به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، مریم اردبیلی، مشاور امور بانوان شهردار تهران در ویژه برنامه رادیو پاسخ مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه با موضوع «تأثیر حجاب بر شکوفایی توانمندی‌های بانوان»، اظهار کرد: این موضوع مسئله‌ای است که سال‌هاست مطرح بوده و درباره آن کتاب‌های زیادی نوشته شده است؛ اما لازم است به ابعادی از آن که کمتر مورد توجه قرار گرفته است، پرداخته شود.

حجاب لباس حضور فعال زن در اجتماع است

وی با بیان اینکه شکی نیست که حجاب لباس حضور فعال و غیرجنسی شده زن در اجتماع است، گفت: اگر بنا بود زنان فقط در محیط محارم خود حضور داشته باشند و کنش اجتماعی نداشته باشند نیازی به تعریف حجاب، دقت در حجاب و بیان ابعاد و احکام حجاب به این شدت و حدت نبود و فقط همین مستور بودن و در خانه ماندن زن کفایت می‌کرد.

با حجاب دو اتفاق مهم برای زنان رخ می دهد

مدیرکل امور زنان و خانواده شهرداری تهران افزود: اینکه حکم حجاب اجزایی دارد و به عنوان یکی از ضروریات دین مطرح است ناشی از ویژگی خاص حجاب برای حضور زن در عرصه‌های مختلف است. در واقع با حجاب دو اتفاق افتاده: یکی اینکه بر حضور زن در عرصه ‌های اجتماعی صحه گذاشته شده و دوم برای این حضور الزاماتی تعیین شده که برای خود زن و دیگران مفسده‌ای ایجاد نکند و به زن در محیط اجتماعی نگاه صرفاً جنسی نشود؛ بلکه الزامات و چارچوب‌هایی برای زن قرار داده که اگر با رعایت آن در جامعه حضور یابد وجه جنسی او به حداقل خود می‌ رسد و وجوه دیگر سوژگی و عاملیت زن از جمله خردورزی، تدبیر و تعامل در روابط اجتماعی او متبلور می ‌شود.

زن با حجاب می تواند زن بماند و زنانه زیست کند

وی با تأکید بر اینکه در واقع حجاب یک نوع عاملیت را برای زن به دنبال می‌آورد و آنچه در طول تاریخ و سنت‌هایی که وجود داشته که منجر به فرودستی زن به لحاظ جنسش می‌شده در حجاب جهت‌دهی مناسبی می‌شود، گفت: اولاً در حجاب وجوه جنسی زن انکار و حذف نمی‌شود و زن مجبور نمی‌شود زنانگی خود را برای پیشرفت اجتماعی کنار بگذارد؛ بلکه یک مرز و افق جدیدی برای عاملیت اجتماعی زن تعریف می‌شود که در آن می‌تواند زن بماند و زنانه زیست کند و این زنانگی او عاملی نمی‌شود که او را از حضور خردورزانه و انسانی باز دارد.

عاملیت حداکثری زنان نمونه اسلام در محیط خانه و اجتماع

اردبیلی ابراز کرد: در شئون مختلف حضور زنان نمونه اسلام در مقاطع مختلف تاریخی از جمله حضور حضرت زینب(س) در ماجرای کربلا و نقش و عاملیت ایشان در آن واقعه و حضور حضرت زهرا(س) در عرصه‌های خطیر پشتیبانی جنگ تا خطبه فدکیه و حضور در درب خانه مهاجرین و انصار برای امر به ‌معروف و دفاع از حریم ولایت و شهادت ایشان در این مسیر نشان می‌دهد که زنان نمونه در طول تاریخ، هم به شدت زن بودند و زنانه رفتار می‌کردند و هم در عین حال در نقش محوری‌شان در خانواده حفظ می‌شد و در اجتماع وجه انسانی‌شان چنان غلبه می‌کرد که در یک مقاطعی اساساً برای شنوندگان، مرد و زن بودنشان تفاوت ایجاد نمی‌کرد؛ یعنی وقتی حضرت زهرا (س) خطبه می‌خواند همه به یاد حضرت رسول می‌افتادند و در سخنرانی حضرت زینب (س) همه به یاد امیرالمؤمنین (ع) می‌افتادند که نشان می‌دهد از وجوه جنسی و سطحی نگاه به زن توانستند عاملیت خود را به منصه ظهور برسانند.

به اسم نجات زن، این جنس بشر را دچار ابژگی جنسی کردند

وی با بیان اینکه عاملیت زنان نمونه در اسلام هم در خانواده بوده، هم در محیط‌های زنانه و محرم، هم در محیط‌های کلان اجتماعی و هم یک اتفاق تاریخی تمدنی بوده است، گفت: شاید مدل‌های حضور زن پس از مدرنیست در جوامع غربی بعد از تحقیرهایی که نسبت به زن روا شده بود به خاطر این بوده که کانتکس پایه و اساس اولیه جامعه آنها متفاوت با تجربه زیست زن در جوامع اسلامی است؛ آنها آمدند و تلاش کردند با ایجاد شأن اجتماعی و اقتصادی برای زن، او را از ابژگی جنسی و جنس دومی برهانند. اگرچه که سرمایه داران از این موضوع سوء استفاده کردند و بهره‌ها بردند؛ ولی ظاهر کلام فمینیسم این بود که می‌خواهیم زن را نجات دهیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بعدها این نظریه حتی توسط فمینیست‌های پست‌مدرن کاملاً به نقد کشیده شد و فمینیسم رادیکال یک نظریه منسوخ به شمار می‌رود، گفت: همان نظریه رادیکال هم در اوجش به طور پیش‌فرض زن را وادار می‌کرد تا یک موجود مادی‌گرای فردگرای خردورز تهی از وجوه انسانی باشد و تا حد زیادی مردانه ترسیم شده بود، فردی که می‌تواند نهایت تأثیرگذاری را در جوامع انسانی داشته باشد و نهایت درجه قدرت و ثروت را به دست آورد مردانه توصیف شده بود؛ در نتیجه برای اینکه زنان از این قافله عقب نمانند و در رسیدن به قله پیشرفت مدرن جنس دوم نباشند از آنها خواسته شد جنسیت خود را پشت سر بگذارند؛ تحت عنوان کلیشه‌های جنسیتی مباحثی مطرح شد که زنان ناچار شدند برای رهایی از ابژگی جنسی و شهروند درجه دومی به مردانگی پناه ببرند و زنانگی خود را پشت سر بگذارند.

وی افزود: بعد از مدت‌ها این فضای ناعادلانه آسیب‌های خود را ایجاد کرد و به مرور به سمت حذف دوقطبی جنسی بین مرد و زن، سیالیت جنسی و ایجاد ابهام جنسی در جوامع پیش رفت؛ به عبارت دیگر با عنوان شکوفایی زنان و ارتقا و پیشرفت زنان ابتدا زنانگی آنها پشت سر گذاشته شد و بعد از مدتی به خاطر چالش‌هایی که این قضیه ایجاد کرد مردانگی مردان هم پشت سر گذاشته شد؛ یعنی زنانگی و مردانگی و اساساً دو جنسی بودن که در سنن الهی و به صورت فطری مبنای تشکیل خانواده است پشت سر گذاشته شد و در واقع خانواده پشت سر گذاشته شد.

حجاب راه ‌حل فوق‌العاده اسلام برای حضور اجتماعی زن است

اردبیلی ابراز کرد: تنها راهی که برای نجات زنان از برده‌داری و ابژگی جنسی به فکر جامعه مادی‌گرای علم‌زده رسید تن‌دادن به حذف جنس بود در حالی که اسلام یک راه فوق‌العاده را برای اینکه هم جنسیت هر دو جنس محفوظ باشد، هم کشش جنسی بین دو جنس محفوظ باشد، هم مبنای تشکیل خانواده حفظ شود و هم اصالت‌های زنانگی و مردانگی به کنار گذاشته نشود و در عین حال امکان کنش مؤثر برای زنان و مردان در محیط‌های اجتماعی محقق باشد پیش روی انسان گذاشته است. این یک مسیر و راه‌حل فوق‌العاده است که اگر به درستی و با همین شأن به جهان عرضه می‌شد همه دنیا در عطش فهم و درک آن و استفاده از آن بودند و فناوری حفظ جنسیت انسان‌ها در عین مخرب نبودن این تعاملات در جامعه می‌توانست خودش را نشان دهد.

وی در پاسخ به این سؤال که چه اشکالی پیش آمد که ما نتوانستیم این را به جهان نشان دهیم، گفت: از طرفی دشمن تبلیغات سوءی کرده و حقیقت حجاب و عفاف را وارونه و معکوس جلوه داده است؛ ولی از طرف دیگر کارهای خود ما هم اشکالاتی را داشته است و یکی از مسائلی که به شدت در اینکه وارونه نمایی‌ها درست جلوه کند تأثیر می‌گذارد، نوع نگاه تک جنسی به موضوع عفاف و حجاب است؛ زیرا ما صرفاً در عفاف و حجاب از زنان صحبت می‌کنیم و از حجاب و عفاف زنان سخن می‌گوییم؛ ولی نسبت به عفاف مردان بسیار کم‌رنگ صحبت می‌کنیم و حتی گاهی منفعلانه نسبت به عفاف مردان موضع می‌گیریم.

عفاف و حجاب برای هر دو جنس است

اردبیلی ادامه داد: ما مردان را موجوداتی بی دست و پا و بدون اراده قلمداد می‌کنیم که با دیدن زن بی حجاب و کم حجاب در جامعه ممکن است به هزار گناه بیفتند و می ‌گوییم به خاطر اینکه آن مرد فاقد اراده به گناه نیفتد زن باید حجاب داشته باشد، در حالی که داستان عفاف و حجاب برای هر دو جنس است.

وی اضافه کرد: اگرچه که آیاتی که مربوط به حجاب و پوشش است برای زنان و آیاتی که ناظر به عفاف و خویشتن‌داری است برای مردان بیشتر است؛ ولی هر دو جنس به هر دو مورد سفارش شدند، بنابراین این تک جنسی کردن حجاب در درازمدت آسیب خود را به فهم واقعی مسئله حجاب وارد کرده است.

حجاب ابزاری برای کرامت زن است

مدیرکل امور زنان و خانواده شهرداری تهران با بیان اینکه حجاب ابزاری برای کرامت زن است، گفت: این کرامت اگر توأم با هدف غایی حجاب که یک نوع عبودیت محض و در عین حال عاملیت قدرتمند و تأثیرگذاری ویژه برای زن است باشد اگر اینها با هم عجین تعریف شود حجاب در قله خودش قرار می‌گیرد؛ ولی اگر خواسته یا ناخواسته تلاش شود حجاب زن و مستور بودن او معادل و هم‌زاد با انفعال و کم‌رنگ شدن و نادیده گرفته شدن زن قرار گیرد در واقع کمک می‌کند آن مفهوم متناقض و ضد حجاب شکل گیرد.

وی گفت: اگر ما موفق شویم دوگانه برساخته «یا خانه یا جامعه» را به سمت دوگانه‌هایی مانند «تأثیرگذاری یا تأثیرپذیری زن»، «عاملیت یا انفعال زن» و «مولد بودن یا مصرفی بودن زن» ببریم و این دوگانه‌ها را پررنگ کنیم به این صورت که بگوییم حجاب باعث می‌ شود زن وقتی در خانه است در منتها درجه عاملیت خود در نقش مادری و همسری و دختری بتواند ایفای نقش کند و این او را از وظایف خود نسبت به معبود و جامعه و تکلیف ‌های الهی‌اش باز نمی‌دارد؛ بلکه ابزاری به دست او می‌دهد که بدون تناقض بتواند رفت و برگشت به محیط خانواده و جامعه داشته باشد؛ یعنی منتهای درجه زنانگی خود را در حریم خانواده به کار گیرد برای این که حریم خانواده مستحکم‌تر شود و این زنانگی را در جامعه کم‌رنگ و رقیق کند به‌ گونه‌ای که فارغ از جنسیتش، نگاه انسانی به او شود و این به منتهای تأثیرگذاری‌اش می‌انجامد.

حجاب باعث می‌شود زن در محیط محرم و نامحرم بتواند با عاملیت حداکثری خود نقش ایفا کند

اردبیلی افزود: حجاب باعث می‌شود زن در هر دو محیطی که حضور دارد در محیط محرم و نامحرم و محیط باحجاب و بی‌حجاب و حتی درجات مختلفی از پوشش نزد محارم در سطوح مختلف که ظاهر می‌شود بتواند با عاملیت حداکثری خود نقش ایفا کند؛ این را اگر بتوانیم به درستی جا بیندازیم و حجاب توأم با کرامت و عاملیت زن فهم شود، به شدت جذابیتش را نه تنها برای جوانان و نوجوانان ما بلکه برای همه دختران و زنان جهان پیدا خواهد کرد.

وی افزود: این دو موردی که گفته شد دو مورد انحرافی بود که در توصیف حجاب ایجاد شده و باعث شده حجاب آن طوری که باید فهم نشود.

مدل‌های تربیتی برای دختران و اهمیت آن ها

پژوهشگر حوزه بانوان با اشاره به مدل‌های تربیتی برای دختران ابراز کرد: وقتی ما برای دختران تنها راه مرئی شدن را زیبایی و تبرج جنسی معنا می‌کنیم و حتی با افراط در توصیف زیبایی دختر در محیط خانواده و جامعه برای او ابزار مهم دیگری برای بروز و ظهور و بازنمایی باقی نمی‌گذاریم طبیعی است که این فرد به سمت‌وسوی تبرج جنسی سوق داده می‌شود.

وی افزود: کم نیستند زنان متدینی که شب و روزشان درگیر توجه افراطی به ظاهر خودشان است و مخارج کلان و تجملات بی‌شماری را به خاطر این قضیه دامن می‌زنند و وقتی درگیر این فضا می‌شوند از جایگاه عبودیت خود فاصله می‌گیرند؛ دختری که از ابتدا به او گفته شده چه دختر خوشگلی و با این دیدگاه در جامعه توانسته خود را بازنمایی کند و آن وجه جنسی او به شدت پررنگ شده، اگرچه که وقتی تقیدات حجاب را رعایت می‌کند آسیب‌های کمتری می‌بیند ولی باز هم او در محیط‌های خانوادگی و اجتماعی سطوح دیگری از آسیب را تجربه می‌کند.

ظاهرزدگی دختران را به مسیری پر از وسواس وارد می کند

اردبیلی با بیان اینکه یک نوع مادی‌گرایی، تجمل‌گرایی، ظاهرزدگی و کمبود اعتماد به ‌نفس و عزت‌نفس و کرامتی که لازمه مادری بهینه است، زنان ما را رنج می‌دهد، گفت: دخترانی که سال‌ها می‌خواهند خود را به یک ایده‌آل ظاهری برسانند و بعد از آنکه مورد پسند واقع می‌شوند و ازدواج می‌کنند سال‌ها در وسواس از دست دادن این زیبایی دست و پنجه نرم می‌کنند. آن ها هیچ معنای دیگری در زندگی پررنگ‌تر از این برای خودشان پیدا نمی‌کنند. در نتیجه این نگاه سطحیِ آنها نسلی را تربیت می‌کند که نگاهش به جهان این گونه است و اصلاحش خیلی سخت می‌شود.

وی با اشاره به اثری که حجاب در حفظ دو جنسی و جنسیت دارد، گفت: امروز در دنیا در فضای ابهام و سیالیت جنسیتی، ما برای بازشناسی و حفظ فضای دوجنسی و ازدواج و تشکیل خانواده و پرورش نسل آینده به حجاب نیاز داریم.

مشاور شهردار تهران در امور بانوان خاطرنشان کرد: آمار و ارقام بسیاری از حضور مؤثر زنان متدین در اجتماع پس از انقلاب اسلامی وجود دارد که زنان ایرانی با پوشش حجاب در مجامع مختلف ظاهر شدند و پیشرفت‌های زیادی در عرصه‌های مختلف کسب کردند؛ ولی من از این بدیهیاتی که در حوزه حجاب وجود داشته گذشتم و امید دارم که ما در آینده بتوانیم مسیر خود را اصلاح کنیم.

نگاه لاکچری به حجاب ناقض اصل حجاب است

وی با اشاره به نگاه لاکچری به حجاب و شیک حجابی گفت: حجاب لاکچری ناقض اصل حجاب است و نگاه ابزاری به حجاب زیبا و اینکه چقدر می‌تواند حجاب به زیبایی ظاهری انسان کمک کند یک جور تبلیغ سطحی از حجاب است؛ ممکن است با دیدن عکس دختر کوچولوهایی که محجبه هستند و یا زنان تازه مسلمان شده محجبه زیبایی‌شان متبادر به ذهن شود؛ ولی قاعدتاً حجاب به دنبال زیبایی ظاهری زن به این معنا نبوده و نیست؛ اگرچه که ذائقه‌ها متفاوت است و یک عده ممکن است بگویند ما یک چیز دیگری را زیباتر می‌دانیم.

این استاد دانشگاه در پایان با بیان اینکه ما دشمنانی داریم که علیه حجاب کار می‌کنند، گفت: حجاب یک شاخص، نماد، پرچم و مرز است و فتح آن برای دشمن خیلی مهم است و دشمن تمام تلاش خود را برای این کار می‌کند؛ ولی ما نیز باید نقاط ضعفی را که در بدفهمی حجاب وجود دارد بشناسیم و بهانه‌هایی را برای القای کج‌فهمی راجع به حجاب به دست دشمن ندهیم تا بتوانیم این مسیر را اصلاح کنیم.