده، محدودۀ تخریب اعتیاد هم مادی است، هم معنوی، هم دنیوی است و هم اخروی، هم جسمی است هم روانی و هم از لحاظ جهان بینی.

پیشنهاد بنده به حوزویان عزیز این است که در رابطه با این مطالب، تحقیق کنند؛ بنده به اندازه خودم تحقیق کرده ام و به این نتایج رسیده ام؛ شاید نظر بنده درست نباشد؛ اما پیشنهاد می کنم که فضلا تحقیق کنند و ببینند به چه نتیجه ای می رسند.

اعتیاد با مرگ هم از میان نمیرود و بنده برای اثبات این مطلب، دلائلی ارائه می کنم شما بررسی شود.

۱- دلیل اول، آیاتی است که مرگ را با عنوان توفی بیان کرده است و میگوید: « إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِکَةُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِیمَ کُنْتُمْ ۖ قَالُوا کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِیهَا ۚ فَأُولَٰئِکَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَسَاءَتْ مَصِیرًا/ آنان که فرشتگان، جانشان را در حالی که ظالم به خود بوده‌اند می‌گیرند، از آنها پرسند که در چه کار بودید؟ پاسخ دهند که ما در روی زمین مردمی ضعیف و ناتوان بودیم. فرشتگان گویند: آیا زمین خدا پهناور نبود که در آن هجرت کنید؟! و مأوای ایشان جهنم است و آن بد جایگاه بازگشتی است». (آیه ۹۷ سوره نساء»

شهید مطهری در مورد واژۀ توفی بیان می کند: توفی یعنی یک چیز را به طور تمام و کمال دریافت کردن و مثال میزند توفیت المال: مال را به طور تمام و کمال دریافت کردم.

مطابق با این آیه، ملائکه قابض وقتی میآیند، انسان را به طور تمام و کمال دریافت میکنند یعنی هم نفس، هم روح هم افکار و اندیشه هم عادات هم ملکات نفسانی هم جهان بینی و هم نوع نگرش را دریافت میکنند و ما گفتیم اعتیاد یک نوع بیماری چند بُعدی است؛ هم جسم، هم روان هم جهان بینی، هم نگرش و ... و وقتی انسان به طور کامل دریافت می شود، ملکات نفسانی و اعتیاد هم دریافت می شود و آن طرف تحویل انسان میشود.

۲- روایت داریم «لَو أنَّ رَجُلاً أحَبَّ حَجَرًا لَحَشَرَهُ اللّه ُ مَعَهُ / انسان حتی اگر سنگی را دوست بدارد، خداوند او را با همان سنگ محشور می کند».

وقتی می گویند اگر کسی سنگی را دوست داشته باشد با آن سنگ محشور میشود، یعنی سنگ را می آورند؟ نخیر، بلکه محبت سنگ در وجود او هست و از طرفی «ما با آنچه دوست داریم متصل نیستیم، با آنچه دوست داریم متحد هستیم» و علاقه ها بخشی از وجود ماست و ما علاقه ها را با خودمان و به دنیای پس از مرگ می بریم و این روایت و این مطلب که ما با علاقه ها متحدیم و علاقه ها را با خود می بریم، علاقه به مواد هم با ما متحد است و با خودمان آن طرف می بریم.

۳- از طرفی کسانی که تجربه مرگ را داشته اند و در برنامه زندگی پس از زندگی برنامه آنان پخش می شد، یکی از آنها که مصرف کننده ترک کرده بوده و مرگ را تجربه کرده بود، در این برنامه میگفت گرفتاری های مواد آن طرف وجود داشت، گرفتاری بود ولی مواد مخدر نبود مثل کسی که در این دنیا گرفتار پول پرستی بوده، آن طرف پول نیست ولی گرفتاری آن هست.

البته تخریب اعتیاد در صورتی به آن طرف کشیده میشود که درمان نشود و اگر درمان شد، علاقه و وابستگی درمان میشود و چیزی وجود ندارد که به آن طرف برود.

البته باز هم تأکید می کنم این مطلب جای بحث و گفت وگو و تحقیق دارد.

* حوزه و روحانیت در راستای مبارزه و درمان اعتیاد چه کاری میتواند انجام دهد؟

حجت الاسلام مختاری - بر همه دوستانی که در حوزه علمیه دست روی بحث اعتیاد گذاشته اند، لازم است دانش خود را در ابتدا در این زمینه بالا ببرند؛ چون اعتیاد یک بیماری است و باید تمام قوانین بیمار و پروتکل‌های درمانی در مورد آن رعایت شود لذا باید بدانیم اعتیاد تنها با دارو درمان نمی شود.

کسانی که تنها به جسم مصرف کننده توجه می کنند، نتیجه مطلوبی ندارند و کسانی هم که تنها به روان و مباحث روانی تکیه می کنند، نتیجه موفقیت آمیزی نداشته و ندارند.

و از این مهمتر باید توجه داشته باشیم بیماری اعتیاد تنها و تنها با مراسم اعتقادی (با توجه به اهمیت آن) و جنبه روحی روانی حل نمی شود؛ بلکه باید کسانی که در این زمینه کار میکنند اولاً به طور کامل بدانند اعتیاد چیست و با تمام ابعاد مصرف کننده آشنا باشند، مواد مخدر را به طور کامل بشناسند و با تخریب های آن آشنایی پیدا کنند و در یک کلام با درد مصرف کننده آشنا شوند و با آنها همزاد پنداری کنند.

متأسفانه در حال حاضر مصرف کننده و بیماری اعتیاد به گونه ای شده که در حد یک سرماخوردگی معمولی هم برای آن بها و طول درمان قائل نمی شویم؛ لذا متأسفانه گاهی کسانی دست اندرکار نجات بیماران اعتیاد می شوند که تفاوت بین قره قروت و تریاک را نمی دانند و این باعث نگرانی است و به همین دلیل است که مصرف کننده مانند موش آزمایشگاهی شده و هر روز به تعداد مصرف کنندگان اضافه می شوند.

در آخر باید بدانیم بزرگترین اصل در پیشگیری، مهار و درمان اعتیاد، اصل آگاهی و دانش افزایی است.

* جنابعالی در عرصه مبارزه و درمان با اعتیاد چه فعالیت هایی داشته اید و از تألیفات خود برای ما بفرمایید.

حجت الاسلام مختاری - بنده در کنار ۸ سال کار میدانی در زمینه اعتیاد و گره زدن درمان اعتیاد با بحث ورزش بالاخص ورزش تیراندازی با کمان، در حال حاضر در سِمت مربی تیراندازی با کمان در ورزشگاه تختی مشغول به فعالیت هستم و در حوزه اعتیاد در کنار کلاس های آموزشی و درمانی اعتیاد که در ۸ سال متوالی شرکت کرده ام، کتاب های مهندسی اعتیاد، مأموریت سری حواس، سیستم خمر درونی، نیلوفرانه و مقالاتی تحت عنوان واکسن پیشگیری از اعتیاد و مقالۀ نقش دین در پیشیگری از اعتیاد را نوشته ام و به لطف خدا در حال حاضر کتابی جامع در زمینه اعتیاد در ۶ فصل آماده کرده ام و تا فصل پنجم آماده شده و در شُرف انتشار است که فصلهای آن به ترتیب: «ضرورت آشنایی با اعتیاد، اصطلاحات کلیدی در بحث اعتیاد، اعتیاد چیست، مصرف کننده کیست و مواد مخدر چیست و نقد و بررسی روشهای ترک و درمان اعتیاد» می باشد.

* اگر بخواهید مباحث مربوط به اعتیاد را در چند جمله خلاصه کنید، چه نکات کلیدی می توانید بیان کنید؟

حجت الاسلام مختاری – نکات کلیدی که در عرصه درمان اعتیاد وجود دارد به این صورت است:

• اعتیاد یک بیماری است و بیماری باید درمان شود.
• درمان اعتیاد در کوتاه مدت، ۳ روزه و ۲۱ روزه امکان ندارد بلکه تبلیغات درمان اعتیاد در کوتاه مدت مشوق مصرف مواد مخدر است.
• مصرف نکردن مواد مخدر و اصطلاحاً ترک اعتیاد فقط ۵ درصد مشکل مصرف کننده را حل میکند و ۹۵ درصد دیگر با درمان روان و جهان بینی حل میشود.
• درمان اعتیاد بدون به کار گرفتن دارو مانند ساختن یک ساختمان بدون به کارگیری مصالح است.
• درمان اعتیاد صد در صد ممکن است و در کشور ما در حال اجرا شدن می باشد.

* در پایان اگر نکته ای باقی مانده بفرمایید.

حجت الاسلام مختاری – رهبر معظم انقلاب توجه خاصی به مسائل و معضلات اجتماعی دارند و طلاب محترم نیز از غیر اسلامی بودن روشهای در حال اجرا در زمینۀ اعتیاد نگران هستند و بعضاً آنها را نقد و بررسی می کنند که بسیار بجاست؛ چراکه بعضی افراد که در این زمینه کار میکنند، سوار کشتی جمهوری اسلامی شده اند؛ اما متأسفانه به سمت مسیحیت و اسلام انگلیسی در حال حرکت هستند و ما باید با اسلامی کردن این روشها به آنها کمک کنیم و با اینکه هدف وسیله را توجیه نمی کند، حاضر هستند با هر وسیله و روشی حتی اگر مورد تأیید اسلام و مذهب نباشد، به کمک مصرف کننده بیایند و نتیجه آن همان شده که همه ما مشاهده می کنیم که فرد مصرف کننده، مذهبی و مقید است و به بهانه ترک اعتیاد وارد مجموعه ای می شود تا مواد را کنار بگذارد؛ اما در کنار آن، تمامی اعتقادات و آیین مذهبی او مورد حمله قرار می گیرد و بعضاً از نماز و ... دست می کشند.

لذا از تمام حوزویان عزیز تقاضامندم به کمک هم بیاییم و روشی اسلامی-درمانی در زمینه اعتیاد بنا کنیم که که دانش پزشکی هم آن را تأیید کند و خروجی خوبی داشته باشد؛ چراکه گفتیم بیماری اعتیاد باید در سه جهت جسم، روان و جهان بینی درمان شود و به صرف مبانی اعتقادی یا به صِرف درمان روانی و جسمی، مشکل حل نمی شود.

گفت و گو: محمد رسول صفری عربی